Πλήθος πιστών προσέρχονται από τις αρχές Αυγούστου στα γυαλοχώρια του δήμου Παγγαίου και ιδιαίτερα στη Νέα Ηρακλείτσα και τη Νέα Πέραμο, αποδίδοντας τον δέοντα σεβασμό προς το ιερό πρόσωπο της Παναγίας. Επίκεντρο και των φετινών εορτασμών τα δυο προσκυνήματα, στη Νέα Πέραμο, τον Δεκαπενταύγουστο και στη Νέα Ηρακλείτσα στα Εννιάμερα της Θεοτόκου (23 Αυγούστου), όπου κάθε χρόνο αναβιώνουν στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης και ευλάβειας.
Η αγάπη και ο σεβασμός των κατοίκων της δημοτικής ενότητας Ελευθερών του δήμου Παγγαίου στο πρόσωπο της Παναγίας φαίνεται καθαρά από τις παραδόσεις που κουβάλησαν μαζί τους από τις αλησμόνητες πατρίδες, όπως επίσης και από το γεγονός ότι από τους πρώτους ναούς που κατασκεύασαν, ερχόμενοι πρόσφυγες στη νέα πατρίδα τους, ήταν το μικρό παρεκκλήσι στην είσοδο της Νέας Περάμου.
Η παράδοση, οι μαρτυρίες και οι γραφές που μεταφέρθηκαν αναλλοίωτες μέχρι τις μέρες μας, θέλουν το λιμάνι της Νέας Περάμου να χρησιμοποιείται το 1919 για την επιβίβαση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος με προορισμό τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ένα από τα τελευταία βράδια πριν από την αναχώρηση ένας στρατιώτης ονειρεύτηκε την εικόνα της Παναγίας στον τόπο όπου κατασκήνωσαν. Το όνειρο κρίθηκε ως θεϊκό σημάδι και την επόμενη μέρα, σκάβοντας βρέθηκε μια μικρή εικόνα σε οβάλ σχήμα που αναπαριστούσε τη Θεοτόκο βρεφοκρατούσα.
Οι μαρτυρίες και οι παραδόσεις των προσφύγων
Οι πρόσφυγες που το 1922 ήρθαν από την παλιά Πέραμο στην Καβάλα για να εγκατασταθούν και να δημιουργήσουν μια νέα πατρίδα, κατασκεύασαν ένα μικρό εξωκλήσι ώστε εκεί μέσα να φυλάξουν την εικόνα της Παναγίας. Το 1945 στην ίδια θέση με χρήματα των κατοίκων της περιοχής ανεγέρθηκε ένα μεγαλύτερο παρεκκλήσι. Δυστυχώς, η οβάλ εικόνα της Παναγίας κλάπηκε το 1977 μαζί με τάματα και αφιερώματα κι έκτοτε κανείς δεν την είδε.
Η μοναδική αυτή ιστορία συνδέεται με την ιστορία μας άλλης εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης που βρίσκονταν στο Μοναστήρι της Λανγκάδας στην παλιά Πέραμο, την οποία οι κάτοικοι τιμούσαν στις 15 Αυγούστου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης ή Περαμιώτισας μετά την καταστροφή του 1922 μεταφέρθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου είναι μέχρι σήμερα.
Οι πρόσφυγες, όταν εγκαταστάθηκαν στη Νέα Πέραμο συνέδεσαν την οβάλ εικόνα της Παναγίας με τη δική τους εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που δεν μπόρεσαν να φέρουν μαζί τους. Έτσι, αποφάσισαν να τιμούν την εκκλησία που ανέγειραν στην είσοδο της Νέας Περάμου στην ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Το 1938 ο αείμνηστος ιερέας Δημοσθένης Θεοδωρίδης αγιογράφησε ένα πιστό αντίγραφο της Παναγίας Φανερωμένης, μικρότερων διαστάσεων που όμως για τους κατοίκους της Νέας Περάμου έχει ιδιαίτερη συναισθητική και θρησκευτική αξία. Κάθε χρόνο, την παραμονή της εορτής της Κοιμήσεως, με λιτανεία, η εικόνα μεταφέρεται για προσκύνημα από το ναό του Αγίου Νικολάου όπου φυλάσσεται στην εκκλησία στην είσοδο της Νέας Περάμου.
Μια από τις εικόνες που αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς
Εντυπωσιακή και θαυματουργή είναι και η ιστορία της εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης της Νέας Ηρακλείτσας. Η παράδοση θέλει τρεις μοναχές, την Αγνή, την Τατιανή και την Παϊσία, το 1700 να εγκαθίσταται σ’ ένα ερειπωμένο πύργο στην παλιά Ηρακλείτσα, έναν πύργο που οι κάτοικοι της περιοχής θεωρούσαν στοιχειωμένο γιατί τα βράδια ακούγονταν θόρυβοι και εμφανίζονταν οπτασίες γυναικών.
Ο φόβος και η ανησυχία των τριών μοναχών έδωσαν τη θέση τους στο δέος και τον θαυμασμό, όταν καθώς έσκαψαν σ’ έναν τοίχο του πύργου διαπίστωσαν ότι εκεί υπήρχε μια μικρή κρύπτη και μέσα εκεί πίσω από ένα καντήλι μια εικόνα της Θεοτόκου. Για την Παναγία τη Φανερωμένη ή Παναγία της Κρύπτης η παράδοση, οι γραφές αλλά και τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία θέλουν να έχει αγιογραφηθεί από τα χέρια του Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ μέχρι τις μέρες μας έχουν καταγραφεί πολλά θαύματα της εικόνας.
Προς τιμήν της Παναγίας Φανερωμένης, ο ερειπωμένος Πύργος μετατράπηκε σε παρεκκλήσι. Το 1922 η εικόνα μαζί με όλα τα ιστορικής αξίας κειμήλια μεταφέρθηκαν στην Μονή Ιβήρων ώστε να προστατευτούν από τη θηριωδία των Οθωμανών.
Το 1932, με την αγαθή προαίρεση των μοναχών, η ιερά εικόνα μεταφέρθηκε από την μονή Ιβήρων στο λιμανάκι της Νέας Ηρακλείτσας. Τότε, πλήθος κόσμου με βαθιά συγκίνηση υποδέχθηκαν την Παναγία Φανερωμένη στη νέα της πατρίδα. Η εικόνα τοποθετήθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου και σύμφωνα με την παράδοση γιορτάζεται στις 23 Αυγούστου, δηλαδή εννέα μέρες μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου.
