Η διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος σε αξιοπρεπή, κατάλληλη και προσιτή στέγη αποτελεί βασική υποχρέωση του Κράτους, όπως αποτυπώνεται στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, καθώς και το ελληνικό Σύνταγμα. Η διακήρυξη της Λισαβόνας της ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει ως στόχο την εξάλειψη της αστεγίας στην Ευρώπη μέχρι το 2030.
Του Γιώργου Σταμάτη*
Η πρόληψη και καταπολέμηση της αστεγίας, η επανένταξη των αστέγων συμπολιτών μας στον κοινωνικό ιστό, καθώς και η δημιουργία μιας συνεκτικής στεγαστικής πολιτικής, υπήρξε πρωταρχικός στόχος της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Χώρας. Στην κατεύθυνση αυτήν, το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία» εντάσσεται σε ένα συνολικό πλέγμα ενεργητικών πολιτικών που υλοποιεί η Κυβέρνηση, με στόχο να δοθεί στους συμπολίτες μας που βρέθηκαν στο περιθώριο, μια ευκαιρία να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή τους.
Το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία για τους Αστέγους» σχεδιάστηκε από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και θεσπίστηκε ως μόνιμη δημόσια πολιτική με το ν. 4756/2020. Η στόχευση του προγράμματος δεν περιορίζεται απλώς στην κάλυψη των άμεσων αναγκών στέγασης των ωφελουμένων, αλλά υιοθετεί μια συνεκτική και προοδευτική προσέγγιση που συνδυάζει την παροχή στέγης, την πρόσβαση στην εργασία και την εξατομικευμένη ψυχοκοινωνική στήριξη. Το πρόγραμμα υλοποιείται από τους δήμους της Χώρας ανά διετία και στοχεύει στην αντιμετώπιση της αστεγίας και την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των αστέγων και ατόμων και οικογενειών που ζουν σε συνθήκες επισφάλειας στέγης, συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την καταπολέμηση των ανισοτήτων. Επιπλέον, στους δικαιούχους του προγράμματος, περιλαμβάνονται και ουσιοεξαρτημένα άτομα που φιλοξενούνται προσωρινά σε ξενώνες μονάδων κοινωνικής επανένταξης πιστοποιημένων θεραπευτικών προγραμμάτων, ενώ παράλληλα έχει προβλεφθεί και η συμμετοχή φορέων απεξάρτησης, που δραστηριοποιούνται δηλ. στην πρόληψη, αντιμετώπιση, θεραπεία και επανένταξη των εξαρτημένων ατόμων. Στόχος μας, να σπάσουμε το φαύλο κύκλο της έλλειψης στέγης και της στιγματιστικής περιθωριοποίησης, που οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό.
Ειδικότερα, οι δράσεις του προγράμματος «Στέγαση και Εργασία» εξειδικεύονται στους ακόλουθους τρεις πυλώνες:
α. Επιδότηση ενοικίου για διάστημα 24 μηνών, καθώς και κάλυψη δαπανών για οικοσκευή και λοιπές λειτουργικές ανάγκες του νοικοκυριού.
β. Παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης και διασύνδεσης με συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες.
γ. Υπηρεσίες ενεργοποίησης, κατάρτισης και προώθησης στην εργασία, που περιλαμβάνουν, επιδότηση εργασίας σε επιχειρήσεις για διάστημα έως δώδεκα μήνες, επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για επιπλέον δώδεκα μήνες, επιδότηση για δημιουργία επιχείρησης, επαγγελματική κατάρτιση και απόκτηση δεξιοτήτων, εργασιακή συμβουλευτική από τη ΔΥΠΑ και ένταξη σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας.
Η συμβουλευτική στήριξη και ενδυνάμωση των ωφελουμένων, εκτός από ειδικούς επιστήμονες, γίνεται και από ομοτίμους, ανθρώπους δηλ. που έχουν βιώσει την αστεγία στο παρελθόν και έχουν επιτυχώς επανενταχθεί στην κοινωνία. Μέσα σε αυτό το συνεκτικό πλαίσιο υποστήριξης, οι συμπολίτες μας που βιώνουν συνθήκες έλλειψης στέγης πιάνουν πάλι το νήμα της ζωής τους, μπορούν να ξανασταθούν στα πόδια τους και να εκκινήσουν από μια νέα αφετηρία, επανακτώντας την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και την Πολιτεία. Η ένταξη τους στις δράσεις του προγράμματος αυξάνει την ορατότητα τους και προάγει την κοινωνική τους κινητικότητα.
Η επιτυχία, η επιδραστικότητα και η βαθιά μεταρρυθμιστική τομή που επέφερε το πρόγραμμα αναγνωρίστηκαν και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αφού τον Μάιο του 2023, το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία» έλαβε το πρώτο πανευρωπαϊκό βραβείο καινοτομίας στην πολιτική από το Innovation in Politics Institute της Αυστρίας, μεταξύ 337 έργων από 26 χώρες, στην κατηγορία «κοινωνική συνοχή» μετά από ψηφοφορία χιλιάδων Ευρωπαίων πολιτών που κλήθηκαν να αξιολογήσουν τις πολιτικές των ευρωπαϊκών κρατών για τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Σήμερα, με αυξημένη χρηματοδότηση και με επέκταση του πλέον σε 89 δήμους, το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία» αποτελεί μια στοχευμένη και ολοκληρωμένη παρέμβαση, που δείχνει έμπρακτα το δρόμο για την κοινωνική επανένταξη στους συμπολίτες μας που τη χρειάζονται. Παράλληλα, εντάσσεται σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης της αστεγίας, με στόχο την καταπολέμηση της περιθωριοποίησης, την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και την οικοδόμηση μιας ανθεκτικής και συμπεριληπτικής κοινωνίας, στη βάση των αρχών της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ.
