Της Αυγής Βάσση *
Οι πόλεις δημιουργήθηκαν σαν απόρροια της επιθυμίας και της ανάγκης να μένουν μαζί οι άνθρωποι. Αρχικά ήταν επιθυμητό να μένουν μαζί για μεγαλύτερη ασφάλεια, περισσότερη βοήθεια για να βρίσκουν τροφή πιο εύκολα, αλλά και για συντροφικότητα. Τα πλεονεκτήματα της ομαδικής ζωής και της συνεργασίας έγιναν γρήγορα αντιληπτά αφού ολοένα και περισσότεροι, στο πέρασμα των αιώνων συγκεντρώνονταν σε πόλεις. Αποτέλεσμα ήταν, οι πόλεις να γίνουν κέντρα πολιτικά, οικονομικά, τεχνολογικά, πνευματικά, διότι «αποτελούν σημείο συνάντησης, όπου νέες ιδέες διαμορφώνονται στο δημόσιο χώρο, ένα κοινό έδαφος». (Sennet, 1977).
Όμως τις 2 τελευταίες δεκαετίες στον δυτικό κόσμο οι πόλεις πλήττονται από κλιματική, κοινωνική, οικονομική και ενεργειακή κρίση ενώ ταυτόχρονα η εξέλιξη της τεχνολογίας και η παγκοσμιοποίηση καθιστά την απόσταση και τον τόπο ασήμαντα. Η σύγχρονη πόλη λοιπόν είναι υπερ-συνδεδεμένη, διχασμένη, μολυσμένη, κορεσμένη σε πληθυσμό, κοινωνικά ενεργή, μεγαλώνει σε μέγεθος συνεχώς και πλήττεται έντονα από την κλιματική κρίση…
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, μέχρι το 2050, το 68% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις, με το 90% αυτής της αύξησης να προέρχεται από την Αφρική και την Ασία.
Με την αύξηση του πληθυσμού αυξάνεται και η ποσότητα των απορριμμάτων που παράγονται καθημερινά. Τα περισσότερα αστικά απορρίμματα προέρχονται από οικιακή χρήση, εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Οι πόλεις με αυξανόμενο πληθυσμό συχνά δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα αυξημένα επίπεδα απορριμμάτων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερφορτωμένες χωματερές, κακή διαχείριση των αποβλήτων, αύξηση της παράνομης απόρριψης και επομένως σε σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των κατοίκων.
Η Παγκόσμια τράπεζα προβλέπει πως η παγκόσμια παραγωγή απορριμμάτων θα αυξηθεί κατά 70% έως το 2050, με το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής να βρίσκεται εκεί που βρίσκεται και η συγκέντρωση πληθυσμού. Με λίγα λόγια, θα μετατραπούν οι πόλεις σε ένα «Great Pacific Garbage Patch».
Εκτός…
Εκτός εάν καταφέρουμε να διαχειριστούμε με έναν βιώσιμο τρόπο τα απόβλητα, κάτι που φαίνεται να είναι μονόδρομος…
Το 2018 η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναδείξει την ανάγκη για κυκλική́ οικονομία, όπου τα προϊόντα σχεδιάζονται εξαρχής κατά́ τρόπο που να μειώνεται στο ελάχιστο το τελικό́ απόβλητο. Στόχος είναι να μπορούν εύκολα και αποδοτικά́ να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν, διαφυλάσσοντας έτσι τους πόρους μέσω της πλήρους αξιοποίησης της υπεράξιάς τους. Σε Εθνικό επίπεδο έχει θεσμοθετηθεί πλέον ο ν.4819/2021 με τον οποίο ενσωματώνονται οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες 2018/851 και 2018/852 και προάγονται η ανακύκλωση και η κυκλική οικονομία σε βασικά εργαλεία πολιτικής για την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων.
Τα τελευταία 5 χρόνια, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας υλοποιεί συγκεκριμένα έργα και δράσεις με στόχο την πρόληψη αποβλήτων, την επαναχρησιμοποιήση, την ανακύκλωση, την μείωση της ταφής και την ενεργειακή αξιοποίηση. Το 2019 η χώρα μας είχε 3 μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ) σε λειτουργία και μόλις 5 υπό κατασκευή. Σημερα έχουν τεθεί σε λειτουργία 12 μονάδες, κατασκευάζονται 18, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η διαγωνιστική διαδικασία για 10 νέες μεγάλες μονάδες σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα και Καβάλα. Συνολικά, βρίσκονται 30 μονάδες σε λειτουργία και σε κατασκευή. Τα ποσοστά ανακύκλωσης αρχίζουν να αυξάνονται και αντίστοιχα να μειώνονται τα ποσοστά ταφής. Η ταφή έχει μειωθεί κάτω από 80%, ενώ σε τρεις Περιφέρειες, όπου λειτουργούν ΜΕΑ, έχει μειωθεί κάτω από 50%. Για να επιτύχουμε την ζητούμενη μείωση κάτω από 10%, πρέπει να διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο για την εφαρμογή της ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων. Σχετικά με τους χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμάτων (ΧΑΔΑ), για τους οποίους πληρώνονται υπέρογκα ποσά, από τις 65 περιπτώσεις προστίμων,σήμερα έχουν μειωθεί στις 43.
Ποιοι είναι τα επόμενα βήματα- στοιχήματα;
Η ολοκλήρωση του πλαισίου για την ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων ώστε να επιτύχουμε την μείωση ταφής κάτω από 10%.
Η εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω», πολιτική που εφαρμόζεται εκτενώς σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη για να υπάρχει σαφές κίνητρο στους πολίτες να κάνουν ανακύκλωση και να αποφεύγουν να οδηγούν τα απόβλητα σε ταφή.
Η ευαισθητοποίηση των πολιτών ώστε να είναι κατανοητή η αναγκαιότητα της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης.
* Αυγή Βάσση
PhD, MSc Τοπογράφος Μηχανικός – Πολεοδόμος
Επικεφαλής του Γραφείου του Γ.Γ. Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος στο Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας
