Η παραπληροφόρηση ή «κιτρινισμός» ή fake news, είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας που διογκώνεται, υποστηρίζεται και ενισχύεται μέσα από την τεχνολογική εξέλιξη, που επιτρέπει τη γρήγορη διακίνηση πληροφοριών, χωρίς το φιλτράρισμα και τον έλεγχο αυτών.
Της Αλίκης Τσίκα
Αμέσως μόλις μία «είδηση» ανέβει σε ένα site – blog, αναπαράγεται με ταχύτητα φωτός, σχολιάζεται και διαχέεται χωρίς όμως να έχει πρώτα επιβεβαιωθεί το περιεχόμενο ως προς την αλήθεια και την εγκυρότητα του. Ο καθένας μπορεί να λέει και να γράφει ότι θέλει, όπου θέλει και μετά να προωθεί το περιεχόμενο ως σημαντική είδηση. Η πολυφωνία και η μη λογοκριμένη διασπορά πληροφοριών και γνωμών, είναι σαφώς προϋπόθεση της δημοκρατίας, όμως στην εποχή μας έχουμε φτάσει στο άλλο άκρο, της παράλογης διακίνησης μη έγκυρων πληροφοριών που δεν έχουν στόχο να προάγουν την γνώση ή την ολοκληρωμένη ενημέρωση, αλλά να καθοδηγήσουν την κοινή γνώμη.
Προπαγάνδα υπήρχε πάντοτε είτε με στόχο την πολιτική καθοδήγηση των μαζών, είτε με την πιο εμπορική και αναγνωρίσιμη μορφή της, που δεν είναι άλλη από τη διαφήμιση. Ναι η διαφήμιση είναι μορφή προπαγάνδας, στο βαθμό που στοχεύει να πείσει και να καθοδηγήσει στοχευμένα ένα κοινό προς την επιλογή ενός προϊόντος. Στην πολιτική της μορφή απλώς αλλάζουν οι μέθοδοι αλλά και το ίδιο το προϊόν, που δεν είναι καταναλωτικό αλλά πολιτικό.
Το ερώτημα της εποχής μας όμως και ο σοβαρότατος προβληματισμός που εγείρεται γύρω από το θέμα, είναι το κατά πόσο μπορούν να ελεγχθούν οι πηγές και το περιεχόμενο των ειδήσεων, χωρίς αυτό να περιορίζει τις ελευθερίες της έκφρασης και της δημοκρατίας και πως αυτός ο έλεγχος θα διασφαλίσει ότι οι πολίτες προστατεύονται και δεν καθοδηγούνται.
Η Κίνα και η Ρωσία έχουν επιλέξει να απομονώσουν εαυτούς και αλλήλους από το παγκόσμιο ενημερωτικό παιχνίδι, χτίζοντας ψηφιακά τείχη τόσο όσον αφορά τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, όσο και τα ενημερωτικά σάιτ, στα οποία επιτρέπουν να έχουν πρόσβαση οι πολίτες τους, με αποτέλεσμα όμως όσο και αν διασφαλίζουν τον περιορισμό των fake news, να απομονώνουν ταυτόχρονα εσκεμμένα τους πολίτες από οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να πλήξει ή να εκθέσει τις κυβερνήσεις τους. Άρα στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ασφάλεια αλλά για πασιφανή περιορισμό ελευθεριών.
Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται όλα τα λεγόμενα δυτικά κράτη, στα οποία υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία από όπου και εάν προέρχεται αυτή, χωρίς όμως δυστυχώς αυτή η προσβασιμότητα να διασφαλίζει σε κανέναν ότι αυτά που ακούει ή διαβάζει είναι αληθή και δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας κάποιου ή προϊόντα συμφερόντων που στοχεύουν να κατευθύνουν την κοινή γνώμη και τη δημόσια συζήτηση προς μία μόνο μεριά.
Δυστυχώς ακόμη δε φαίνεται να υπάρχει ικανοποιητική ή σαφής απάντηση στον συγκεκριμένο προβληματισμό, τουλάχιστον όχι σε διακρατικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Για ακόμη μία φορά η λύση βρίσκεται στην προσωπική επιλογή και στην προσωπική παιδεία που έχει ο καθένας, ώστε να μπορεί να αναγνωρίζει και να προστατεύεται από οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να αποτελεί προϊόν παραπληροφόρησης. Η πολύπλευρη και διασταυρωμένη «κατανάλωση» πληροφοριών, από πολλά μέσα με διαφορετικό υπόβαθρο, που έχουν διακριθεί για την εγκυρότητά τους είναι ίσως η πιο ασφαλής λύση για την ώρα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να θυμόμαστε όλοι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν φτιάχτηκαν για να ενημερώνουν και άρα ακόμη και αν μία είδηση γίνει viral μέσα από αυτά, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι είναι και αληθής.
