Διάβασα μόλις πρόσφατα πως από έναν και μόνον χτύπο της καρδιάς θα είναι πλέον εφικτό να διαγνώσει ένας γιατρός εάν ο «ασθενής» θα νοσήσει από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Εάν δηλαδή θα πάθει κάποιο καρδιακό επεισόδιο που μπορεί να αποβεί μοιραίο.
Επαναστατική εξέλιξη που οφείλεται σε ένα προηγμένο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης το οποίο ανέπτυξαν γιατροί και άλλοι εξειδικευμένοι επιστήμονες, σε πανεπιστήμια της Αγγλίας και της Ιταλίας.
Του Θεόδωρου Ρουσόπουλου *
Σας περιέγραψα μόλις ένα καλό σενάριο εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης.
Διαβάστε τώρα και ένα κακό σενάριο. Προ ολίγων ετών ο Έλον Μάσκ, πρωτοπόρος σε τεχνολογικά επιτεύγματα, αν και ολίγον πομπώδης κατά την γνώμη μου, δήλωνε: «στο μέλλον δεν θα ρωτάμε εάν το αυτοκίνητο που θέλουμε να αγοράσουμε θα είναι ή όχι με αυτόματο πιλότο, αλλά εάν επιλέγουμε το “αλτρουιστικό” ή το “εγωιστικό” μοντέλο.»
Ποιά η διαφορά τους; Στο δίλημμα να αποφύγω την σύγκρουση με φορτηγό κι ας πέσω πάνω σε μια στάση λεωφορείου όπου περιμένουν δέκα πολίτες, σκοτώνοντάς τους, ή να πέσω πάνω στο φορτηγό κι ας σκοτωθεί ο επιβάτης του αυτοματοποιημένου οχήματος, η απάντηση θα έχει δοθεί εκ των προτέρων, ανάλογα με το μοντέλο που θα έχει διαλέξει ο αγοραστής-χρήστης.
Αναμφίβολα, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του αιώνα που διανύουμε είναι η σύζευξη και η εξισορρόπηση της τεχνολογικής ανάπτυξης με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ζητημάτων ηθικής. Φυσικά, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θέτει σε κίνδυνο τα ανθρώπινα δικαιώματα per se αλλά απαιτεί την ανάπτυξη ενός θεσμικού πλαισίου που θα λαμβάνει υπόψη του τις νέες συνθήκες. Αυτό που πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποφευχθεί είναι η εργαλειοποίηση της ανθρωπότητας και η αποστέρηση της συνακόλουθης ηθικής της υπόστασης. Σε αυτό το σημείο συμπλέκεται η διεθνής κοινότητα με τις υποχρεώσεις της και η ηθική ευθύνη της επιστήμης. Ζητήματα, όπως η λειτουργία του διαδικτύου, τα ρομπότ, τα drones, τα big data, είναι στοιχεία που όλα μαζί επηρεάζουν -ή θα επηρεάσουν- σχεδόν κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Δεν είμαστε πολύ μακριά από τη στιγμή που η ρευστότητα και η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη φύση και ύπαρξη θα αρχίσουν να υποχωρούν ,σε κάποιο βαθμό, μπροστά στον (μερικό έστω) έλεγχο του μέλλοντος . Από την τυχαιότητα δηλαδή μεταβαίνουμε σταθερά προς το σχεδιασμό και την επιλογή -χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεχνητή γονιμοποίηση. Αυτή η εξελικτική διαδικασία έχει πάρα πολλά θετικά στοιχεία, τα οποία καθιστούν αναγκαίο το να προχωρήσουμε. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να προχωρήσουμε με προσοχή σε ένα εν πολλοίς απάτητο μονοπάτι.
Ας σκεφτούμε το προαναφερθέν παράδειγμα του αυτοκινήτου, το οποίο αναδεικνύει ένα τυπικό ηθικό πρόβλημα απότοκο της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης. Όλο και περισσότεροι υποστηρίζουν πως η παραδοσιακή ηθική, από τον Αριστοτέλη μέχρι και τον Καντ, δεν δύναται να παράσχει ικανοποιητικές απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα. Αντίθετα, στο ζήτημα αυτό τουλάχιστον, προτείνεται η συγκρότηση μιας νέας ηθικής επικεντρωμένης στις απώτατες συνέπειες των επιλογών και των επιστημονικών ανακαλύψεων. Κρίσιμος, στο πλαίσιο αυτό, αποδεικνύεται ο ρόλος της βιοηθικής, ενός ειδικού διεπιστημονικού κλάδου που συνδέεται με την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Πρόκειται, μάλιστα, για έναν ιδιαίτερα εφαρμοσμένο κλάδο που καθοδηγεί σε πολλές περιπτώσεις τις αποφάσεις διεθνών οργανισμών στη σχεδίαση του προαναφερθέντος θεσμικού πλαισίου.
Έτσι, το νέο θεσμικό πλαίσιο πρέπει να στοχεύει στη διασφάλιση της δικαιοσύνης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και αυτονομίας. Οι νέες νομικές ρυθμίσεις οφείλουν να είναι το δίχως άλλο ηθικά φορτισμένες και να επιλύουν την ένταση μεταξύ των αξιών και της επίκλησης των δικαιωμάτων. Τελικά, να απαντούν στα ερωτήματα «μπορούμε;», «αν μπορούμε, πρέπει;», «αν μπορούμε και πρέπει με ποιον τρόπο;».
Η εμπειρία έχει αποδείξει πως όταν καθίσταται αδήριτη ανάγκη η συγκρότηση ενός τέτοιου πλαισίου, αφενός η καθυστέρηση και αφετέρου η προχειρότητα μπορούν να έχουν ολέθρια αποτελέσματα. Η επιστήμη δεν θα κινείται πιο αργά για να μην αφήσει πίσω της τους πολιτικούςׄ. Δεν θα έπρεπε να το κάνει έτσι και αλλιώς. Είναι οι πολιτικοί που, τώρα, έχουν χρέος να προ-λάβουν τις επιστημονικές εξελίξεις.
* Ο κ. Θεόδωρος Ρουσόπουλος είναι Βουλευτή Βορείου Τομέα Αθηνών με τη ΝΔ
