Στις 5 Μαρτίου 2025 δόθηκε στη δημοσιότητα η έκθεση για την Ελευθερία του Τύπου που συντάσσεται από ένα συνασπισμό διεθνών οργανώσεων, ανάμεσα στους οποίους η Διεθνής και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων. Η έκθεση αφορά στο 2024, έτος με πολλές ιδιαιτερότητες όπως το ότι στο 40% περίπου του πλανήτη έγιναν εκλογές.
Του Σωτήρη Τριανταφύλλου*
Τα ευρήματα της έκθεσης παρέμειναν ανησυχητικά με την διεθνή υστέρηση της ελευθερίας του Τύπου να συνεχίζεται. Ανησυχητικά είναι τα πράγματα και για την Ευρώπη, αφού σε τρεις χώρες, οι δύο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαπιστώνονται σημαντικές παραβιάσεις στην ελευθερία του Τύπου. Πρόκειται για τις Ιταλία, Σλοβακία και Γεωργία, ενώ γενικά στην Ευρώπη η έκθεση καταγράφει εκτεταμένες καταχρήσεις της ελευθερίας του Τύπου, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για νομοθετικές και πρακτικές μεταρρυθμίσεις, όπως έχει επισημανθεί και στην περίπτωση των SLAPPs, σημείο στο οποίο η συγκεκριμένη έκθεση διαπιστώνει πρόοδο λόγω της έκδοσης της ευρωπαϊκής οδηγίας και των αγώνων των συνδικάτων των δημοσιογράφων.
Ανησυχητικά είναι επίσης τα ευρήματα για αυξανόμενη απόπειρα ελέγχου των μέσων ενημέρωσης, ειδικά των κρατικών, αλλά και των ιδιωτικών. Η έκθεση διαπιστώνει απόπειρα ελέγχου των μέσων από κυβερνήσεις μέσω ρυθμιστικών παρεμβάσεων και οικονομικών πιέσεων σε δημόσια και ιδιωτικά ΜΜΕ, υποχρηματοδότηση δημόσιων μέσων και ξεκάθαρες παρεμβάσεις στην ανεξαρτησία τους, παρά την ύπαρξή ευρωπαϊκών νόμων που δημιουργούν συνθήκες ανεξαρτησίας και πλουραλισμού.
Επίσης, ο ουσιαστικός ρόλος των μέσων ενημέρωσης αμφισβητήθηκε περαιτέρω το 2024 από τις παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στις συνεχιζόμενες πολεμικές συρράξεις στην Ουκρανία, τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, ενώ η έκθεση διαπιστώνει ασυνέπεια στην ασφάλεια των δημοσιογράφων, μέσω επιθέσεων, δολοφονιών, αγωγών SLAPPs και παρακολουθήσεων, ενώ ορισμένες ρισμένες κυβερνήσεις στοχοποιούν όλο και περισσότερο εξόριστους δημοσιογράφους μέσω της κατάχρησης των διεθνών νομικών μέσων
όπως οι «κόκκινες ανακοινώσεις» της Ιντερπόλ, υπονομεύοντας την ελευθερία του Τύπου παγκοσμίως.
Εάν σε αυτά προσθέσουμε και τις τεχνολογικές εξελίξεις και ειδικότερα τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη που έχουν εισαγάγει νέους κινδύνους για την ελευθερία του Τύπου, ειδικά το 2024 που κατεγράφησαν οι πρώτες τεκμηριωμένες περιπτώσεις εκστρατειών παραπληροφόρησης που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη και στοχεύουν άμεσα τους δημοσιογράφους, γίνεται αντιληπτή η δυσκολία της ελεύθερης και ανεξάρτητης ενημέρωσης. Και όταν η ελεύθερη και ανεξάρτητη ενημέρωση υστερεί και πλήττεται και η δημοκρατία υστερεί και πλήττεται.
* Ο Δρ. Σωτήριος Τριανταφύλλου είναι Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών – Διδακτικό προσωπικό Πανεπιστημίου Πελοποννήσου – Μέλος ΣΕΠ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
