Οι τέσσερις πρόσφατες «επώνυμες» διαδοχικές κακοκαιρίες, που επηρέασαν την Ελλάδα (Ραφαήλ, Σοφία, Τηλέμαχος και Υπατία), έφεραν στο προσκήνιο τον τρόπο και το λόγο που τα έντονα καιρικά φαινόμενα «βαπτίζονται» στη χώρα μας.
Από τον Ιανουάριο του 2017, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, που είναι ο «νονός», ξεκίνησε με δική του πρωτοβουλία τη διαδικασία ονοματοδοσίας των κακοκαιριών εκείνων που αναμένεται να προκαλέσουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα μας. Μέσα σε δύο χρόνια έχουν «βαπτισθεί» συνολικά 20 κακοκαιρίες.
Οι δρ. Κώστας Λαγουβάρδος και Βασιλική Κοτρώνη, διευθυντές ερευνών του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) και συντονιστές της μετεωρολογικής υπηρεσίας meteo.gr του ΕΑΑ, έδωσαν στη δημοσιότητα έξι ερωτήσεις-απαντήσεις σχετικά με τη διαδικασία για την οποία -όπως φαίνεται και από τα σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα- άλλοι πολίτες συμφωνούν και άλλοι διαφωνούν.
ΕΡ: Με ποιά κριτήρια ονομάζονται οι κακοκαιρίες;
ΑΠ: Όπως αναφέρει και η ιστοσελίδα http://meteo.gr/namedstorms.cfm, σε χαμηλά βαρομετρικά/διαταραχές που αναμένονται να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα, δίνονται ονόματα. Σημαντικό ρόλο στην απόφαση για το αν θα δοθεί όνομα ή όχι, παίζουν κριτήρια όπως:
α) Η κακοκαιρία να αφορά μεγάλο τμήμα της Επικράτειας ή/και τμήματα της χώρας με μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού (πχ.: Αθήνα, Θεσσαλονίκη),
β) Οι αναμενόμενες βροχοπτώσεις να ξεπερνούν επίπεδα για τα οποία η εμπειρία έχει δείξει ότι προκαλούν πλημμυρικά επεισόδια,
γ) Οι αναμενόμενες χιονοπτώσεις να αφορούν χαμηλά υψόμετρα ή/και κομβικά σημεία των εθνικών οδών, αεροδρόμια, καθώς και να επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργία μεγάλων αστικών κέντρων,
δ) Η αναμενόμενη ένταση των ανέμων να ξεπερνά τα επίπεδα των 9 Μποφόρ σε μεγάλο μέρος των θαλασσών ή τα 7 Μποφόρ σε μεγάλο τμήμα της ξηράς.
Συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω χαρακτηριστικά του καιρού, καθώς και ο χρόνος εκδήλωσής τους (πχ.: σε εορταστικές περιόδους με αυξημένη μετακίνηση των πολιτών), αυξάνουν την πιθανότητα να δοθεί όνομα σε μια επερχόμενη κακοκαιρία. Με άλλα λόγια, τα κριτήρια δεν είναι μόνο αυστηρώς μετεωρολογικά, αλλά λαμβάνουν υπόψη και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν τα φαινόμενα στην κοινωνία, αναλόγως της εποχής του χρόνου και τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
ΕΡ: Πως γίνεται η επιλογή των ονομάτων;
ΑΠ: Εφόσον αποφασισθεί η ονοματοδοσία μιας συγκεκριμένης κακοκαιρίας, ακολουθείται αλφαβητική σειρά, με εναλλαγή ανδρικών και γυναικείων ονομάτων, κατά προτίμηση ονομάτων από τη μυθολογία και την αρχαία ιστορία.
ΕΡ: Ποιες άλλες χώρες ακολουθούν την πρακτική αυτή;
ΑΠ: Οι τροπικοί κυκλώνες σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη μας ονοματοδοτούνται και είναι η πιο γνωστή σχετική πρακτική διεθνώς. Παρόλο που υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι τα ονόματα δίνονται από υπηρεσίες των ΗΠΑ, στην πραγματικότητα εδώ και δεκαετίες τα ονόματα δίνονται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Σχετικές πληροφορίες δίνονται στην ιστοσελίδα: https://public.wmo.int/en/About-us/FAQs/faqs-tropical-cyclones/tropical-cyclone-naming
Στην Ευρώπη, από το 2015, ονόματα στα βαρομετρικά χαμηλά δίνουν, από κοινού, η Βρετανική και η Ιρλανδική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Σχετικές πληροφορίες δίνονται στην ιστοσελίδα: https://www.metoffice.gov.uk/news/releases/2018/storm-names-2018-19
ΕΡ: Είναι τελικά χρήσιμη αυτή η πρακτική;
ΑΠ: Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, «το να δίνονται ονόματα σε τροπικούς κυκλώνες ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, προκειμένου να βοηθήσει στην ταχεία αναγνώριση των συστημάτων αυτών στα προειδοποιητικά μηνύματα, επειδή τα ονόματα εντυπώνονται ευκολότερα στη μνήμη από τους αριθμούς και τους τεχνικούς όρους. Πολλοί συμφωνούν ότι η προσάρτηση ονομάτων στους κυκλώνες διευκολύνει τα ΜΜΕ να τους αναφέρουν, αυξάνει το ενδιαφέρον για τις προειδοποιήσεις και αυξάνει την ετοιμότητα της κοινωνίας».
Σύμφωνα με τη Βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία, «η ονοματοδοσία κακοκαιριών έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις καιρικές συνθήκες στο Ηνωμένο Βασίλειο παρέχοντας ένα συνεπές μήνυμα προς το κοινό και προτρέποντας τους πολίτες να αναλάβουν δράση για την πρόληψη πιθανών βλαβών στον εαυτό τους ή στην περιουσία τους».
Οι επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr πιστεύουν ότι η ονοματοδοσία βοηθάει σημαντικά στην προετοιμασία των πολιτών απέναντι σε ένα επερχόμενο καιρικό γεγονός. Ταυτόχρονα, μέσω των ιστοσελίδων μας, δίνονται συνεχώς ενημερώσεις για την εξέλιξη των φαινομένων με τη χρήση κειμένων, βίντεο, χαρτών βροχής, χιονιού και ανέμου, με εύληπτο και κατανοητό τρόπο ώστε να μεγιστοποιηθεί η ενημέρωση του πληθυσμού.
ΕΡ: Έχουν γίνει λάθη στην επιλογή των κακοκαιριών;
ΑΠ: Όπως σε κάθε νέα διαδικασία, ειδικά όταν αφορούν προγνώσεις καιρού, υπάρχουν αστοχίες. Για παράδειγμα, το φθινόπωρο του 2018 δώσαμε το όνομα «Ορέστης» σε χαμηλό βαρομετρικό, το οποίο τελικά έδωσε έντονα φαινόμενα μόνο πάνω από τη θάλασσα, χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα στην ηπειρωτική ή τη νησιωτική χώρα (με εξαίρεση περιορισμένες πλημμύρες στην Κω). Αντιθέτως, δεν δώσαμε όνομα σε κακοκαιρία, η οποία επηρέασε την Β. Ελλάδα τον Ιούλιο του 2017, όπου τελικά σημειώθηκαν πλημμύρες και σημαντικά προβλήματα στη Χαλκιδική και στην Πιερία.
ΕΡ: Τα ονόματα των μελλοντικών κακοκαιριών θα ανακοινώνονται εκ των προτέρων;
ΑΠ: Η απάντηση είναι αρνητική. Τα ονόματα θα ανακοινώνονται όταν θα αποφασίζεται ότι μια κακοκαιρία θα ονοματοδοτηθεί ώστε να αποφεύγεται εσφαλμένη χρήση της διαδικασίας. Τέλος, θα θέλαμε για μια ακόμα φορά να επιβεβαιώσουμε ότι το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, καταβάλλει συνεχώς προσπάθειες μέσω του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών, του δικτύου ανίχνευσης κεραυνών ΖΕΥΣ, μέσω δορυφορικών παρατηρήσεων και μέσω των προηγμένων μετεωρολογικών μοντέλων που εφαρμόζει επιχειρησιακά, να δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες σε φορείς και πολίτες, με σκοπό να θωρακίσει τη χώρα, στο μέτρο του επιστημονικώς δυνατού, από τα έντονα καιρικά φαινόμενα.
