Ηταν πάντοτε «ταγμένος» αλλά δεν το παραδεχόταν- ίσως από σεμνότητα. «Πίστευα πάντα σε όσα ήταν μετέωρα» έλεγε ο Αντώνης Αντύπας. «Τίποτε δεν ήταν σίγουρο και όλα ήταν άπιαστα. Μόνο αυτό υπάρχει στη θεατρική πράξη. Ο ηθοποιός που δεν ξέρει τι θα γίνει με το που θα βγει στη σκηνή. Το αόρατο είναι που με γοητεύει στη σκηνοθεσία.»
Ο σπουδαίος σκηνοθέτης πέθανε σε ηλικία 83 ετών. Την είδηση γνωστοποίησε με μια τρυφερή ανάρτηση στο Facebook η συνθέτης και επί 40 χρόνια σύζυγός του Ελένη Καραΐνδρου.
«Ο αγαπημένος μου Αντώνης Αντύπας, ο άνθρωπος που 40 χρόνια μου χάρισε την αγάπη του και την απόλυτη αφοσίωση δεν υπάρχει πια. Τον ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου και θα μείνει για πάντα ο πολύτιμος οδηγός μου. Αντώνη μου σ αγαπώ και θα σε βλέπω πάντα με το γέλιο στο όμορφο σου πρόσωπο», γράφει.
Τα τελευταία χρόνια έπασχε από άνοια. Η σύζυγός του, δεν έφυγε στιγμή από το πλευρό του το δύσκολο διάστημα της ασθένειάς του. Οι δύο τους ήταν αχώριστοι τόσο στη ζωή όσο και στη δουλειά αφού η Ελένη Καραΐνδρου έγραφε τη μουσική για τις περισσότερες παραστάσεις του. Η σχέση τους, ήταν σχέση ζωής.
Η τελευταία παράσταση που σκηνοθέτησε ο Αντώνης Αντύπας ήταν το «Πόθοι κάτω από τις λεύκες» του Ευγένιου Ο’Νιλ, το 2017, στο Εθνικό Θέατρο, με την Μαρία Κίτσου ανάμεσα στους
Είχε γεννηθεί το 1941 στον Βύρωνα της Αθήνας. Το 1960 ξεκίνησε σπουδές στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά. Ωστόσο στο δεύτερο έτος έδωσε κρυφά εξετάσεις και διέκοψε τις σπουδές του για να φοιτήσει στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν. Το 1964 συμμετείχε στο χορό των Ορνίθων του Καρόλου Κουν και το 1965 στο χορό των Περσών, επίσης σε σκηνοθεσία του Κουν.
Ελεγε ο ίδιος για εκείνη την εποχή σε μια συνέντευξη στον Δημήτρη Δουλγερίδη για την Lifo:
«Όταν βρέθηκα στο Θέατρο Τέχνης, ο Κουν με κρατούσε δίπλα του στις πρόβες για να του διαβάζω στα αγγλικά πότε ο Πίντερ λέει “παύση” (pause) και πότε “σιωπή” (silence) στον “Γυρισμό”. Συνειδητοποίησα σταδιακά ότι μου άρεσε περισσότερο το σύνολο της εργασίας και λιγότερο τι θα έκανα εγώ ως πρωταγωνιστής»
Αυτό ήταν και το μάθημα από το Θέατρο Τέχνης: «Συνειδητά ή υποσυνείδητα με έχει επηρεάσει το θέατρο του συνόλου. Εκεί υπήρχε κάτι συγγενικό με την ιδιοσυγκρασία μου, το τελετουργικό στοιχείο. Αυτό μετέφερα και στις παραστάσεις που ανέβασα στη συνέχεια. Το θέατρο του λόγου συνυπήρχε πάντοτε με μια αίσθηση ταπεινότητας, αν μου επιτρέπεται η λέξη. Το ουσιαστικό θέατρο έχει, για μένα, μια ταπεινότητα. Όταν θέλεις να διεισδύσεις και να στηρίξεις την έμπνευση του συγγραφέα, δεν μπορείς να το κάνεις με άλλο τρόπο. Το άλλο θέατρο, το μοντέρνο, έχει αναπόφευκτα μια αίσθηση αλαζονείας. Ο σκηνοθέτης θέλει να επενδύσει κάπου το εγώ του.»
Ως ηθοποιός έπαιξε σε 30 παραστάσεις. Το 1971 πήγε για σπουδές στη σκηνοθεσία στο Λονδίνο και ένα χρόνο αργότερα εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη. Το 1974 ιδρύει με τον Χρήστο Πολίτη το «Απλό Θέατρο» και σκηνοθετεί το «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» του Αρθουρ Μίλερ. Το 1982 ανοίγουν τη σκηνή πίσω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο με πρώτο έργο το «Τα γούστα του κυρίου Σλόαν». Το σχήμα διαλύεται οκτώ χρόνια αργότερα και ιδρύεται ο οργανισμός «Φάσμα» – Απλό Θέατρο με τον ίδιο στο τιμόνι. Στις παραστάσεις του πρωταγωνιστούν, μεταξύ άλλων, οι Δημήτρης Καταλειφός, Γιάννης Φέρτης, Ράνια Οικονομίδου, Μάνια Παπαδημητρίου, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Ρούλα Πατεράκη, Νικαίτη Κοντούρη, Ελλη Παπακωνσταντίνου, Εφη Θεοδώρου, Πάνος Παπαδόπουλος.
Ήταν ένα από τα πρώτα θέατρα που προσκαλούν τους συγγραφείς των έργων στην Ελλάδα, ενώ συστήνει στο ελληνικό κοινό επτά άπαιχτους συγγραφείς. Ανάμεσά τους ο Χάρολντ Πίντερ και ο Μπράιαν Φρίελ.
Ο Αντώνης Αντύπας σκηνοθετούσε έργα του ξένου ρεπερτορίου, που ανέβηκαν τόσο στην Κεντρική όσο και τη Νέα Σκηνή. Εξαιρείται το έργο «Λόγω Φάτσας» του Γιώργου Διαλεγμένου, που ανέβηκε το 1993-1994. Σταθεροί του συνεργάτες ήταν η Ελένη Καραΐνδρου, ο σκηνογράφος Γιώργος Πάτσας και ο φωτιστής Ανδρέας Σινάνος. Οι παραστάσεις, από την πρώτη μέχρι την τελευταία, άφησαν εποχή.
Ο σκηνοθέτης θα αποκτήσει φιλική σχέση με συγγραφείς όπως ο Χάρολντ Πίντερ και ο Μπράιαν Φρίελ, οι οποίοι και θα παρευρεθούν σε παραστάσεις του (όπως ο Πίντερ στη «Νεκρή ζώνη» το 2000 και ο Φρίελ στον «Ξεριζωμό» το 2003). Το 2001παρουσιάζει τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη στην Επίδαυρο.
Ο οργανισμός ολοκλήρωσε τη διαδρομή του το 2012, λόγω της οικονομικής κρίσης. Το 2017, ο Αντώνης Αντύπας συνεργάστηκε για πρώτη φορά με το Εθνικό Θέατρο ανεβάζοντας το έργο του Ευγένιου Ο’Νηλ «Πόθοι κάτω από τις λεύκες».
Σε μια συνέντευξή του στη Γιώτα Συκκά για την Καθημερινή, είχε μιλήσει για τον λόγο που επιλέγει πάντα δραματικά έργα: «Επειδή κουβαλάω το πένθος της οικογένειάς μου. Ολη μου η πορεία στο θέατρο ήταν μια κραυγή. Το συνειδητοποίησα αργότερα. Η μητέρα μου ήρθε από τη Σμύρνη το 1922 μαζί με άλλους συγγενείς. Στον Βύρωνα, στα λεγόμενα προσφυγικά, η γιαγιά μου με τα τέσσερα παιδιά της έφτιαξαν πάλι τη ζωή τους. Η μητέρα μου κάποια στιγμή έπιασε δουλειά σε εργοστάσιο με κάλτσες. Το είχε στήσει ο πατέρας μου –Κεφαλονίτης στην καταγωγή–, ένα χώρο με 100 μηχανήματα μανταρίσματος.
Τότε, όταν έφευγαν πόντοι από τις γυναικείες κάλτσες δεν τις πετούσαν. Η Σμυρνιά γιαγιά μου, η Ευδοκία Νικηφόρου, αγαπούσε πολύ το θέατρο».
Και συμπλήρωσε: «πρώτα επιβιώνεις και μετά δημιουργείς. Το θέατρο και μέσα από αντίξοες συνθήκες θα προχωρήσει, αρκεί να βρεθούν οι άνθρωποι με τρέλα. Ολοι χρειαζόμαστε το όνειρο. Κάποτε πίστευα ότι θα αλλάξουν τα πράγματα, τώρα δεν ξέρω αν θα προλάβω να το δω. Γι’ αυτό απαγορεύω στον εαυτό μου να σκέφτεται τα πολιτικά. Εχουμε γίνει μια καταθλιπτική κοινωνία. Προτιμώ τη δημιουργία».
Αγγελική Κώττη
