Ένα από τα μεγάλα στοιχήματα της κυβέρνησης και της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη για το 2025 είναι το άνοιγμα του κτήματος Τατοΐου για το κοινό. Ανάμεσα σε όσα προγραμματίζονται, είναι και η χρήση και αξιοποίηση των αγροτικών γαιών. Γι’ αυτό τον λόγο, υπήρξε συνάντηση εργασίας της Υπουργού Πολιτισμού και του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστα Τσιάρα. Οι αγροτικές γαίες του πρώην βασιλικού κτήματος έχουν εμβαδόν περίπου 600 στρεμμάτων.
Στη συνάντηση η Λίνα Μενδώνη ενημέρωσε τον Κώστα Τσιάρα για τεχνικά θέματα, προκειμένου να προχωρήσει απρόσκοπτα η αξιοποίηση αυτών των εκτάσεων, στα οποία ασκούντο αγροτικές δραστηριότητες (αμπελώνες, οπωρώνες, ελαιώνες και άλλες αγροτικές καλλιέργειες).
Ο Κώστας Τσιάρας δήλωσε ότι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα συνδράμει τη διαδικασία αξιοποίησης των αγροτικών γαιών στο πλαίσιο της συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού με το ΤΑΙΠΕΔ για την εν γένει ανάδειξη και αξιοποίηση του Τατοΐου.
Είναι γνωστό ότι υπήρχε στο κτήμα λειτουργία αγροκτήματος και, μάλιστα, πρότυπου για τα ελληνικά δεδομένα. Μέσω της πρωτογενούς αξιοποίησης του δάσους (δασοκομία, υλοτομία, παραγωγή ρητίνης), της φυτικής παραγωγής (αμπελουργία, καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών, παραγωγή κηπευτικών) και της ζωικής παραγωγής (αγελαδοτροφία, χοιροτροφία, μελισσοκομία), παράγονταν πρώτες ύλες, οι οποίες στη συνέχεια αξιοποιούνταν για την παραγωγή κρασιού και βουτύρου. Για την προώθηση των τελευταίων αναπτύχθηκε εμπορική ταυτότητα (brand), δίκτυο και καταστήματα πώλησης – τα κρασιά, συγκεκριμένα, συμμετείχαν σε εκθέσεις, όπου είχαν αποσπάσει και βραβεία.
Σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις της Λίνας Μενδώνη, «το έτος 2025, αποτελεί το χρονικό ορόσημο, για τα έργα της αποκατάστασης του ιστορικού πυρήνα του Τατοΐου, καθώς στο τέλος του ολοκληρώνονται και αποδίδονται στο κοινό οι βασικές μουσειακές υποδομές του. Η αποκατάσταση, η ανάδειξη και η λειτουργία του κτήματος, αποτελεί εμβληματικό έργο στο πλαίσιο του συνολικού αναπτυξιακού σχεδιασμού της κυβέρνησης και του υπουργείου Πολιτισμού».
Οι εργασίες εξελίσσονται ομαλά στα έργα αποκατάστασης του ανακτόρου, της κατασκευής των δικτύων υποδομών του και της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του. Παράλληλα, έχουν ολοκληρωθεί οι μουσειολογικές μελέτες και εξελίσσονται οι μουσειογραφικές. Την πορεία των έργων του ανακτόρου ακολουθούν και οι εργασίες για την αποκατάσταση και των κήπων, όπου έχει εγκατασταθεί ανάδοχος, με χρόνο ολοκλήρωσης το τέλος του 2025. Η υπουργός Πολιτισμού έχει δώσει οδηγία να εκπονηθούν άμεσα οι μελέτες αποκατάστασης του θερμοκηπίου και του παρακειμένου γηπέδου τένις, προκειμένου και αυτά να είναι έτοιμα έως το τέλος του επομένου έτους.
Ανάλογο είναι και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του έργου αποκατάστασης του κτιρίου του νέου βουστασίου. Η μία πτέρυγα του προορίζεται για Μουσείο των οχημάτων-μνημείων της τ. βασιλικής οικογένειας, ενώ η άλλη θα είναι μουσείο αφιερωμένο στην αγροκτηνοτροφική παραγωγή του κτήματος. Οι σχετικές μουσειολογικές μελέτες έχουν ολοκληρωθεί. Παράλληλα, ο όροφος του νέου βουστασίου μετατρέπεται σε χώρο συνεδρίων και εκδηλώσεων.
Τα έργα αποκατάστασης στα κτήρια του συγκροτήματος «Στάθμευσης Οχημάτων» έχουν ολοκληρωθεί.
Σε άλλα κτήρια θα στεγαστούν επισκέψιμα εργαστήρια συντήρησης, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να παρακολουθεί τη διαδικασία αποκατάστασης αντικειμένων των συλλογών του κτήματος. Ένα εξ αυτών θα παραχωρηθεί στους προσκόπους, που σήμερα στεγάζονται στο Κατσιμίδι, και ένα δεύτερο θα φιλοξενήσει Πυροσβεστικό Σταθμό, απολύτως αναγκαίο να υπάρχει μέσα στο Τατόι. Ετοιμα είναι και τα κτήρια της οικίας Sturm, της οικίας φροντιστή, της οικίας αρχικηπουρού και των τηλεπικοινωνιών, που θα δοθούν για πολιτιστική χρήση. Ολοκληρωμένο είναι πλέον και το κτίριο των μαγειρείων, το οποίο από τις αρχές του 2026, θα στεγάζει το εκδοτήριο εισιτηρίων των ανακτόρων, το βεστιάριο, το αναψυκτήριο και το γραφείο των υπευθύνων του μουσείου του ανακτόρου. Μέχρι τότε, προσωρινά θα φιλοξενεί έκθεση, με το σύνολο των μελετών και των έργων που πραγματοποιούνται στον ιστορικό πυρήνα του κτήματος Τατοΐου, παράλληλα με την οικία δασοφύλακα, όπου ήδη λειτουργεί ως Κέντρο Πληροφόρησης.
Για τρία κτήρια, το υπασπιστήριο, που θα λειτουργήσει ως γραφείο διοίκησης κτήματος, το χοιροστάσιο, που θα λειτουργήσει ως πωλητήριο αναμνηστικών ειδών, και το κτίριο εποχικών εργατών, που θα λειτουργήσει ως χώρος εκπαίδευσης μικρής κλίμακας και συνεργασίας με τα πανεπιστήμια, οι μελέτες αποκατάστασής τους έχουν ολοκληρωθεί και αναμένεται η ένταξή τους σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Τέλος, συνεχίζεται η συντήρηση και η αποκατάσταση των κινητών αντικειμένων της τ. βασιλικής οικογένειας, καθώς, επίσης, και η διαδικασία καταγραφής, τεκμηρίωσης, ψηφιοποίησης και συντήρησης των συλλογών του Τατοΐου.
Το κτήριο των ανακτόρων, σε σχέδια Σάββα Μπούκη, (αντίγραφο αγροικίας των θερινών ανακτόρων στο Πέτερχοφ της Ρωσίας) θεμελιώθηκε το 1884 από τον βασιλιά Γεώργιο τον Α’. Γύρω του αναπτύχθηκαν ειδικά σχεδιασμένοι κήποι και ένα αισθητικό δάσος. Το 1937 έγιναν παρεμβάσεις με οπλισμένο σκυρόδεμα (τσιμέντο) οι οποίες άλλαξαν και την εικόνα των προσόψεων, καθώς φουρούσια και κομψές κατασκευές από χυτοσίδηρο ξηλώθηκαν, πόρτες τειχίστηκαν και ανοίχτηκαν άλλες. Το 1953 έγιναν αλλαγές και στο υπόγειο, ώστε να δημιουργηθεί κινηματογράφος. Επίσης, προστέθηκαν χώροι υγιεινής για κάθε δωμάτιο και πισίνα σε εξωτερικό χώρο, η οποία είχε εξαρχής αστοχίες.
Η Βασιλική Έπαυλη κτίστηκε για την κάλυψη των αναγκών της πρώην βασιλικής οικογένειας κατά τους θερινούς μήνες, ωστόσο εξαιτίας κάποιων γεγονότων κατοικήθηκε σε διαφορετικές περιόδους για πιο εκτεταμένα διαστήματα, όπως μετά την πυρκαγιά του Ανακτόρου των Αθηνών το 1909, την πυρκαγιά του 1916 που κατέστρεψε την έπαυλη του Διαδόχου (παλαιά Έπαυλη) και από το τέλος του 1948 μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου 1967, όταν μετά την αποτυχία του Αντικινήματος κατά της Χούντας έπαψε να χρησιμοποιείται οριστικά.
Οι δύο όροφοι έχουν εμβαδόν από 1.100 τετραγωνικά μέτρα, η σοφίτα 582 και το υπόγειο 1219. Είναι αρκετοί για να στεγαστεί εκεί ένα μουσείο αλλά όχι και οι βοηθητικοί χώροι. Αυτοί θα λειτουργούν στο παρακείμενο κτήριο των μαγειρίων.
Τα κινητά αντικείμενα που θα εκτεθούν στους χώρους της Βασιλικής Έπαυλης, καταλογογραφούνται και αναρτώνται ως ψηφιακά τεκμήρια στο αποθετήριο των Κινητών Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, με επιμέλεια της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων. Τα ίδια κινητά αντικείμενα συντηρούνται με επιμέλεια της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων.
Η συλλογή των κινητών ευρημάτων που θα εκτεθούν, περιλαμβάνει έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό αντικειμένων όπως έπιπλα, οικοσκευή, διακοσμητικά και αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού, έργα τέχνης, πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, οικόσημα, ενδύματα και άλλα που έχουν κηρυχθεί ως κινητά μνημεία.
Στους χώρους της Βασιλικής Έπαυλης εντοπίστηκαν περισσότερα από 5.500 αντικείμενα εκ των οποίων ορισμένα εξαιρετικά έργα τέχνης. Σε άλλα, μεγάλα κτήρια, εντός του ιστορικού πυρήνα, εντοπίστηκαν πάνω από 100.000 αντικείμενα. Προέρχονται από όλα τα κτήρια που είχαν χρησιμοποιηθεί ως βασιλικές κατοικίες. Είχαν αποθηκευθεί στα κτήρια του Κτήματος το 1973, όταν η δικτατορία κήρυξε έκπτωτη τη βασιλική οικογένεια και απαλλοτρίωσε την κινητή και ακίνητη περιουσία της. Παρέμειναν εκεί μέχρι το τέλος της δικαστικής διεκδίκησης μεταξύ της πρώην βασιλικής οικογένειας και του Ελληνικού Δημοσίου, ύστερα από την οριστική λύση του πολιτειακού, με το δημοψήφισμα του 1974.
Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει αρμοδιότητα τον ιστορικό πυρήνα, δηλαδή τον χώρο όπου υπάρχει το ανάκτορο και τα υπόλοιπα κτίσματα εκ των οποίων τα 27 είναι ήδη χαρακτηρισμένα μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού από το 2003. Η μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας περιλαμβάνει ένα σχέδιο δεκαετίας. Υπολογίζεται πως περίπου 1 εκατομμύριο ετησίως θα είναι οι επισκέπτες.
Οι επισκέπτες θα έχουν, μεταξύ άλλων, την ευκαιρία να διαμείνουν στα μικρά ξενοδοχεία που θα λειτουργούν εντός του κτήματος και να φιλοξενηθούν στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους εστίασης και ευεξίας. Τη λειτουργία των παραπάνω χώρων θα αναλάβουν ιδιώτες οι οποίοι θα επιλεγούν μέσα από ανοιχτούς διαγωνισμούς που θα προκηρυχθούν από φορέα που θα ανακοινώσει σύντομα το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με προδιαγραφές οι οποίες είναι ήδη έτοιμες.
