Μισόν αιώνα έμεινε χωρίς καμιά φροντίδα το Τατόι, τώρα το θυμηθήκαμε με αφορμή την κηδεία του Κωνσταντίνου. Ρεζίλι διεθνώς, ντροπή και άλλα είναι όσα ακούγονται εναντίον του κράτους. Κι όμως, εκείνο, τα τελευταία χρόνια κάνει ό,τι μπορεί για να αποδώσει το πρώην βασιλικό κτήμα στον λαό ως χώρο αναψυχής. Ολοι μαζί, όμως, ως κοινωνία και, μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα ως κυβερνήσεις, έχουμε ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση.
Καλά, δεν μπορούσαν τα παιδιά του να περιποιηθούν το κοιμητήριο; Αυτή είναι μία από τις πρώτες ερωτήσεις που τίθενται από δημοσιογράφους, όπως και από απλό κόσμο τις μέρες αυτές. Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική. Το κτήμα Τατοΐου είναι περιουσία του ελληνικού κράτους στο σύνολό του. Κυριότητα του ελληνικού κράτους αποτελεί και το Κοιμητήριο. Ανήκει και αυτό, κατ’ απόλυτη κυριότητα και ιδιοκτησία στο ελληνικό κράτος.
Επομένως, οι απόγονοι της οικογένειας Γλύξμπουργκ δεν μπορούν να πάνε να περιποιηθούν τον χώρο, έστω και αν εκεί είναι θαμμένοι οι πρόγονοί τους. «Οι τάφοι είναι χαρακτηρισμένοι μνημεία και η οποιαδήποτε μέριμνα, καθώς ανήκουν στην ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους, είναι από το ελληνικό κράτος» διαβεβαίωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη μιλώντας χθες το πρωί στον Αρη Πορτοσάλτε (ραδιοσταθμός ΣΚΑΙ).
Ας πάμε τώρα στα πιο σύνθετα, στα οποία συγκαταλέγονται και οι ευθύνες του κράτους. Τουλάχιστον μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 90, η Ελλάδα δεν ήθελε καμία ανακαίνιση και συντήρηση στο Τατόι. Ο λόγος ήταν πως η πλειονότητα είχε την άποψη πως ο θεσμός της βασιλείας ίσως ακόμη δεν είχε σβήσει εντελώς. Καμία πολιτική δύναμη δεν πήρε πρωτοβουλίες για τα πρώην βασιλικά ανάκτορα και το κτήμα ολόκληρο που ρήμαζε, και ίσως δεν μπορούμε να τους ψέξουμε γι’ αυτό. Η βασιλεία είχε τη δική της διαδρομή στην Ελλάδα και ουδείς είχε όρεξη να ξανανοίξει το πολιτειακό. Αλλωστε, τα πάντα ακόμη ανήκαν στη βασιλική οικογένεια. Αυτό λίγο μετά άλλαξε, όταν κατασχέθηκαν. Εν τέλει, το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ευρώπης, μάς επέβαλε να του δώσουμε αποζημίωση. Διότι, ναι, το κτήμα είχε αγοραστεί από τον πρόγονό του, βασιλιά Γεώργιο τον Α’
Με την είσοδο στον 21ο αιώνα, ωστόσο, και ύστερα από αυτή τη δίκη, ενώ, επίσης, κινητά αντικείμενα έφυγαν με 32 κοντέινερ και έφτασαν στο Λονδίνο, όπου έμενε ο τέως, θα έπρεπε να αλλάξει και η αντιμετώπισή μας. Παρότι η Δημοκρατία μας πήγαινε από το καλό στο καλύτερο και η μοναρχία ήταν πλέον ένα σκέλεθρο που ουδείς έπρεπε να φοβάται, οι προτάσεις για αξιοποίηση του Τατοΐου δεν έτυχαν καλής αποδοχής.
Το υπουργείο Πολιτισμού κήρυσσε ως μνημεία πολλά κτήρια στον πυρήνα του κτήματος (από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων) όμως υπήρχε πολλή γκρίνια και πολλές καθυστερήσεις στις εκπονήσεις μελετών. Περισσότερες ακόμα στις εκτελέσεις.
Το βασικό πρόβλημα ήταν και οι αντιδράσεις (ημών, των λαϊκών) και η απουσία γενικού σχεδίου για την αξιοποίηση αυτού του τεράστιου κτήματος. Ουδείς είχε συλλάβει την ανάσα που θα δώσει στην Αθήνα όταν τελειώσει, ούτε και την περιβαλλοντική σημασία.
Μετά από παλινωδίες, καθυστερήσεις, ελλείψεις κονδυλίων, φτάνουμε στο 2019, οπότε ο πρωθυπουργός στις προγραμματικές δηλώσεις αναφέρεται με έμφαση στην αξιοποίηση του Τατοΐου. Όλα μπαίνουν πλέον σε τάξη και οι εργασίες ξεκινούν. Τα χρήματα, που είναι πολλά εκατομμύρια, θα εξασφαλιστούν, δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Και εξασφαλίζονται.
Φτάνουμε όμως στη μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά του 2021. Το Τατόι είχε περίπου έναν αιώνα (από το 1912) να υποστεί τέτοια βλάβη. Κάηκε ένα τεράστιο μέρος του δάσους, και κάποια κτήρια έπαθαν ζημιές.
Τόσο το αρμόδιο υπουργείο- το Περιβάλλοντος- όσο και το υπουργείο Πολιτισμού, που έχει την βασική ευθύνη συντονισμού, έκαναν συσκέψεις επί συσκέψεων για την αναδάσωση. Ας σημειώσουμε πως το κτήμα εκτείνεται σε 47 στρέμματα και η έκταση δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.
Το σχέδιο που καταρτίσθηκε με τη συμβολή των ειδικών ήταν να γίνουν κάποιες πρώτες απομακρύνσεις κορμών κ.α. ώστε οι απορροές υδάτων να μη σταματήσουν. Ωστόσο, απαιτείται ακόμα και ο φετινός χειμώνας για να δουν οι γεωπόνοι και οι εργάτες ποια δέντρα θα ξαναπρασινίσουν και ποια πρέπει να κοπούν. Ακόμα περισσότερος χρόνος χρειάζεται πριν ξεκινήσει η όποια αναδάσωση, ώστε η Φύση να «αποφασίσει» για τα είδη που προτιμά. Παρεμβάσεις θα γίνουν μετά.
Εχουμε λοιπόν αρνητικά σχόλια για την τωρινή κατάσταση, αλλά η απάντηση είναι μία: με τόσο μεγάλη πυρκαγιά, μάλλον δεν υπήρχαν περιθώρια διαφορετικής δράσης. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, το οποίο κάνει μια τιτάνια προσπάθεια απομάκρυνσης των χιλιάδων καμένων κορμών, δούλεψε όλο το 2022 συστηματικά, και απομάκρυνε την καμένη ύλη και χιλιάδες κορμούς. Η διαδικασία αυτή είναι σε εξέλιξη.
Οταν ο τέως Βασιλεύς των Ελλήνων εισήχθη στο νοσοκομείο, επαναλαμβάνω το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, κινήθηκε ώστε να επισπεύσει την απομάκρυνση αυτής της ύλης από τον χώρο του κοιμητηρίου. Η εκκλησία είναι συντηρημένη, είναι απολύτως έτοιμη για να δεχθεί κόσμο, ο οποίος θέλει να προσκυνήσει, και ο περιβάλλων χώρος, μέχρι την Κυριακή το βράδυ, τη Δευτέρα το πρωί, θα είναι σε αξιοπρεπή κατάσταση ενός βουνού, το οποίο έχει καεί, και έχουν γίνει όλες οι διαδικασίες διευθέτησης του χώρου, ώστε να μπορεί κανείς να προσεγγίσει τον χώρο της ταφής, χωρίς να υπάρχουν προβλήματα.
Η Λίνα Μενδώνη υπογράμμισε, μάλιστα, πως υπήρχαν δέντρα που φαίνονταν καμένα «αλλά έχουν όλους τους χυμούς τους και δεν θα έπρεπε να κοπούν.»
Ετσι έχουν τα πράγματα, μας αρέσουν δεν μας αρέσουν. Ωστόσο, εφεξής θα υπάρχει και άλλο πρόβλημα: το κοιμητήριο θα πρέπει να φυλάσσεται, διότι έχουν εμφανιστεί εδώ και χρόνια φαινόμενα βανδαλισμών, ιδίως στους μαρμάρινους σταθμούς. Όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως το κοιμητήριο είναι υπό αποκατάσταση, όπως είναι και όλο το κτήμα.
