Η ζοφερή πραγματικότητα στη οποία έχει οδηγηθεί η χώρα στον τομέα της οικονομίας, εάν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά διακρίνοντας μέσα από τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, στερούν την ελληνική κοινωνία, από πληροφόρηση και ενημέρωση για τις κοσμογονικές αλλαγές που συντελούνται σε παγκόσμια κλίμακα όσο αφορά το διεθνές εμπόριο και κατ’ επέκταση τη διεθνή οικονομία. Αξίζει λοιπόν μια επισκόπηση των εξελίξεων για να αποδειχθεί ότι δυστυχώς η χώρα βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Ντόναλντ Τράμπ, ξεκίνησε με περιπετειώδη τρόπο τη θητεία του, χωρίς ο ίδιος να έχει καμία πείρα και με ένα δυνατό σε προσωπικότητες , αλλά ετερόκλητο Υπουργικό Συμβούλιο. Μέχρι στιγμής έχει απολύσει το αρκετά από τα πρόσωπα αυτά. Παρόλα αυτά όλο αυτό το διάστημα η ομάδα του Αμερικανού Προέδρου, στο χώρο του εμπορίου, εργάζεται μεθοδικά για να αναδιαμορφώσει πλήρως το πλαίσιο διεθνούς εμπορικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. εδώ και δεκαετίες η Ουάσιγκτον έκανε παραχωρήσεις σε θέματα εμπορίου και οικονομίας, παίρνοντας ως αντάλλαγμα παραχωρήσεις σε θέματα διεθνούς ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής. Το πλαίσιο αυτό κάθε ημέρα που περνά αποδομείται, και αυτό απαιτεί μια νέα αντιμετώπιση τόσο σε επίπεδο διεθνούς εμπορίου – οικονομίας, όσο και σε επίπεδο διεθνούς ασφάλειας.
Συνήθως ουσιαστικές αλλαγές όσο αφορά την αντιμετώπιση από τις ΗΠΑ σε τέτοια θέματα, προκαλούν σοβαρότατες κρίσεις στις υπόλοιπες χώρες. Οι παραχωρήσεις σε θέματα ασφάλειας με αντάλλαγμα παροχή εγγυήσεων ασφάλειας σε θέματα εμπορίου και οικονομικής ευημερίας, ήταν μια επικερδής διαδικασία για τις περισσότερες χώρες. Ο Πρόεδρος Τράμπ, προχώρησε σε ριζική στροφή αυτού του πλαισίου, διαχωρίζοντας αυτά τα δυο θέματα. Η θέση του είναι ξεκάθαρη. Όποιος επιθυμεί στήριξη των ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας, θα πρέπει να δώσει κάτι ως αντάλλαγμα στην Ουάσιγκτον στο τομέα της ασφάλειας. Οποιοσδήποτε επιθυμεί κάτι από την Ουάσιγκτον σε θέματα εμπορίου, θα πρέπει να δώσει κάτι στον τομέα του εμπορίου. Δεν υπάρχει πλέον το λεγόμενο Αμερικανάκι. Κάθε συναλλαγή βασίζεται σε για να λάβεις θα δώσεις.
Στην αρχή όλοι αντέδρασαν στη νέα πολιτική Τράμπ και ο λόγος ήταν απλός και κατανοητός. Για δεκαετίες ολόκληρες περνούσαν ζάχαρη. Παρά το γεγονός ότι ο Ψυχρός Πόλεμος αποτελεί παρελθόν συνέχιζαν να απολαμβάνουν οφέλη ψυχροπολεμικού κλίματος στο διεθνές σύστημα ασφάλειας και εμπορίου.
Εκείνο που εσκεμμένα έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν είναι ότι, παρά το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον ελέγχει το διεθνές οικονομικό σύστημα, το διεθνές εμπόριο, τις θάλασσες σε παγκόσμια κλίμακα, και οι ΗΠΑ αποτελούν τη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου, ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει όλους τους άσσους στο μανίκι του. Πολύ σύντομα άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι ο Πρόεδρος Τράμπ δεν εκτοξεύει απλά ρητορικές κορώνες, οπότε έπρεπε να προχωρήσουν σε συμφωνία.
Η πρώτη χώρα που υπέκυψε ήταν η Νότια Κορέα, υπό το φόβο ότι θα βρεθεί να αντιμετωπίζει μόνη της, τη Βόρεια Κορέα, την Κίνα, και την Ιαπωνία. Έδωσε στον Αμερικανό Πρόεδρο αυτά που επιθυμούσε στον τομέα της οικονομίας, ελπίζοντας ότι εάν γίνει καμιά στραβή η Ουάσιγκτον θα είναι παρών όσο αφορά την ασφάλεια τη χώρας.
Ακολούθησε το Μεξικό, όπου σχεδόν το σύνολο του εμπορίου και της ανάπτυξης της χώρας τα τελευταία χρόνια, βασίζονταν στην NAFTA, την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Βλέποντας ταυτόχρονα το μερίδιο του στην αγορά των ΗΠΑ να περιορίζεται από την Κίνα, και γνωρίζοντας ότι δεν έχει περιθώρια να παίξει με άλλη αγορά.
Η συμφωνία με το Μεξικό χρησιμοποιήθηκε από την ομάδα του Αμερικανού Προέδρου, για να οδηγήσει σε συνθηκολόγηση και τον ατίθασο Καναδά. Και μόνο από αυτή την αναμόρφωση της γνωστής μέχρι σήμερα NAFTA, ο Πρόεδρος Τράμπ κατάφερε να εξασφαλίσει την οικονομική θέση των ΗΠΑ σε παγκόσμια κλίμακα, με δεδομένο ότι η νέα συμφωνία με τις δυο χώρες αποτελεί το ένα τρίτο του παγκόσμιου εμπορίου των ΗΠΑ. Εξασφαλίζοντας αυτό ο Αμερικανός Πρόεδρος μπορεί πλέον να βάλει στο στόχαστρό του, όλους τους υπόλοιπους.
Ο πιθανότερος επόμενος στόχος είναι η Ιαπωνία. Με δεδομένο ότι βρίσκεται ανάμεσα στη Νότια Κορέα, που έχει ήδη προχωρήσει σε συμφωνία και το γεγονός ότι υπάρχει και η νέα NAFTA, οι αγορές που μετράνε για τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, βρίσκονται ήδη στο νέο σύστημα Τράμπ. Ο Αμερικανός Πρόεδρος, επιθυμεί διμερή συμφωνία και τίποτα άλλο και η Ιαπωνία ήδη ανακοίνωσε ότι ξεκινάει διαπραγματεύσεις. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πολύ σύντομα θα υπάρξει συμφωνία προσαρμοσμένη στις επιθυμίες του Αμερικανού Προέδρου.
Την ίδια στιγμή θα είναι εξαιρετικά εύκολο για την Ουάσιγκτον να προχωρήσει σε διμερή εμπορική συμφωνία με τη Μεγάλη Βρετανία, ειδικά μετά την διαφαινόμενη αποχώρησή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκληρό Brexit.
Το μόνο που θα απομένει μετά είναι τι θα γίνει με τη Γερμανία και τη Γαλλία.
Με τη Γερμανία η οποία στην ουσία ηγείται της ΕΕ, η διαπραγμάτευση θα πρέπει να γίνει μέσω Βρυξελλών και της σάπιας γραφειοκρατίας της, η οποία αγνοώντας την πραγματικότητα συνεχίζει να ζει το μύθος της πιστεύοντας ότι παίζει σημαντικό ρόλο, γεωπολιτικά. Ακόμα και η πιο εύκολη συμφωνία για να ολοκληρωθεί παίρνει χρόνια στις Βρυξέλλες, και αυτό είναι κάτι που απεχθάνεται και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να εμπλακεί ο Πρόεδρος Τράμπ.
Υπάρχει και η Γαλλία. Σε ένα ιδανικό σενάριο που θα ένωνε τις δυνάμεις της με τη Γερμανία για να προχωρήσουν μαζί στη γρήγορη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας, θα μπορούσε να πει κανείς ότι θα ήταν εφικτό. Αυτό όμως δεν γίνεται διότι η γερμανική και γαλλική οικονομία είναι δομημένες εντελώς διαφορετικά και παίζουν εντελώς διαφορετικά με την Ουάσιγκτον. Κατά κύριο λόγο η Γαλλία εξάγει λιγότερο από ένα τρίτο από το ύψος των εξαγωγών της Γερμανίας στις ΗΠΑ. Οπότε συμφωνία δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα σύντομα.
Και ερχόμαστε στην Κίνα, που κατέχει την πρώτη θέση στη σύνδεση με την αγορά των ΗΠΑ. Όσο ο Πρόεδρος Τράμπ καταφέρνει να κλείνει συμφέρουσες διμερείς συμφωνίες, τόσο δυσκολεύει η διαπραγματευτική θέση αυτών που βρίσκονται εκτός του νέου πλαισίου. Με δεδομένο ότι στο νέο πλαίσιο έχουν ενταχθεί και θα ενταχθούν, Νότια Κορέα, Μεξικό, Καναδάς, Ιαπωνία και Μεγάλη Βρετανία, που καλύπτουν το 40% του διεθνούς εμπορίου των ΗΠΑ, η διαπραγματευτική θέση της Κίνας δυσκολεύει πολύ. Βρισκόμαστε πλέον σε ένα πλαίσιο που όχι μόνο η Ουάσιγκτον ελέγχει το διεθνές σύστημα, αλλά σε ένα πλαίσιο που δεν το έχει ανάγκη. Η Κίνα έχει ανάγκη το διεθνές σύστημα, δεν είναι όμως σε θέση να το συντηρήσει, και το Πεκίνο έχει ανάγκη την αμερικανική αγορά, πολύ περισσότερο από ότι η Ουάσιγκτον έχει ανάγκη την κινεζική.
Στην ουσία εάν αναλύσει κανείς με προσοχή το νέο πλαίσιο πολιτικής των ΗΠΑ, στο διεθνές εμπόριο, έχει ως αποκλειστικό στόχο να γονατίσει την Κίνα. Στη νέα συμφωνία της NAFTA περιλαμβάνεται πρόβλεψη η οποία λέει ότι οποιαδήποτε από τις συμβαλλόμενες χώρες υπογράψει συμφωνία με χώρα της οποίας η οικονομία δεν διέπεται από τους κανόνες ελεύθερης αγοράς (Κίνα) οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν από τη συμφωνία. Η πρόβλεψη αυτή θα αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος κάθε διμερούς εμπορικής συμφωνίας που υπογράφει η κυβέρνηση Τράμπ. Πρόκειται για ένα καθαρό δίλλημα – προειδοποίηση προς όλους να επιλέξουν σωστά.
Η κυβέρνηση Τράμπ, προετοιμάζει δευτερογενείς κυρώσεις εναντίον οποιασδήποτε επιχείρησης ή χώρας που προτίθεται να συνεχίσει τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, μετά τις 4 Νοεμβρίου που επανέρχονται η κυρώσεις της Ουάσιγκτον εναντίον της Τεχεράνης. Σχεδόν το σύνολο του διεθνούς εμπορίου γίνεται σε δολάρια, οπότε η Αμερική έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί οποιαδήποτε συναλλαγή γίνεται μέσω αμερικανικών τραπεζών ή τραπεζών που δίνουν μεγάλη σημασία στη συνεργασία τους με αμερικανικούς θεσμούς όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED). Αν το αναλογιστεί κανείς αυτό μιλάμε για σχεδόν γενικό αποκλεισμό από το διεθνές εμπόριο.
Μέχρι στιγμής η Κίνα είναι η μόνη χώρα που δεν έχει εκφράσει συνεργασία με τις ΗΠΑ στο θέμα της πίεσης προς το Ιράν και αυτό έχει κάνει πολλούς να φοβούνται ένα σκληρό bra e fair μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου σε θέματα οικονομίας – εμπορίου – ασφάλειας από την 5η Νοεμβρίου.
Κάποιοι έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους σε μια βαριά ήττα των Ρεπουμπλικάνων και κατ΄ επέκταση του Αμερικανού Προέδρου στις επερχόμενες εκλογές του Νοεμβρίου για το Κογκρέσο. Ακόμα και εάν αυτό γίνει το Αμερικανικό Σύνταγμα δίνει σχεδόν απόλυτη ελευθερία κινήσεων στον Πρόεδρο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής με αποτέλεσμα στην μια τέτοια περίπτωση ο Πρόεδρος Τράμπ να δώσει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην America First, εξωτερική πολιτική του. Το διεθνές εμπόριο εμπίπτει στο ευρύτερο τομέα εξωτερικής πολιτικής. Αν και το Κογκρέσο έχει τη δύναμη της έγκρισης νέων συμφωνιών, ο Πρόεδρος έχει απόλυτη ελευθερία στο να καταργεί ήδη υπάρχουσες. Και λόγω ενεργειών του Τζόρτζ Μπούς του νεότερου και του Μπαράκ Ομπάμα, ο Πρόεδρος Τράμπ έχει τη δυνατότητα ακόμη και σε συμφωνίες που μπορεί το Κογκρέσο να αποτρέψει την κατάργησή τους να παγώσει την εφαρμογή τους.
Το ξεκάθαρο συμπέρασμα είναι ότι η Αμερική έχει την ευχέρεια κινήσεων σε όλο το φάσμα του διεθνούς συστήματος και μέχρι στιγμής ο Πρόεδρος Τράμπ, έχει δείξει ότι ξέρει να χρησιμοποιεί αυτήν την ευχέρεια αποκομίζοντας μεγάλα κέρδη για τις ΗΠΑ. Ο ρυθμός της κατεδάφισης του παλιού και της επιβολής του νέου αναμένεται να αυξηθεί δραματικά από τον Αμερικανό Πρόεδρο το επόμενο διάστημα και το μόνο που αποτελεί ανοικτό ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο επόμενος στόχος.
Όλη αυτή η κοσμογονική αλλαγή λαμβάνει χώρα σε μια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση ομφαλοσκοπεί αρνούμενη να δεχθεί ότι την έχουν ξεπεράσει οι εξελίξεις και χρειάζεται άμεση και βαθιά μεταρρύθμιση προσαρμογής και η Ελλάδα κυβερνάται από μια ομάδα που προσπαθεί με επικοινωνιακά τεχνάσματα να κερδίσει χρόνο παραμονής στην εξουσία.
Τα συμπεράσματα δικά σας.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
