Ο χρωστήρας ενός μεγάλου Ελληνα θα μαγεύσει τους Ιταλούς στο τέλος Απριλίου. Δίπλα στα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, του Ελ Γκρέκο, θα εκτεθούν και έργα άλλων συγκαιρινών του ζωγράφων σε μια έκθεση που θα παρουσιάζει τη ζωγραφική τέχνη όπως την εξέφρασε η Ενετο-Κρητική Σχολή. Τίτλος, Painted Gold: El Greco and the Veneto-CretanSchool. Θα εγκαινιαστεί στις 30 Απριλίου, στο Palazzo Ducale της Βενετίας και θα διαρκέσει έως τις 29 Σεπτεμβρίου. Εργα του Ελ Γκρέκο, που κατέχει η Ελλάδα, θα σταλούν δανεικά για την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση. Την επιμέλεια έχουν οι Chiara Squarcina, Andrea Bellieni, και η γενική διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Κατερίνα Δελλαπόρτα.
Το εγχείρημα, από ιδέα του τότε Έλληνα πρέσβη στην Ιταλία Θεμιστοκλή Δεμίρη και του αρχιτέκτονα Gherardo degli Azzoni Avogadro Malvasia, μιας μεγάλης έκθεσης για την βενετο-κρητική τέχνη γεννήθηκε πριν από λίγα χρόνια στην Ελλάδα, βρίσκοντας άμεση επιστημονική και θεσμική υποστήριξη στη Βενετία. Στόχος είναι να αναδειχθεί μια γόνιμη περίοδος πολύ ιδιαίτερης καλλιτεχνικής ένωσης μεταξύ Ελλάδας και Βενετίας, η οποία με τη σειρά της ήταν μέρος της Ιταλικής Αναγέννησης , ένα θέμα ήδη παρόν στο επιστημονικό πεδίο αλλά σχεδόν άγνωστο στο κοινό.
Το σκεπτικό αγγίζει θέματα σχετικά με τον καλλιτεχνικό κόσμο στο Stato da Mar μεταξύ του δεύτερου μισού του δέκατου πέμπτου αιώνα και του δεύτερου μισού του δέκατου έβδομου αιώνα, τις διασταυρώσεις βυζαντινών και βενετσιάνικων παραστατικών πολιτισμών , τον εκλεκτικισμό των συγγραφέων που μπορούσαν να παράγουν πίνακες με διαφορετικούς εκφραστικούς τρόπους, την εξέλιξη των θεμάτων και την προσαρμογή των αγοραστών. Έμφαση δίνεται στην ανακάλυψη της Αναγέννησης στην Ελλάδα , και ως εξέλιξη της τέχνης στα τελευταία χρόνια της παλαιολόγειας περιόδου της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. όχι τόσο στην ενετική ναυτική κυριαρχία ούτε στη διαλεκτική μεταξύ Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως υπογραμμίζεται από την παρουσία στην έκθεση μερικών έργων ζωγραφικής του Ελ Γκρέκο , που προβάλλονται σε μια ευρωπαϊκή δημιουργική δημιουργία.
Πολλά έργα της ενετο-κρητικής σχολής βρίσκονται ακόμη στην κατοχή οικογενειών που τότε συνδέονταν με την πόλη της Βενετίας, συχνά οι αρχικοί προστάτες. Πολυάριθμοι πίνακες σώζονται στην πόλη από το Μουσείο Correr και το Μουσείο Εικόνων του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών , καθώς και σε ιδιωτικές ιταλικές και ξένες συλλογές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχει επίσης η σύγκριση μεταξύ των διαφορετικών οραμάτων, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, της δημιουργίας έργων τέχνης: στη Δύση ο ζωγράφος εξυψώνει την τέχνη του στον Θεό, στην Ανατολή είναι ο Θεός που καθοδηγεί το χέρι του ζωγράφου. Σε κάθε βενετσιάνικο αριστοκρατικό σπίτι , πάνω από το κρεβάτι του οικοδεσπότη, υπήρχε μια ελληνική εικόνα η οποία, λόγω της ιερατικής φύσης της, πίστευαν ότι προστάτευε τις διαφορετικές γενιές με πολύ ιδιαίτερο τρόπο.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εξέτασε αίτημα εξαγωγής στην Ιταλία και προσωρινού δανεισμού σαράντα τεσσάρων έργων αρμοδιότητας Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, Εθνικής Πινακοθήκης, Ιστορικού Μουσείου Κρήτης,Μουσείου Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών και Συλλογής Ιδρύματος Ωνάση. Συγκεκριμένα, θα αποσταλούν τριάντα έργα αρμοδιότητας Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, τρία αρμοδιότητας Εθνικής Πινακοθήκης, ένα αρμοδιότητας Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Επίσης, οκτώ έργα αρμοδιότητας Μουσείου Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών στο Ηράκλειο, και δύο από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση. Σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει στο κοινό την υψηλής ποιότητας παραγωγή φορητών εικόνων των κρητικών εργαστηρίων από τον 15 ο αιώνα έως και την άλωση της νήσου από τους Τούρκους το 1669.
Η παρουσίαση θα εστιάσει στην εποχή και την τέχνη που διαμόρφωσε το ύφος του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου τόσο κατά την πρώτη περίοδο της ζωής του στην Κρήτη, όσο και κατά το διάστημα παραμονής του στη Βενετία, η οποία άσκησε σημαντική επίδραση στην εξέλιξη του καλλιτεχνικού του λεξιλογίου. Ως εκ τούτου, η έκθεση θα επιχειρήσει να φωτίσει τις ιστορικο-κοινωνικές και καλλιτεχνικές συνθήκες που διαμόρφωσαν το περιβάλλον της βενετικής Κρήτης τον 15ο αιώνα, αλλά και αυτό της Αναγέννησης της Βενετίας τον 16ο αιώνα. Θα γίνει αναφορά στις ιστορικές συνθήκες του 17ου αιώνα και στην ιδιαίτερη άνθηση της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας έως τον 18ο αιώνα.
Στο πλαίσιο αυτό, θα παρουσιαστεί μια επιλογή από αξιόλογα έργα σημαντικών ανώνυμων αλλά και επώνυμων κρητικών ζωγράφων, όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Θεόδωρος Πουλάκης, ο Εμμανουήλ Τζάνες και φυσικά ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Για τις ανάγκες της έκθεσης στο Palazzo Ducale της Βενετίας, της Fondazione Musei CiviciVenezia προτείνει να παρουσιασθούν συνολικά εβδομήντα επτά (77) έργα, τα οποία προέρχονται από μουσεία και συλλογές της Ελλάδας (44 έργα), της Ιταλίας (32 έργα) και της Ισπανίας(1έργο). Συγκεκριμένα, στην έκθεση συμμετέχει το Μουσείο του Prado με ένα έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, καθώς και διάφορα μουσεία και φορείς της Ιταλίας, όπως το Museo Correr τηςΒενετίας (15 έργα), το Palazzo Ducale (1 έργο), η Ca’ Rezzonico της Βενετίας (1έργο), της Accademia di Carrara (1 έργο), των Gallerie dell’ Accademia di Firenze (3 έργα), της Accademia di San Luca (1 έργο), ιταλικών ιδιωτικών συλλογών (5 έργα), καθώς και του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας (5 έργα).
Σύμφωνα και με την ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου-ΝΠΔΔ, δεν υπάρχει αντίρρηση από την άποψη των αρμοδιοτήτων του για τον δανεισμό του συνόλου των τριάντα εικόνων. Επίσης δηλώνει ότι θα καλύψει το εκθεσιακό κενό από τον προσωρινό δανεισμότων 5εικόνων στην έκθεση στο Palazzo Ducale, τόσο στη μόνιμη έκθεση του ΒΧΜ όσο και στο Μουσείο Λοβέρδου, με έργα ίδιας εποχής και τεχνοτροπίας από το απόθεμά του στις αποθήκες.
Ορος της Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου είναι όοτι υπάλληλος της ΕΠΜΑΣ (επιμελήτρια ή συντηρητής/συντηρήτρια), που θα μεταβεί για το λόγο αυτό στη Βενετία, θα επιβλέψει την εγκατάσταση των έργων κατά το στήσιμο της έκθεσης και την απεγκατάστασή τους μετά τη λήξη της.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου με έγγραφό της προςτονΠρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής του Μουσείου Αγίας Αικατερίνης θεωρεί ότι ο δανεισμόςτου συνόλου των οκτώ προτεινόμενων έργων από το Μουσείο Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών θα αποδιοργανώσει την έκθεση του Μουσείου, εν μέσω μάλιστα τουριστικής περιόδου. Και τούτο, διότι αυτά, λόγω της διεθνούς προβολής τους, αποτελούν τον πυρήνα και το κύριο σημείο ενδιαφέροντος για τους επισκέπτες του Μουσείου. Ως εκ τούτου, αντιπροτείνει τον δανεισμό μιας εικόνας του Μιχαήλ Δαμασκηνού και της εικόνας του Γ. Καστροφύλακα.
Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης με έγγραφο ενημερώνει ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών / ΙστορικούΜουσείου Κρήτης εισηγήθηκε θετικά στον Δήμο Ηρακλείου, που είναι ο ιδιοκτήτης του έργουκαι έχει επίσης ανταποκριθεί θετικά στο αίτημα, για τον δανεισμό του πίνακα.
Το Ίδρυμα Ωνάση συναινεί στον δανεισμό των δύο εικόνων αρμοδιότητάς του.
