Δεν ήμασταν ξένοιαστοι και πριν από την πανδημία. Όταν ήρθε όμως ο κόβιντ, μία από τις μεγαλύτερες, παγκόσμια, απειλές, αμπάρωσε τους ανθρώπους στα σπίτια τους. Ανάμεσα σε όσα συνέβησαν, «τα θεριά ξύπνησαν και τότε… όλα έγιναν πιθανά» σημειώνει η Δέσποινα Σωτηροπούλου στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Εγώ, το θεριό». Ποιος ή τι είναι το κεντρικό πρόσωπο ή το κεντρικό ζήτημα που διαπραγματεύεται;
Κατά τη συγγραφέα, «το “θεριό μου” είναι το “Εγώ” μου. Η απάντηση στο Σοφόκλειο ερώτημα της Σφίγγας. Ο άνθρωπος που θεριεύει και που σε όλη του τη ζωή παλεύει να υποτάξει τα θεριά του και να φτάσει στα Θεϊκά του στοιχεία» λέει η συγγραφέας στο Thepresident.gr «Και τα δύο έχει. Αυτή η αντιπαλότητα του “Εαυτού” και του “Αυτού” είναι τα φιλοσοφικά ζητήματα, που τίθενται.
Αφορμή; Η πανδημία Covid 19 και ο εγκλεισμός. Κεντρικό πρόσωπο; Η Ελένη. Και μαζί της; Ο εαυτός της, οι συνήθειες και οι προσκολλήσεις της και οι νέες προτροπές, που ορίζονται από δύο συνένοχους στη νέα της αποστολή, άντρες. Δύο πρόσωπα με τα οποία εξ αποστάσεως (κινητό τηλέφωνο και laptop) βιώνει τη νέα εποχή. Την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Ο Άγγελος και ο Μανώλης είναι οι συναναστροφές της κατά τον αποκλεισμό και παράλληλα η προσωποποίηση των καινούργιων της αναμετρήσεων, κάτω από τις πιο αντι-ανθρώπινες συνθήκες. Με τον Άγγελο φιλοσοφεί και καθαγιάζεται ενώ με το Μανώλη τολμά και πειραματίζεται τη δυναμική του νου. “Θέλω να γνωρίσω τα σκοτάδια μου. Δεν είναι όλα εκείνα, που δεν τόλμησα αλλά και εκείνα που δεν ξέρω για μένα”»
Η επιθυμία τη ψυχής του Πλάτωνα και οι σκοτεινές πλευρές του εαυτού μας λέτε για ένα από τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το νέο σας βιβλίο. Ποιος νικάει; Πόσο μεγάλη είναι αυτή η πάλη, πόσο χρόνο και ενέργεια χρειάζεται για να τη δώσεις έστω;
«Είναι πρόκληση. Είναι το μεγάλο ΝΑΙ στην ζωή. Η πανδημία μπορεί να μας έκλεισε μα κάποιους, δε μας μπλόκαρε. Σίγουρα, εντός της μεγεθύνθηκαν όλα. Ότι γνωρίζαμε και δε γνωρίζαμε για τις λανθασμένες μας συμπεριφορές. Ειδικότερα, για εκείνους που τη βίωσαν εντελώς μοναχοί… Η ηρωίδα του βιβλίου μου σε αυτούς ανήκει. Με επιλογή. Την πανδημία, όσο κι αν τη φόβισε, την αντιμετώπισε ως δώρο και ευκαιρία. Υπήρξε, το μεγάλο στοίχημα με την ίδια. Γι αυτό και στο τελευταίο κεφάλαιο, όταν πια και οι δύο μακρινοί της σύντροφοι αποχωρούν, εκείνη ξεκινά την πιο σκληρή δοκιμασία. Εκείνη μονάχα με εκείνη… Ακόμα πιο μόνη, για να βγει πιο σοφή και πιο δυνατή.
«Κάθε που φαντασιώνεσαι, ξεχρεώνεις μια αμαρτία» γράφω… Για να συνεχίσω, «Κάθε που αμαρτάνεις, γνωρίζεις το Θεό” Εδώ είναι που λειτουργεί το επιθυμητικό του Πλάτωνα. Εδώ λειτουργούν το ηθικό και το παρερμηνευτικό. Σε αυτές τις σκληρές μάχες με τον εαυτό μας δε νομίζω, ότι υπάρχουν νικητές και νικημένοι. Υπάρχει μόνο η διαδικασία. Αυτή είναι η μεγαλύτερη επιθυμία για τον άνθρωπο. Να μπει στη διαδικασία. Αυτήν νοσταλγεί και γι αυτήν παιδεύεται. Ξέρετε, κουράζεται ο άνθρωπος από εκείνα που δεν κάνει κι όχι από εκείνα που καταφέρνει.»
Ο εγκλεισμός για τον Covid δημιούργησε εμμονές και παράνοια, λέτε. Γιατί συνέβη αυτό; Και κατάφερε- αν κατάφερε- η κοινωνία των ανθρώπων να βάλει ορισμένες ασφαλιστικές δικλείδες;
«Δεν είναι εύκολο, όταν αναρωτιόμαστε “Θα φιληθούμε άραγε ποτέ ξανά στα χείλια;” Δηλαδή, θα ξανασμίξουμε; Θα ξαναερωτευτούμε; Θα ξανα-αγγιχτούμε; Θα ξανασυνδεθούμε ή θα αποκοπούμε; Αυτή η αποκοπή με τη μορφή που την έχουμε μάθει, τρομάζει. Πολλοί τρόμαξαν και πολλοί απομονώθηκαν παραπάνω από το επιτρεπτό. Μια ιδέα είναι όλα, μα σαν η ιδέα κυριαρχήσει γίνεται Ιδεατό. Και από το Ιδεατό δε γλυτώνεις εύκολα… Το Ιδεατό είναι ικανό να μορφωθεί σε παγίδα ακόμα κι όταν υπόσχεται αξία. Είναι φαινομενική και απατηλή. Έτσι λοιπόν, όσοι είχαν την ευκαιρία να ζήσουν με τον εαυτό τους και δεν το έκαναν, μπερδεύτηκαν και μέχρι σήμερα ταλαιπωρούνται. Και είναι πολλοί. Πιστέψτε με.»
Μετατρέπω την απώλεια σε ζωή και σώζομαι, έχετε πει. Πώς μπορεί η συγγραφή να παίξει θεραπευτικό ρόλο, να ξορκίσει τον θάνατο;
«Δεν ξέρω αν αυτό συμβαίνει με όλους… Ο κάθε άνθρωπος βρίσκει το δικό του τρόπο να μεταμορφώνει τα τραύματά του σε θαύματα. Όλα ξεκινούν από τη φιλοσοφική ματιά που έχουμε για τη ζωή. Αυτή είναι που μας οδηγεί. Αυτή είναι που κουμπώνει καλά ή μη με τα κενά μας. Για μένα, από τότε που μπορώ να θυμάμαι τον εαυτό μου, η συγγραφή ήταν το απάγκιο μου. Το δικό μου μυστικό κλειδί για το θησαυρό του κόσμου ετούτου, που πόσο θα ήθελα να μπορώ να τον αλλάξω. “Γράφω, γιατί θέλω να με θυμούνται” έλεγε ο λατρεμένος μου ποιητής, Τάσος Λειβαδίτης.
Έτσι ξεκίνησα κι εγώ. Από μια ανάγκη για να αφήσω κάτι… Μα με τον καιρό κατάλαβα, πως λίγο με ενδιαφέρει αυτό. Εκείνο που με αφορά είναι να γράφω, για να θεραπεύω τις ατέλειές μου κι έτσι να ζω ουσιαστικά. Αληθινά και χαρούμενα. Αυτό είναι το δικό μου ξόρκι. Το πρεσάρισμα του νου. Η αλληλουχία των σκέψεων. Η ενεργοποίηση του πνεύματος και η ισορρόπησή του με έντονο συναισθηματισμό μου. Ο νους κοντρολάρει το συναίσθημα. Αν τον εγκαταλείψω, αν δεν αποτυπώσω τις σκέψεις και τα ερωτήματά μου μέσω των λέξεων, θα έχω χάσει το μοναδικό μου δικαίωμα στην ελευθερία.»
Τι σας έρχεται πρώτο; Η κεντρική ιδέα, η πλοκή, κάποιο άλλο στοιχείο που σας «σπρώχνει» κάπου; Είστε πειθαρχημένη κατά τη συγγραφή;
«Δεν μου έρχεται τίποτα πρώτο ή δεύτερο ή…. Κάθε φορά που ξεκινώ ένα βιβλίο μου, έχω μια δυνατή αίσθηση της ιδέας, που θα αποτυπωθεί. Όταν αυτή κάτσει στο word, όλα έρχονται από μόνα τους. Υπάρχει μια ακατάπαυστη ροή, που την ακολουθώ με πίστη. Με μάτια που ακούν και δρασκελισμούς στο πληκτρολόγιο του κομπιούτερ μου. Είναι σα να εκτελώ μια εντολή από κάτι άυλο και άμορφο. Γι αυτό και πολλές φορές στις παρουσιάσεις μου, έχω πει, πως νοιώθω σα να μην είναι δικές μου οι λέξεις, μα είναι. Γι αυτό και σπάνια θυμάμαι, τα όσα έχω γράψει.
Κι αφού πια τελειώσει αυτή η διαδικασία, τότε αρχίζω να βάζω τους κανόνες στο κείμενο. Τότε αρχίζουν οι επαναλήψεις στο διάβασμα και ακολουθούν οι διορθώσεις. Τότε μορφώνω τις αράδες μου. Κάτι που προφανώς έχει συντελέσει στην τακτή έκδοση των βιβλίων μου τα τελευταία χρόνια. Εκείνο που πια έχει αποκτήσει ξεκάθαρη μορφή, είναι ο η σύνταξη που ορίζω για τις λέξεις μου. Οι θέσεις των ρημάτων, των υποκειμένων και των αντικειμένων. Συντάσσονται ανάποδα με αποτέλεσμα να έχουν μια ποιητική λυρικότητα οι προτάσεις μου. Μου αρέσει πολύ η σύνταξη ενός πεζογραφήματος ή μιας νουβέλας υπό την κυριαρχία της ποίησης. Το απολαμβάνω.»
Η αδιανόητη αδιακρισία της κάμερας που εισχωρεί παντού, είναι μια κριτική για το επάγγελμά μας; Για το επάγγελμα του σκηνοθέτη; Για κάθε άνθρωπο που δρα χωρίς περιορισμούς απέναντι στον αδύναμο;
«Μάλιστα. Η ευαίσθητη χορδή της συγχορδίας μας. Η πιο λεπτή γραμμή της ισορροπίας για το επάγγελμά μας. Θα μιλήσω για μένα και πολύ λίγο γι’ αυτό που συμβαίνει. Σπούδασα δημοσιογραφία και σκηνοθεσία. Από την αρχή της επαγγελματικής μου καριέρας, μια από τις βασικές αρχές μου είναι να μην παραβώ ποτέ μου, τη θέληση του άλλου ή των άλλων. Κι έτσι πορεύτηκα.
Ό,τι συμβαίνει σήμερα, όλη αυτή η απειθαρχία γύρω μας, συνέβαινε και πριν. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για εμάς, που είμαστε χρόνια στο επάγγελμα. Απλά όσο αλλάζουμε θέση, βλέπουμε αλλιώς το θέμα. Η μη ευγένεια ή ο μη σεβασμός στο δικαίωμα των συνανθρώπων μας ήταν και είναι απαγορευτική. Όλα γύρω μας και μέσα μας, η κάθε σκέψη και η κάθε πράξη μας απαιτούν το δίκαιόν τους. Δηλαδή, το δικαίωμά τους. Αν δεν τους το δώσουμε αυτό, μην έχουμε καμιά απαίτηση για τίποτα στη ζωή. Στο πάρε – δώσε μας κρινόμαστε, από τον εαυτό μας πρώτα και μετά από τους άλλους, οπότε… τι να συζητάμε παραπάνω; Ο καθένας οφείλει να παίρνει την ευθύνη των επιλογών και των αποφάσεών του.»
Το συναίσθημα πουλάει στη μικρή και μεγάλη οθόνη; Πόσο εκβιάζεται και πότε είναι αληθινό; Στο νέο σας βιβλίο τι ρόλο έπαιξε;
«Δεν ποντάρω σε κανένα μου βιβλίο σε αυτό. Θεωρώ, το είπα και παραπάνω, πως το ζύγι σε νόηση και συναίσθημα είναι το ζητούμενο και όχι το συναίσθημα για το συναίσθημα. Αυτό είναι βιασμός. Μια χύμα κατάσταση και μια ακαθόριστη έκφραση. Αυτό το χειμαρρώδες και ανεξέλεγκτο τέχνασμα θα μπορούσε να ειπωθεί και ως ένστικτο, αλλά ούτε και αυτό είναι. Αν το συναίσθημα δεν περνά από τη διεργασία του πνεύματος, μοιάζει σα λέξη που όσο κι αν επιμείνεις να την τονώσεις με μελάνι, εκείνη θα χαθεί. Όλα θέλουν τους κανόνες τους για να αντέξουν. Θέλουν υποταγή και ταυτόχρονα δυναμική. Ακραίες συνενώσεις, μα πόσο γοητευτική είναι η προσπάθεια που καταβάλλει ο δημιουργός για να τις ενώσει και να μη χαθούν στην απεραντοσύνη των εννοιών τους. Αυτός, ναι. Είναι ένας καθαρός ορίζοντας.»
Πόσο κοντά είναι μεταξύ τους οι σημερινοί άνθρωποι; Ή μήπως νομίζουν ότι είναι κοντά, αλλά, υπό το πρόσχημα ή την απειλή μιας καταστροφής είναι πρόθυμοι να εκχωρήσουν τη ζεστασιά του άλλου;
«Προδοσία. Έτσι την έλεγαν, πριν από κάποια χρόνια αυτή τη συμπεριφορά. Άρα το ερώτημα είναι, πόσο έχει εισχωρήσει στο πετσί της ψυχής μας η αδιαφορία; Πολύ. Πάρα πολύ. Τόσο, που κινδυνεύουμε να εξαφανιστούμε. Γι αυτό και επιβάλλεται να επιμείνουμε. Δεν έχουμε άλλον τρόπο. Η πανδημία έδειξε πολλά πράγματα για τις κοινωνίες των ανθρώπων. Έβγαλε αντιθέσεις, εγωπάθειες, κοινωνικές και απειλητικές διακρίσεις παντός τύπου, ακρότητες τις οποίες αντιμετωπίζουμε μέχρι και σήμερα. Παράνοια. Ζούμε σε κοινωνίες τόσο φτωχές και μίζερες, που δεν καλύπτονται με όση χλιδή και πλούτο έχουν βαλθεί να μας πασάρουν. Υποτιθέμενες Δημοκρατίες, ειπωμένες ως ελευθερίες. Η πανδημία έδειξε πόσο ξεβράκωτες είναι οι κοινωνίες μας. Μας ξεμπρόστιασε και αυτό ακριβώς θίγω στο “Θεριό” μου. Το ανύπαρκτο του υπαρκτού ανθρώπου και το ανήθικο του πλασματικού μας ήθους. Εξ αυτού και η φράση μου “Το ανήθικον μιας ανάμνησης” Γιατί, ανάμνηση κινδυνεύει να γίνει ο άνθρωπος και η ανηθικότητα ο βάναυσος χειριστής της.»
Το «Εγώ το θεριό» ήταν πρώτα βιβλίο και έγινε μετά ταινία; Ή το αντίστροφο;
Η μικρού μήκους ταινία μου με τον ομώνυμο τίτλο γυρίστηκε αφού ολοκλήρωσα το βιβλίο μου αλλά πριν κυκλοφορήσει. Επί της ουσίας, η ταινία είναι το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου, ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι, έλαβε συμμετοχή στο διαγωνιστικό του 3ου Διεθνούς Φεστιβάλ Επιδαύρου υπό την ομπρέλα του Διεθνούς Φεστιβάλ Λονδίνου και διακρίθηκε με τον τίτλο της καλύτερης μικρού μήκους ταινίας.»
Τα έσοδα όλων των βιβλίων της Δέσποινας Σωτηροπούλου διατίθενται με την συμμετοχή και έγκριση του εκδοτικού μου οίκου «Ινφογνώμων» στα καρκινοπαθή παιδιά και στα παιδιά που με εισαγγελική απόφαση φιλοξενούνται στο Νοσοκομείο Παίδων (Αγ. Σοφία και Αγλαία Κυριακού) Μέχρι σήμερα έχουν διατεθεί τριανταπέντε χιλιάδες ευρώ. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί και το «Εγώ το θεριό».
