Η φαυλότητα ταυτίζεται με την κακία, την απρεπή, ανώριμη, αήθη συμπεριφορά. Προέρχεται από το επίθετο φαῦλος, που στα νέα ελληνικά εμφανίζεται ως φαύλος, χωρίς την περισπωμένη. Ο αρχαίος φαῦλος δεν ήταν πάντα κακός. Ήταν μια μέση λέξη, όπως λέμε, που πότε είχε αρνητική, πότε θετική σημασία. Άλλοτε ήταν ο απλός, άλλοτε ο αχρείος, ο ποταπός. Αντιθέτως, φαύλος για τους συνομιλητές μας νεοέλληνες είναι αυτός που δεν υπακούει σε έναν κώδικα ηθικών αξιών. Τον φαύλο μπορεί κάποιος να τον δωροδοκήσει, αλλά και από μόνος του είναι ικανός να κάνει πολλές φαύλες πράξεις: συκοφαντεί, είναι επιρρεπής στην διαφθορά, προβαίνει σε συμπεράσματα χωρίς να αξιολογήσει τις καταστάσεις και γενικά συμπεριφέρεται με επιπολαιότητα.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο φαύλος υπάρχει και στην έκφραση φαύλος κύκλος. Με αυτήν περιγράφουμε το αδιέξοδο, την κατάσταση εκείνη που δεν οδηγεί πουθενά. Όλα τα κόμματα προτείνουν να μας βγάλουν από τον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Οι αρχαίοι μας, αλλά και κάποιοι πιο απαιτητικοί σημερινοί σχολιαστές, χρησιμοποιούν την φράση αυτή, για να δηλώσουν έναν συλλογισμό, στον οποίο αυτό που ζητάμε να ορίσουμε το αποδεικνύουμε με το ίδιο το ζητούμενο.
Έτσι και η φαυλότητα για τους αρχαίους μας δεν ήταν πάντοτε η ευτέλεια. Ο ιστορικός Ξενοφώντας στην μυθιστορική βιογραφία του «Ἀγησίλαος» εγκωμιάζει τον σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαο τον Β´, που βασίλευσε από το 399 έως το 360 π.Χ. Ο Ξενοφών, που πολέμησε υπό τις διαταγές του, θαυμάζει την απλότητα του βασιλιά. Την απλότητα αποκαλεί φαυλότητα (ἡ φαυλότης, τῆς φαυλότητος) και την συγκρίνει με την πολυτέλεια που αγαπούν οι Πέρσες ηγεμόνες.
Ἡ φαυλότητης, όμως, συνηθέστερα περιέγραφε την φτώχεια, την προστυχιά, την έλλειψη δεξιότητας, σημασίες με τις οποίες έμεινε στο λεξιλόγιό μας.
Ταυτόχρονα, έχουμε και άλλες λέξεις του φαυλολεξιλογίου. Η φαυλοκρατία είναι μία από αυτές. Ο λεκτικός τύπος φαυλοκρατία δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς γύρω του, για να δει ποιοι στελεχώνουν ορισμένες υπηρεσίες. Θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν άτομα χωρίς παιδεία, καλλιέργεια και ικανότητες σε υπεύθυνες θέσεις. Ακόμη, οι υπερβολικά φαύλοι ονομάζονται φαυλεπίφαυλοι. Κι όσο για τους κακούς πολιτικούς, που διαχειρίζονται άσχημα τα δημόσια πράγματα, γι’ αυτούς λέμε ότι είναι φαυλοκράτες. Πολλοί από αυτούς διάγουν φαύλο βίο και χαρακτηρίζονται φαυλόβιοι.
Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στην επικαιρότητα είναι εντελώς συμπτωματική. Φαυλολογούμε μόνο για τις ανάγκες του λήμματός μας.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
