Η παρατεταμένη και χωρίς σοβαρές ενδείξεις τερματισμού κρίση που έχει προκαλέσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δημιουργεί μια επερχόμενη καταιγίδα στην παγκόσμια οικονομία, της οποίας οι επιπτώσεις είναι πολύ πιθανόν, να πάρουν διαστάσεις αποκάλυψης. Οι βάσεις και οι κανόνες που συγκροτούν την παγκόσμια οικονομία, ξηλώνονται με τρομακτικό ρυθμό.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τα λοκντάουν της Κίνας λόγω του Covid, διαταράσσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, σφυροκοπούν την ανάπτυξη και ωθούν τον πληθωρισμό σε υψηλά 40 ετών. Έγκυρες αναλύσεις διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, προβλέπουν μείωση κατά, 1,6 τρισεκατομμύρια δολάρια του παγκόσμιο ΑΕΠ μέσα στο 2022.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Κι αν αυτό, δυστυχώς, μπορεί να είναι μόνο ένα αρχικό χτύπημα; Ο πόλεμος και οι τραγικές συνέπειες που έχει προκαλέσει, δεν θα διαρκέσουν για πάντα. Αλλά το υποκείμενο πρόβλημα, ένας κόσμος όλο και περισσότερο διχασμένος κατά μήκος των γεωπολιτικών ρηγμάτων, είναι πολύ πιθανό εάν όχι βέβαιο, ότι θα μας οδηγήσει σε ένα σημαντικά φτωχότερο και λιγότερο παραγωγικό πλανήτη.
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις γύρω από τον πληθωρισμό, είναι ξεκάθαρο ότι κάποιοι που πιστεύουν ή ελπίζουν, ότι ο πληθωρισμός είναι κακός τώρα, δεν έχουν αντιληφθεί τι μας επιφυλάσσει η επόμενη φάση της παγκοσμιοποίησης.
Τα τελευταία χρόνια, οι κοινωνίες διεθνώς, έχουν βιώσει μια κλιμακούμενη σειρά εμπορικών – οικονομικών κρίσεων. Τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας, την πανδημία Covid-19, τις διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία τώρα, τις κυρώσεις εναντίον της Μόσχας από τη Δύση, λόγω της ρωσικής εισβολής, και τους ελέγχους των εξαγωγών.
Οι σωρευτικές επιπτώσεις αυτών των κρίσεων, οδηγούν σε βαθιά ρήξη μεταξύ των δημοκρατιών της ελεύθερης αγοράς, δηλαδή του δυτικού κόσμου, και του κινεζικού/ρωσικού αυταρχισμού, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε ραγδαία σε ένα διχασμό της παγκόσμιας οικονομίας κατά μήκος των νέων πλέον γεωπολιτικών ρηγμάτων που έχουν προκύψει και θα προκύψουν.
Πολύ απλά, επειδή είναι βέβαιο ότι αυτός ο κατακερματισμός θα παραμείνει, αυτό που θα δούμε είναι μια βίαιη αναδιοργάνωση της παγκοσμιοποίησης.
Και το αδυσώπητο ερώτημα που τίθεται είναι το εξής. Πώς θα αλλάξει ο κόσμος μας με δεδομένο το ξήλωμα των εμπορικών κανόνων που στήριζαν μέχρι σήμερα την παγκόσμια οικονομία;
Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι, με μια επιταχυνόμενη αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης, που θα οδηγήσει σε ένα κόσμο, χαμηλότερης οικονομικής ανάπτυξης και υψηλότερων τιμών.
Οι σοβαρές διεθνείς αναλύσεις, αναφέρουν για παράδειγμα, ότι η συλλογική επιβολή του ισοδύναμου ενός δασμού 25%, στα αγαθά αξίας περίπου 6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που διακινούνται επί του παρόντος μεταξύ δημοκρατικών και αυταρχικών εθνών, θα οδηγούσε το παγκόσμιο εμπόριο σε μια βουτιά 20%. Ένα τέτοιο γεγονός, θα προκαλούσε μια ουσιαστική αντιστροφή των δυο τελευταίων δεκαετιών παγκοσμιοποίησης και θα οδηγούσε το διεθνές εμπόριο στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν για τελευταία φορά πριν από την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το 2001. Κάτι τέτοιο, μπορεί να ακούγεται ακραίο, αλλά στην περίπτωση που συνεχιστεί η τρέλα που επικρατεί, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Για τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, αυτό θα στρέψει την τροχιά της παγκόσμιας ανάπτυξης προς έναν πιο ευμετάβλητο και πολυπολικό κόσμο που είναι σημαντικά φτωχότερος και λιγότερο παραγωγικός.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η νέα φάση της Παγκοσμιοποίησης θα έχει νικητές. Τα εργοστάσια και οι θέσεις εργασίας θα στραφούν προς την περιφερειακή ολοκλήρωση με οικονομίες που θεωρούνται ότι αξίζουν και αυτό θα αποτελέσει τη νέα παγκόσμια τάξη.
Αυτή όμως η μετάβαση θα χρειαστεί χρόνο και αναμφίβολα θα προκαλέσει περισσότερους κλυδωνισμούς στην προσφορά που, με τη σειρά τους, θα αυξήσουν το κόστος. Τελικά, το πρόσθετο κόστος από όλη αυτή την αβεβαιότητα θα οδηγήσει σε λιγότερες επιλογές για τους καταναλωτές και επίμονα υψηλότερο πληθωρισμό.
Τρόφιμα…
Ο κίνδυνος παγκόσμιας έλλειψης τροφίμων, αποτελεί σοβαρή απειλή για εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Πολύ λιγότερο κρίσιμα αλλά και σημαντικά είναι τα μακροπρόθεσμα περιβαλλοντικά εμπόδια που μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια καταστροφή για τη βιωσιμότητα.
Η πρωτοφανής αύξηση των τιμών των τροφίμων καταδεικνύει έντονα τους κινδύνους διασταύρωσης περιβαλλοντικών και κοινωνικών κρίσεων. Ο αντίκτυπος είναι τεράστιος, και θα φανεί στη γεωργία, στο λιανικό εμπόριο των τροφίμων, σε χονδρεμπόρους, σε εταιρείες φιλοξενίας, ακόμη και πάροχους τηλεπικοινωνιών.
Όχι μόνο οι ανοδικές τιμές των τροφίμων, αυξάνουν τις ανησυχίες για τη φτώχεια, την πείνα και την πολιτική αστάθεια, αλλά φωτίζουν την κλιματική κρίση, καθώς περισσότερο από το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνδέονται με την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση τροφίμων. Η διατροφή του κόσμου ενώ κινούμαστε προς βιώσιμες πρακτικές ήταν ήδη αρκετά δύσκολη. Πολύ απλά η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, έκανε ξαφνικά μια ήδη άσχημη κατάσταση, πολύ χειρότερη.
Βραχυπρόθεσμα, ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει αύξηση των τιμών των τροφίμων, πάνω από 36% μέχρι το Μάρτιο. Αν και αυτή η αύξηση μπορεί να πάρει μερικούς μήνες για να την νιώσει ο καταναλωτής, είναι πιθανό να επηρεάσει τις ευρύτερες χρηματοπιστωτικές αγορές.
Ρωσία και Ουκρανία ευθύνονται για περίπου το 25% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, το 65% του ηλιέλαιου, το 20% του κριθαριού και το 18% του καλαμποκιού. Οι τιμές του σιταριού κινούνται σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, και υπάρχουν ανησυχίες και για την αγορά λιπασμάτων. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας και Λευκορωσίας, καθώς και οι επιπτώσεις από την καταστροφή στο εσωτερικό της Ουκρανίας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μειώσουν τη διαθεσιμότητα λιπασμάτων, καθώς τα έθνη αυτά αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος των παγκοσμίων προμηθειών.
Βάλτε όλα αυτά μαζί και δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς οι διαταραχές της αγοράς σιτηρών μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε παγκόσμιες ελλείψεις τροφίμων.
Τη Δευτέρα που μας πέρασε, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γιέλεν, και ο Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Άντριου Μπέιλι, συζήτησαν για την επισιτιστική κρίση. Ο Γιέλεν δήλωσε ότι η τελευταία εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει παγκόσμια κρίση, επιδεινώνοντας ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας, ενώ ο Μπέιλι, προειδοποίησε ότι η αύξηση του κόστους των τροφίμων θα μπορούσε να έχει “αποκαλυπτικές” συνέπειες για τους φτωχότερους ανθρώπους της κοινωνίας και της παγκόσμιας οικονομίας.
Ταυτόχρονα, μακροπρόθεσμα, η κλιματική αλλαγή και ο αντίκτυπός της στον εφοδιασμό τροφίμων, αποτελούν πηγή τεράστιας ανησυχίας, όχι μόνο για τις αναδυόμενες αγορές αλλά και για τις ανεπτυγμένες αγορές. Καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, θα γίνει πιο δύσκολο να αναπτυχθούν αρκετά τρόφιμα και να διασφαλιστεί ότι θα φτάσουν σε αρκετά μέρη για να τροφοδοτήσουν έναν αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό.
Οι πιθανές κοινωνικές συνέπειες είναι τεράστιες, καθώς ο κόσμος θα πρέπει να τροφοδοτήσει έως και 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους έως το 2050, από 7,7 δισεκατομμύρια το 2020.
Κλιματική αλλαγή…
Σε μια έκθεση με τίτλο “Food Security: Environmental Meets Social”, αναλυτές της Bank of America, ανέφεραν ότι η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει αυτό που μπορεί να αναπτυχθεί και πού, αυξάνοντας παράλληλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα και επηρεάζοντας την εξάπλωση παρασίτων και ασθενειών.
Πρόσθεσαν ότι περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται ετησίως χάνονται ή σπαταλούνται και ότι τα απορριπτόμενα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 8% έως 10% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Εξίσου ανησυχητικό, είναι το γεγονός ότι περίπου το ένα τέταρτο αυτής της σπατάλης τροφίμων θα μπορούσε να ταΐσει σχεδόν 900 εκατομμύρια πεινασμένους ανθρώπους.
Επικαλούμενοι στοιχεία της, Global Food Security UK, οι αναλυτές κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι αυτή η θλιβερή κατάσταση “θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλυδωνισμούς στην παραγωγή τροφίμων, αυξήσεις των τιμών των τροφίμων, κρίσεις επισιτιστικής ασφάλειας και πιθανές πολιτικές αναταραχές”.
Αυξήσεις, εισοδήματα και κοινωνικές εκρήξεις…
Η αύξηση των τιμών των τροφίμων, χωρίς αντίστοιχη αύξηση των εισοδημάτων, έχει μακρά ιστορία στην πρόκληση κοινωνικών αναταραχών. Το 2008 και το 2011, ο αυξημένος πληθωρισμός πυροδότησε ταραχές τροφίμων σε περισσότερα από 30 έθνη σε Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική, συμβάλλοντας στην τροφοδότηση των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης.
Είναι πλέον βέβαιο, ότι κάτι παρόμοιο θα βιώσουμε και στην Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, βρίσκονται υπό ασφυκτική πίεση, εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Διεθνής οικονομική κρίση του 2008, μνημόνια, πανδημία, Ουκρανική κρίση, είναι ένα διαρκές σφυροκόπημα στην τσέπη και την ψυχολογία των ευρωπαίων πολιτών.
Όποιος αναλύει σοβαρά αυτά που συμβαίνουν, δεν μπορεί παρά να είναι εξαιρετικά ανήσυχος. Οι υψηλές τιμές των τροφίμων, είναι βέβαιο ότι θα επιφέρουν μια αντίδραση μπούμερανγκ. Είναι ζήτημα χρόνου, οι αγορές τροφίμων να αρχίσουν να αντιδρούν σε αυτές τις τιμές, καθώς δεν υπάρχει ανάλογη αύξηση στα μέσα εισοδήματα των νοικοκυριών.
Η πορεία της επερχόμενης καταιγίδας, έχει ξεκινήσει και δεν έχει επιστροφή. Και το γεγονός ότι οι πολιτικές ηγεσίες, δεν λένε την αλήθεια έτσι ώστε να προετοιμάσουν τον κόσμο γιαυτό που έρχεται, καθιστά βέβαιο ότι η ένταση αυτής της καταιγίδας θα είναι επιπέδου αποκάλυψης.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα Αμερικανικής Πολιτικής. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και του The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον, μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
