Το 1876 ο Έρρίκος Σλήμαν ανακαλύπτει στις αρχαιολογικές του ανασκαφές στις Μυκήνες, μια ανθρώπινη μάσκα καλυμμένη με χρυσό, η οποία βρισκόταν πάνω σε ένα πρόσωπο το οποίο ήταν ενταφιασμένο στους Βασιλικούς Τάφους των Μυκηνών. Ο πρώιμος ενθουσιασμός του Σλήμαν τον κάνει να πιστεύει ότι ανακάλυψε τον τάφο του μυθικού βασιλιά Αγαμέμνονα και εξ’ αυτού έδωσε το όνομα του Ατρείδη βασιλιά στο Χρυσό Προσωπείο.
Αργότερα βέβαια, νεότερες έρευνες διαπίστωσαν ότι ο νεκρός βασιλιάς με το προσωπείο είχε ζήσει περίπου τρεις αιώνες νωρίτερα , από τον ήρωα του Ομήρου, δηλαδή γύρω στο 1500 π .χ αλλά ήταν πια αργά. Το όνομα είχε κατακυρωθεί και έμεινε κληροδότημα στην ιστορία και σε μας ως το χρυσό προσωπείο του Αγαμέμνονα . Και δεν ήταν το μόνο . Ο Σλήμαν άθελα του έκανε το πρώτο φραντσάιζ , αφού λόγω της λανθασμένης του πεποίθησης, ονόμασε και το γιο που απέκτησε με την δεύτερη σύζυγο του την Ελληνίδα Σοφία Εγκαστρωμένου, Αγαμέμνωνα, αντί Οδυσσέα που σκόπευε να τον βαφτίσει , αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία και μην ξεφεύγουμε από το θέμα .
Της Μαρίας Ε. Δημητρίου
Η αρχαιολογική σκαπάνη ανά τον κόσμο, πέρα από τις γνωστές ανακαλύψεις, έφερε στην επιφάνεια και την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου, από την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του ακόμα, να υποδυθεί κάτι άλλο , να κρυφτεί πίσω από κάποιον άλλον, αλλά και να προστατευτεί αφού μάσκες και προσωπεία υπήρχαν σε όλους τους πολιτισμούς . Και για όλες τις χρήσεις.
Υπήρχαν οι νεκρικές μάσκες, όπως αυτή του Αγαμέμνονα και του Τουταγχαμών στην Αίγυπτο , οι οποίες κάλυπταν το πρόσωπο του νεκρού και οι άνθρωποι εκείνης της εποχής θεωρούσαν ότι ήταν μια γέφυρα επικοινωνίας με τη ζώσα κατάσταση.
Υπήρχαν οι αποτρεπτικές μάσκες , αυτές τις φορούσαν για να φοβίσουν τον εχθρό όποιος κι αν ήταν αυτός , υπαρκτός ή αποκύημα της φαντασίας τους , μια που εκείνη την εποχή έπαιζαν πολύ τα πνεύματα και τα μυθικά τέρατα . Πολύ γνωστή ήταν η μάσκα της Μέδουσας που προκαλούσε τρόμο στους ανθρώπους και προστάτευε ακόμα και ολόκληρες πόλεις από τους εχθρούς , λέμε τώρα !
Το ίδιο σύστημα επικρατούσε και σε άλλους πολιτισμούς , οι ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν τη μάσκα σε πολλές λατρευτικές τους τελετές, σε γάμους, σε κηδείες και σε τελετές μύησης. Μάλιστα τη θεωρούσαν και ως στοιχείο κοινωνικής καταξίωξης, αφου μάσκες χρησιμοποιούσαν μόνο μέλη της ανώτερης τάξης στη φυλή και η απόκτηση της ήταν ένας τρόπος να ανέλθεις κοινωνικά αφού το κόστος της ήταν αρκετά υψηλό.
Στην αρχαία Ελλάδα οι μάσκες έκαναν σπουδαία καριέρα στο θέατρο. Η ανάγκη να αποδώσουν οι άντρες ηθοποιοί τους γυναικείους ρόλους με κάθε πειστικότητα, τους οδήγησαν στο να φτιάχνουν μάσκες από γάζες βουτηγμένες σε γύψο που έπαιρναν το σχήμα του προσώπου του ηθοποιού, για καλύτερη απόδοση της έκφρασης και των συναισθημάτων προς χάριν του εκάστοτε ρόλου.
Μάσκες υπήρχαν στην Αφρική , στην Κίνα όπου κάθε Πρωτοχρονιά γίνεται η παρέλαση με τη μορφή του δράκου να δεσπόζει στους δρόμους αλλά και στη Βραζιλία.
Τις πιο περίτεχνες και όμορφες μάσκες όμως , εν πάση περιπτώσει τις συναντούμε στη Βενετία , μπορεί να μην έχουν την εκφραστικότητα που είχαν οι μάσκες στην αρχαία Ελλάδα , αντίθετα είναι απρόσιτες και αποστασιωποιημένες θα έλεγε κανείς από αυτά που συμβαίνουν στην πραγματικότητα, αλλά είναι τόσο περίτεχνα φτιαγμένες που μερικές είναι από μόνες τους ένα κόσμημα .
Στα δικά μας τώρα , οι μελλοντικοί σκαπανείς θα καταχωρίσουν στα αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής, τη μάσκα του Ζορό , αλλά και του Μπάτμαν, του Σπάιτερμαν και ότι άλλο θα πλάσει η φαντασία των σεναριογράφων και θα φέρουν εις πέρας οι σκηνοθέτες τα προσεχή χρόνια . Έτσι είναι ο καθένας, ότι έχει δείχνει . Στη λογοτεχνία πάντως σταθερή αξία παραμένει ο άνθρωπος με το σιδηρούν προσωπείο του Αλέξανδρου Δουμά . Ελπίζουμε οι επόμενοι να το εκτιμήσουν δεόντως .
Μάσκες όμως και προσωπεία που δε θα τα ανακαλύψει κανείς, κυκλοφορούν ανάμεσα μας καθημερινά . Οι απόκριες είναι απλώς μια αφορμή για να βγάλει ο καθένας για λίγο ένα κομμάτι της προσωπικότητας του, να ζήσει λίγο φαντασιακά και να γίνει για κάποιες ώρες ένας άλλος . Υπάρχουν όμως άνθρωποι που περνούν μια ζωή φορώντας μόνιμα ένα προσωπείο . Άνθρωποι που παίζουν το ρόλο του σκηνοθέτη στον εαυτό τους . Τον καθοδηγούν ανάλογα με το ρόλο που θέλουν να παίξουν κάθε φορά . Και είναι τόσο καλοί ηθοποιοί πολλές φορές, που θα τους άξιζε ένα Όσκαρ ή έστω ένα βραβείο Γκράμι.
Το αστείο είναι ότι και οι ίδιοι έχουν εντρυφήσει στο ρόλο τους τόσο καλά, που πιστεύουν ότι είναι αυτοί οι άλλοι . Προσπαθούν να παρουσιάσουν μια εικόνα ιδεατή, αυτήν που ίσως θα ήθελαν να έχουν στην πραγματικότητα, αλλά που τα ελαττώματα τους δεν τους επιτρέπουν και αντί να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τον εαυτό τους, να πατάξουν το ξένο σώμα που τους φθείρει , θεωρούν πιο εύκολο να κρατήσουν και τα δύο . Γιατί το άλλο θέλει δουλειά , θέλει να επαναπροσδιορίσεις το είναι σου, αυτά που σου έμαθαν ίσως λάθος, αυτά που αποδέχτηκες ως σωστά και να ξεκινήσεις από την αρχή , να αναδυθείς και να αρχίσεις από το άλφα. Και δεν είναι καιρός για βουτιές , καλύτερα στην παραλία να πετάς βοτσαλάκια πιο ξεκούραστο είναι . Έτσι συνεχίζουν βολεμένοι στη διπολική προσέγγιση τους και προτιμούν να μακιγιάρουν το πρόσωπο και την αλήθεια τους, πιο λίγη ώρα τους παίρνει .
Φοράνε το ψεύτικα καλλωπισμένο προσωπείο και δουλεύουν υπογείως με το αληθινό τους πρόσωπο, αυτό που αν το ήξεραν οι άνθρωποι γύρω τους δε θα ήθελαν να τους ξαναδούν. Και στάζουν το δηλητήριο τους με δήθεν αθώο τρόπο , όπως έκανε η Βουγιουκλάκη στον Παπαμιχαήλ στην ταινία “Μοντέρνα Σταχτοπούτα” . Από αυτή την ταινία η ατάκα που έγραψε είναι “ Θα το κάψουμε απόψε κυρ Στέφανε θα το κάψουμε ..” Όμως η πεμπτουσία του έργου κρύβεται στο επιτηδευμένο και δασκαλεμένο σκούντημα της γραμματέως στο αφεντικό της και σε κείνο το αφελές “ ω με συγχωρείτε, ήταν τυχαίο !!!”
Ναι κάπως έτσι κάνουν. Διαβάλλουν με γλυκό τρόπο αθώους και μετά πετάνε ένα αφελές “μα δεν το είπα εγώ , το άκουσα κάπου ..” Σου χαμογελάνε και πίσω σου ακονίζουν τα μαχαίρια της επίθεσης . Άλλοι έρχονται με το προσωπείο της ευγένειας με σκοπούς που μόνο στο μυαλό τους υπάρχουν και όταν τους ξεσκεπάσεις τότε δεν έχουν την αυτοσυγκράτηση να πάνε το έργο μέχρι το τέλος, ρίχνουν αυλαία παρουσιάζοντας το αληθινά επικίνδυνο τους πρόσωπο.
Άνθρωποι που ξέρουν να κρύβουν καλά την αληθινή τους πρόθεση, που δεν τολμούν να κοιτάξουν βαθιά στον καθρέφτη γιατί φοβούνται ότι θα δουν αυτό που πραγματικά είναι, που περιφέρονται ξεσκονίζοντας κάθε φορά τη μάσκα που έχουν διαλέξει να φορέσουν για να σε ξεγελάσουν, πιστεύοντας ότι εκείνοι είναι πιο έξυπνοι από σένα . Ναι αυτό παθαίνουν, πιστεύουν ότι είναι πιο έξυπνοι από σένα. Και αυτή είναι και η τιμωρία τους, ότι πιστεύουν ότι είναι πιο έξυπνοι από σένα, ενώ δεν είναι …
