Η παγκόσμια ημέρα ευαισθητοποίησης για τον αυτισμό καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 18 Δεκεμβρίου του 2007 και τιμάται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου. Βασική της στόχευση αποτελεί η ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης και των τοπικών κοινωνιών μέσω συζητήσεων και βιωματικών δράσεων, για τις ανάγκες των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την αποτελεσματική κοινωνική τους ένταξη. Ο αυτισμός είναι κάτι περισσότερο από μια διάγνωση, είναι ένα ποικιλόμορφο φάσμα εμπειριών, προκλήσεων και διαφορετικού τρόπου επεξεργασίας των ερεθισμάτων. Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη, εκ γενετής νευροαναπτυξιακή διαταραχή που συνήθως εκδηλώνεται στη φάση της ανάπτυξης και διαρκεί για ολόκληρη την ζωή ενός ατόμου. Δεν πρέπει να τον βλέπουμε ως μια «πάθηση» που πρέπει να αντιμετωπιστεί, αλλά ως μια μορφή νευροδιαφορετικότητας που χρειάζεται αποδοχή από την κοινωνία. Η υποστήριξη που χρειάζονται τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού, τελεί σε συνάρτηση με το βαθμό λειτουργικότητας τους. Τα άτομα υψηλής λειτουργικότητας χρειάζονται συνήθως ελάχιστη ή και καθόλου υποστήριξη στην ενήλικη ζωή τους, ενώ τα άτομα πιο χαμηλής λειτουργικότητας έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από υποστήριξη στην καθημερινότητα.
Του Γιώργου Σταμάτη *
Τα άτομα με αυτισμό συχνά καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα σύστημα που δεν έχει σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη και τις δικές τους ανάγκες. Αντί να αντιμετωπίζουμε τον αυτισμό ως πρόβλημα που χρειάζεται διόρθωση και θεραπεία, οφείλουμε να τον αναγνωρίσουμε ως πτυχή της ανθρώπινης ποικιλομορφίας, να τον αποδεχτούμε και να τον υποστηρίξουμε, όπως κάθε έκφανση της διαφορετικότητας.
Εξάλλου, η κοινωνική ένταξη των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού, δε συνιστά απλά μια κοινωνική επιταγή, αλλά αποτελεί δείκτη προσδιορισμού του πολιτισμού και της δημοκρατίας σε μια οργανωμένη Πολιτεία.
Υπό αυτό το πρίσμα, η οικοδόμηση μιας κοινωνίας συμπεριληπτικής και ανοικτής για όλους, που θα αγκαλιάζει, θα αποδέχεται και θα επενδύει στα άτομα στο φάσμα του αυτισμού εξίσου με όλους τους πολίτες της, αποτελεί για την κυβέρνηση της ΝΔ μείζον κοινωνικό πρόταγμα.
Η δημιουργία των συνθηκών για την πλήρη άρση των εμποδίων και τη συμπερίληψη στον κοινωνικό ιστό των ατόμων με αυτισμό δεν είναι μι αυτόματη διαδικασία. Απαιτεί σχεδιασμό ενεργητικών πολιτικών στη βάση μιας συνεκτικής προσέγγισης, θεσμική συνέχεια και φυσικά πολιτική βούληση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην έγκαιρη διάγνωση και στην υλοποίηση για πρώτη φορά στην Ελλάδα πιλοτικού προγράμματος πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με αναπηρία από 0 έως 6 ετών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών στο φάσμα του αυτισμού. Έτσι επιτυγχάνεται η ολοκληρωμένη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και η συμβουλευτική υποστήριξη και η ενίσχυση της αποδοχής και ενσωμάτωσης από το οικογενειακό περιβάλλον, για να περάσει αργότερα στο σχολείο και την κοινωνία. Οι μαθητές με αυτισμό, μπορούν να φοιτήσουν είτε σε ειδικά σχολεία, είτε σε γενικά σχολεία, σε τμήματα ένταξης, ή σε τυπική τάξη με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού παράλληλης στήριξης, ανάλογα με το βαθμό υποστήριξης που χρειάζονται. Οι σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις προκρίνουν τη συμπεριληπτική εκπαίδευση στα γενικά σχολεία, στις περιπτώσεις που συνάδει με τις ανάγκες του μαθητή. Η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, αναγνωρίζοντας ότι η σωστή και χωρίς εμπόδια εκπαίδευση αποτελεί το θεμέλιο για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, προχώρησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε προσλήψεις μόνιμων εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής. Οι μόνιμοι και αναπληρωτές εκπαιδευτικοί στην ειδική αγωγή αυξάνονται, ενώ οι εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης προσλαμβάνονται πλέον χωρίς καθυστέρηση. Επιπλέον, οι υποψήφιοι φοιτητές στο φάσμα του αυτισμού έχουν ενταχθεί πλέον στο 5% των εισακτέων όπως και άλλες αναπηρίες, έτσι ώστε αν το επιθυμούν να εισάγονται στο Πανεπιστήμιο χωρίς τη διαδικασία των Πανελληνίων Εξετάσεων.
Το «κλειδί» για την ουσιαστική συμπερίληψη των συμπολιτών μας με αυτισμό στην κοινωνία είναι η ισότιμη πρόσβαση τους στην αγορά εργασίας χωρίς εμπόδια και διακρίσεις. Ένα ποσοστό αυτιστικών ατόμων εργάζεται σε προστατευμένα εργαστήρια ή κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα να ενταχθούν σε προγράμματα της ΔΥΠΑ που επιδοτούν την απασχόληση ατόμων με αναπηρία, όπως επίσης και να παρακολουθήσουν προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Την περίοδο αυτήν , βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος για την υποστηριζόμενη απασχόληση ατόμων στο φάσμα του αυτισμού. Για πρώτη φορά εισάγονται διατάξεις για τη ρύθμιση της υποστηριζόμενης εργασία στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα στην Εθνική Στρατηγική για την Αναπηρία προβλέπεται η εν γένει θεσμοθέτηση της. Έτσι, ο διαμεσολαβητής (job coach), αφενός παρέχει συμβουλευτική καθοδήγηση και υποστηρίζει τον εργαζόμενο με αναπηρία στην προσαρμογή του στα καθήκοντα της νέας εργασιακής του θέσης, ενώ αφετέρου λειτουργεί και ως δίχτυ ασφαλείας για τον εργοδότη.
Με αυτές τις θεσμικές πρωτοβουλίες, σπάμε τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις μέρους της κοινωνίας για τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Επενδύουμε στη δημιουργία ενός πλαισίου ίσων ευκαιριών για τα άτομα με αυτισμό και την ενίσχυση της ορατότητας τους, όχι με όρους «φιλανθρωπίας», αλλά στη βάση του δικαιωματικού μοντέλου, με όρους αξιοπρέπειας, συμμετοχής και σεβασμού στη διαφορετικότητα. Αποτελεί ευθύνη και χρέος όλων μας ως ενεργών πολιτών να συμβάλλουμε στη μεταστροφή της κουλτούρας, των στάσεων και των αντιλήψεων της κοινωνίας για τον αυτισμό και τη νοητική αναπηρία, προκειμένου να οικοδομήσουμε ένα μέλλον πιο δίκαιο, συμπεριληπτικό και βιώσιμο για όλους.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ.
