“Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;” Έθετε την (ρητορική) ερώτηση ο Εθνικός μας Ποιητής. Αυτός, που αγόραζε λέξεις από τον λαό, πληρώνοντας κάθε μία που δεν ήξερε, για να τις χρησιμοποιήσει στην ποίησή του. Αυτός, που η μάνα του, η υπηρέτρια του κόντε Σολωμού, τον βύζαξε την ελληνική. «Σοφολογιότατε, τες λέξες ο συγγραφέας δεν τες διδάσκει, μάλιστα τες μαθαίνει από του λαού το στόμα· αυτό το ξέρουν και τα παιδιά» λέει στον γνωστό διάλογο. Ποιος να τον ακούσει;
Στις 9 Φεβρουαρίου, ανήμερα της εκδημίας του Διονυσίου Σολωμού, εορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Καθιερώθηκε το 2017, αν δεν απατώμαι με πρωτεργάτη τον Αριστείδη Μπαλτά, τότε υπουργό Παιδείας. Δεν κατανόησα ποτέ, βέβαια, γιατί η παγκόμια ημέρα μιας γλώσσας πρέπει να συμπίπτει με τον θάνατο και όχι με τη γέννηση ενός εθνικού ποιητή, αλλά ας είναι. Καλό που τη γιορτάζουμε. Αυτή τη γλώσσα, για την οποία ο Νικηφόρος Βρεττάκος έγραψε:
Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς
θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα
ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει.
Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα
στοὺς γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς
μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ
δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε
μεταξὺ τους μὲ μουσική.
(Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα)
Πολύ κοντά στη μουσική, πολύ μακριά απ’ τους Ελληνες. Πολύ μακριά όμως. Επί των (νεανικών) ημερών μου στη δημοσιογραφία, μερικές δεκαετίες πριν δηλαδή, δεν επιτρεπόταν στον τίτλο ξένη λέξη- ούτε και αρχικά, δύο σε ένα ήταν το πακέτο.
Τι έγινε τώρα; Ας δούμε μαζί φράσεις, ή, το χειρότερο, τίτλους που είδαν το φως της δημοσιότητας τον τελευταίο καιρό μόνο:
«Αν έλεγε κάποιος στον Γιώργο Νταλάρα ότι έκανε το πρώτο beef (σημ.: πρόκληση λεκτικής έντασης με κάποιον ή κάποιους) του 2024, μάλλον θα τον κοιτούσε απορημένος.»
Κι εμείς θα κοιτάξουμε απορημένοι εσένα και θα σε ρωτήσουμε. Γιατί η χρήση του beef εφόσον ψυχανεμίζεσαι πως ουδείς το ξέρει και το εξηγείς ευθύς; Για να δείξεις μορφωμένος; Για να δείξεις πολυγκλότ; Για να δείξεις σουσουδισμό; ‘Η για όλα μαζί;
«Τρεις σειρές και δύο ταινίες του Netflix για να κάνετε binge- watching μέσα στο Σαββατοκύριακο». Το Netfilx θα το γράψουμε αγγλικά, δεν υπάρχει πρόβλημα. Το binge- watching τι ακριβώς σημαίνει για τον μέσο αναγνώστη και γιατί έπρεπε να το γράψει ο συντάκτης και να το ανεβάσει ο υπεύθυνος; (της αγγλικής Φιλολογίας είμαι, δεν παίζει ρόλο τι ξέρω, ρόλο παίζει τι θα καταλάβει το κοινό. Και επίσης, σημαντικό είναι να εξελληνίζουμε τις φράσεις που μας έρχονται στο μυαλό σε ξένες γλώσσες, τίποτα δεν κερδίζουμε με το ανακάτεμα ξένων εκφράσεων με ελληνικές στα καλά καθούμενα).
«Μην πετάξετε το κουκούτσι από το αβοκάντο! Κάντε το ένα zero waste super θρεπτικό ρόφημα» Και zero waste, δηλαδή μηδενικού κόστους και super αγγλιστί. Το σούπερ, το λέμε και ελληνικά, το άλλο;
«Το ελληνικό νησί «μαγνήτης» που ξεχωρίζει η Sun -Για οικογένειες, ζευγάρια, empty nesters» Οπου empty nesters είναι γονείς που τα παιδιά τους έχουν φύγει και έμειναν μόνοι στο σπίτι. Ελληνικά; Θα βρείτε τρόπο να το πείτε; Ή δεν σας ενδιαφέρει;
«Η μαμά μου είναι ψηλή και όμορφη και έχει perfect body” είπε η παίκτρια ριάλιτι πως της λέει το παιδί της. Ωραία ελληνικά, στρογγυλά, αστραφτερά. Αν το παιδί μιλάει έτσι, από κάποιον έχει τα ανάλογα ακούσματα. Εμείς κάνουμε αυτά τα τέρατα και σημεία.
«Πώς ένα ρετιρέ στην Πλατεία Μαβίλη μεταμορφώθηκε σε design loft με ωραία θέα και έθνικ πινελιές» Το έθνικ ας πούμε ότι έχει πολιτογραφηθεί. Το design loft, που απευθύνεται σε Ελληνες, πώς το λέμε στη γλώσσα μας; Εδώ σε θέλω. Διότι δεν μπορώ να φανταστώ κάποιον να το αγοράζει και μετά να παινεύεται ότι διαθέτει design loft χωρίς να ξέρει το είναι.
Θα μου πείτε, δεν σου κάνει ο αγγλικός όρος; Ε, όχι, δεν μου κάνει. Τα ίδια θα λέμε πάλι; Υπάρχουν ξένες λέξεις που έχουν αφομοιωθεί στην ελληνική επειδή, κατά βάσιν, δεν είχαμε ανάλογες, υπάρχουν και οι καθημερινές εκπτώσεις της γλώσσας, όπου το κάθε παιδάκι μαθαίνει μια εκφρασούλα, μια λεξούλα και την κοτσάρει στο ρεπορτάζ. Ε, παρακαλώ πολύ!
«Οι νέες business στην Ερυθρά Θάλασσα και ο νέος super rich προορισμός της Σαουδικής Αραβίας» Για φαντάσου!
«Με chunky παπούτσια και παντελόνι palazzo -Φόρεσε το πλεκτό που λατρεύουν οι Γαλλίδες». Πώς είπατε; (αχ Ζωίτσα!)
Δεν είναι αυτά τα μόνα προβλήματα, φυσικά. Πάμε πάλι σε μαργαριτάρια των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
«Αισθάνεται ότι βάλθηκε από τους συναδέλφους της» η κοπελιά. Βάλλομαι, αλλά εβλήθην. Βλήθηκε (που είναι το σωστό) και βλήμα, έχουν την ίδια προέλευση.
«Οι δημόσιοι γιατροί πρέπει να αμείβονται επαρκώς για όλο αυτό που προσφέρουν». Οι ιδιωτικοί (δεν της έκανε οι ιδιώτες) γιατροί ας κάνουν ό,τι νομίζουν.
«Δεν πρέπει να αφήσουμε την υπόθεση να ξανααναβιώσει». Μια υπόθεση ζόμπι, αφήστε τα να πάνε.
«Να απευθύνει μήνυση» κι εμείς να απευθύνουμε έκκληση. Μην κακοποιείτε τη γλώσσα!
«Αυτό το ρούχο είναι εμφανίσιμο» διότι να ξέρετε, υπάρχουν και μη εμφανίσιμα ρούχα. Εξαφανίσου από μπροστά μου τώρα! Πριν ξαναπείς και την άλλη λέξη που ξεστόμισες, την κομψύτητα. Δέκα κάμψεις γρήγορα.
«Είναι και νιόπαντρος και νεόνυμφος». Εφόσον πρόκειται για άντρα, είναι νεόνυμφος και μην το παίζετε σε διπλό ταμπλό επειδή δεν ξέρετε ποια λέξη είναι η σωστή.
«Τώρα θα κλείσουν οι εθνικές οδούς». Καλή μου ΕΣΗΕΑ εσύ έπρεπε να κλείσεις: να κλείσεις σεμινάρια για τους νέους ρεπόρτερ και πριν γίνει κάποιος μέλος σου να πρέπει να τα παρακολουθήσει μετ’ επιτάσεως.
«Απαιτούμε αυτή τη στιγμή να παρθεί πίσω το νομοσχέδιο». Φράση φοιτήτριας (τα φοιτητά, λένε οι κινηματικοί και μου τι δίνουν). Το κακό δεν είναι μόνο πως δεν θα μάθει ποτέ ελληνικά. Είναι και πως δεν θέλει να μάθει. Μια χαρά βρίσκει το ρήμα παίρνομαι. Υστερα φταίνε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Που ακόμα δεν τα είδαμε, ενώ έχουμε δει το χάλι της Παιδείας μας. Της δημόσιας.
Παρένθεση. Πήγαν κάτι «φοιτητά» να ανοίξουν πανό διαμαρτυρίας για το νομοσχέδιο έξω από το Μέγαρο Μαξίμου και η αστυνομία έριξε μερικές. Να καταδικάσεις, μου λένε οι φίλοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καταδικάζω απερίφραστα. Λύστε μου όμως μια απορία σας παρακαλώ. Πόσα καντάρια επανάστασης ζυγίζει να ανοίξεις βράδυ ένα πανό διαμαρτυρίας έξω από το Μαξίμου; Πάει μπροστά το κίνημα και επιλύονται τα ζητήματα με τέτοιες ανοησίες, με πυροτεχνήματα «αντίδρασης»; Μήπως κάποιοι μάς δουλεύουν και προωθούν την δήθεν επαναστατική ατζέντα, στην πραγματικότητα συγκεντρώνοντας πόντους για μελλοντική πολιτική εξαργύρωση;
«Απόβαση στην Αθήνα έκαναν χιλιάδες φοιτητές» λέει η παρουσιάστρια στο δελτίο ειδήσεων. Ακολουθεί και η ρεπόρτερ, μη χάσει. Η Ράνια στο ναυτικό. Τράβα μπρος κι όσα έρθουν κι όσα πάνε.
Απόβαση έκαναν οι σύμμαχοι στη Νορμανδία, διότι πήγαν δια θαλάσσης και από τις ακτές ξεκίνησαν την επίθεση. Η Αθήνα στερείται ακτών. Είναι αναγκαία η λέξη; Ναι, άμα θέλεις να δώσεις δραματική διάσταση παλλαϊκού ξεσηκωμού. Πάρε τώρα το βραβείο για το μυρωδάτο λεμονάκι της εβδομάδας.
Απάντηση στο κουίζ της προηγούμενης Κυριακής: τα ενικό μη ένδυμο σημαίνει τα εν οίκω μη εν δήμω.
Και ΟΝΟ ΟΝΟ ΗΤΟ (παντοτινή αξία).
