Μια ακόμη λέξη εποχής η σημερινή και αυτή δεν είναι άλλη από το τετράδιο, ένα σύνολο φύλλων χαρτιού, με χοντρό ή λεπτό εξώφυλλο, με σπιράλ ή χωρίς, με εικόνες και ζωγραφιές, μονόχρωμο ή πολύχρωμο, για να γράφουν εκεί οι μαθητές και να αναπτύσσουν ποικιλοτρόπως την σκέψη τους. Κυκλοφορεί σε πολλά σχήματα και προορίζεται για όλα τα μαθήματα, γι’ αυτό, επειδή άρχισαν τα σχολεία, έχει την τιμητική του.
*Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Έχουμε, λοιπόν, τετράδιο αντιγραφής, ορθογραφίας, μουσικής, αριθμητικής, που τα συγκεκριμένα -για τις πιο μικρές τάξεις- έχουν πάνω τους κουτάκια, για να γράφουν τα παιδάκια καλλιγραφικά τους πρώτους τους αριθμούς.
Στις πιο μεγάλες τάξεις τα πράγματα σοβαρεύουν λίγο και τα τετράδια γίνονται Αρχαίων Ελληνικών, Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Φυσικής, Χημείας και άλλων μαθημάτων.
Ας δούμε, όμως, τι ήταν τὸ τετράδιον, τοῦ τετραδίου στις πρώτες, τις αρχικές του εμφανίσεις. Αυτές ξεκινούν στα ελληνιστικά χρόνια, των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου δηλαδή. Και τότε τό τετράδιον αποτελούσε γραφική ύλη και ήταν μια περγαμηνή διπλωμένη στα τέσσερα, όπως αποκαλύπτει η ρίζα της λέξης τετράς, τετράδος. Το -ιον είναι παραγωγική κατάληξη που δηλώνει υποκορισμό, άρα το τετράδιον είναι μια μικρή τετράδα. Προφανώς, η περγαμηνή, από δέρμα κατσίκας όπου έγραφαν μεγαλύτεροι και μικρότεροι, όταν διπλωνόταν, είχε σχήμα ανάλογο με αυτό του σημερινού τετραδίου.
Η λέξη στα παλιότερα ελληνικά μας είχε ευρύτερη έννοια και συναντάται και με την ορθογραφία -ει στην κατάληξη. Γι’ αυτό έχουμε και τετράδειον, που δεν ήταν απλώς το υλικό γραφής, αλλά και ένα στρατιωτικό απόσπασμα αποτελούμενο από τέσσερις άνδρες.
Στην ίδια οικογένεια ανήκουν και οι παλιοί τετραδισταί, άνδρες που, ανά τέσσερις, διασκέδαζαν την τετάρτη ημέρα κάθε μήνα. Ο όρος τετραδιστής δινόταν, όμως, και σε όλους εκείνους που γεννήθηκαν την τετάρτη ημέρα του μηνός. Και μια που την τετάρτη ημέρα του μηνός είχε γεννηθεί και ο Ηρακλής, τετραδισταί καλούνταν και όσοι είχαν δύσκολη και βασανιστική ζωή αντίστοιχη με του Ηρακλή.
Το τετράδιο μάς φέρνει στο μυαλό την άσκηση και την εξάσκηση. Γι’ αυτό έχει χρησιμοποιηθεί από τους ποιητές ως τίτλος σε ποιητικές συλλογές τους, που είναι ασκήσεις λόγου (π.χ. Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων).
Συνώνυμα για το τετράδιο τα τουρκικά τεφτέρι, κιτάπι και το γαλλικό μπλοκ.
Κανένα, όμως, τόσο φορτισμένο συναισθηματικά όσο το ελληνικό τετράδιο!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
