Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) αποτέλεσαν σταθμό και μια από τις βασικές παραμέτρους του νέου επικοινωνιακού πεδίου, όπως αυτό δημιουργήθηκε μετά την έλευση του διαδικτύου. Τα social media αποτελούν μια καινοτομία, τόσο για την ενημέρωση, όσο και για την επικοινωνία των πολιτών και η χρήση τους σε συνδυασμό με την παραγωγή ειδησεογραφικου περιεχομένου από τους πολίτες, έχουν ανατρέψει βασικές ιεραρχίες και παραδοχές της ενημέρωσης.
Του Σωτήρη Τριανταφύλλου *
Έχουν επιφέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο ενημερώνονται οι πολίτες σε όλο τον κόσμο, ειδικά οι νεότερες ηλικίες, με μια αδιανόητη αμεσότητα. Σε αρκετές χώρες πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πολύ υψηλά στις προτιμήσεις των πολιτών για πρόσβαση στις ειδήσεις και σε κάποιες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, βρίσκονται στην πρώτη θέση και όλα αυτά παρά το μεγάλο κίνδυνο για παραπληροφόρηση που υπάρχει μέσω αυτών.
Ένα από τα πρώτα βασικά χαρακτηριστικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν ο πλουραλισμός στην ενημέρωση. Συνέβαλλαν στην αποκάλυψη μεγάλων θεμάτων, εκεί που τα συστηματικά μέσα ενημέρωσης δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να αναδείξουν την πραγματική διάσταση των γεγονότων. Η Αραβική Άνοιξη το 2011 είναι ίσως το κορυφαίο παράδειγμα που οι πολίτες μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέδειξαν τα πραγματικά γεγονότα τα οποία αρχικώς δεν προέβαλαν τα ΜΜΕ. Ομοίως τα γεγονότα στο Gezi Parki στην πλατεία Ταξίμ στη Κωνσταντινούπολη το 2013 δεν θα είχαν αποκαλυφθεί ποτέ στην πραγματική τους διάσταση αν οι πολίτες δεν είχαν αναρτήσει υλικό στα social media από τις αστυνομικές βιαιότητες κατά της διαμαρτυρίας των κατοίκων για την ανάπλαση του πάρκου.
Από τότε πέρασαν χρόνια και οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να διαδραματίζουν τον αντίθετο ρόλο, κάτι που συνδέεται με την αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος τους. Κορυφαίο παράδειγμα το πρώην Twitter και νυν Χ που πλέον ανήκει στον Ελον Μασκ που είναι ολοφάνερο πως προσπαθεί να χειραγωγήσει με κάθε τρόπο την ελεύθερη ενημέρωση. Το Χ ανέστειλε αυτές τις ημέρες στην Τουρκία δεκάδες λογαριασμούς που ανήκουν σε στελέχη και υποστηρικτές της τουρκικής αντιπολίτευσης, σε πανεπιστημιακούς κύκλους και φοιτητές που διοργάνωναν ή συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις κατά της σύλληψης και προφυλάκισης του Εκρέμ Ιμάμογλου. Είναι προφανής η προσπάθεια χειραγώγησης της ελεύθερης ενημέρωσης σε μια χώρα που τα ΜΜΕ στο σύνολό τους και η ενημέρωση τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και είναι απολύτως χειραγωγούμενες. Στην Τουρκία λοιπόν, που κάποτε τα social media συνέβαλλαν στον πλουραλισμό και την ελεύθερη ενημέρωση και ίσως αποτελούσαν μία από τις τελευταίες ελπίδες για την ελεύθερη ενημέρωση, αναστέλλεται η λειτουργία τους και αυτό αποτελεί μέρος του νέου παγκόσμιου τοπίου που διαμορφώνεται στην ενημέρωση και τη συμβολή των πλατφορμών υπό νέες ιδιοκτησίες ή με νέες σχέσεις εξάρτησης με την πολιτική ηγεσία σε αυτή.
* Ο Δρ. Σωτήριος Τριανταφύλλου είναι Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών – Διδακτικό προσωπικό Πανεπιστημίου Πελοποννήσου – Μέλος ΣΕΠ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
