Η έκτακτη αραβική σύνοδος κορυφής, που πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο την Τρίτη, είχε ως στόχο να συζητήσει τρόπους ανοικοδόμησης της Γάζας και να αντιμετωπίσει τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις του πολέμου εκεί. Στη σύνοδο κορυφής διαπιστώθηκε μια ενιαία αραβική στάση κατά των προσπαθειών εκτοπισμού των Παλαιστινίων, ενώ δόθηκε έμφαση στη λύση των δύο κρατών ως τον κύριο δρόμο για την επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.
Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής ήταν η έγκριση του αιγυπτιακού σχεδίου για την ανοικοδόμηση της Γάζας, μια πρόταση που εκτείνεται σε πέντε χρόνια και έχει εκτιμώμενο κόστος 53 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το σχέδιο επικεντρώνεται στην ανοικοδόμηση των υποδομών, στην παροχή στεγαστικών λύσεων για τους εκτοπισμένους Παλαιστίνιους εντός της περιοχής, στην ενίσχυση της Παλαιστινιακής Αρχής για τη διακυβέρνηση και στην απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία. Επιπλέον, περιλαμβάνει τον σχηματισμό μιας «Επιτροπής Διοίκησης της Γάζας», ενός μη κομματικού οργάνου που θα αποτελείται από 15 Παλαιστίνιους τεχνοκράτες και θα διαχειρίζεται τις καθημερινές υποθέσεις κατά τους πρώτους έξι μήνες της ανάκαμψης.
*Dr. Abdellatif El-Menawy
Το σχέδιο χωρίζεται σε τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση περιλαμβάνει τον καθαρισμό των ερειπίων και τη δημιουργία προσωρινών κατοικιών για περίπου 1,5 εκατομμύριο Παλαιστίνιους. Η δεύτερη φάση μεταβαίνει στην κατασκευή νέων κατοικιών, ενός αεροδρομίου, ενός θαλάσσιου λιμένα και οικονομικών και τουριστικών έργων. Η τελική φάση αποσκοπεί στο να ανοίξει το δρόμο για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους μέσω απευθείας διαπραγματεύσεων μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών υπό διεθνή εποπτεία.
Το σχέδιο αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, καθώς η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει επιφυλάξεις για τις πτυχές της ασφάλειας και της πολιτικής του, ιδίως όσον αφορά τη διακυβέρνηση στη Γάζα και το μέλλον της Χαμάς.
Εν τω μεταξύ, ο Τραμπ προωθεί ένα εναλλακτικό σχέδιο που περιλαμβάνει τη μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων από τη Γάζα και τη μετατροπή του τομέα σε πολυτελή τουριστικό προορισμό – μια ιδέα που απορρίφθηκε έντονα από την αραβική σύνοδο κορυφής. Ο Αμερικανός απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή Στιβ Γουίτκοφ τροφοδότησε περαιτέρω τις ανησυχίες δηλώνοντας ότι το Ισραήλ απαιτεί να αποκλειστεί η Χαμάς από κάθε μελλοντική διακυβέρνηση και να αφοπλιστεί ως προϋπόθεση για την ανοικοδόμηση, όρος που η Χαμάς θεωρεί «κόκκινη γραμμή».
Παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ, τα αραβικά έθνη έχουν μοχλό πίεσης που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να υποστηρίξουν το αιγυπτιακό σχέδιο, συμπεριλαμβανομένων των διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ και των συμφωνιών εξομάλυνσης που υπογράφηκαν τα τελευταία χρόνια. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου οράματος που θα δελεάσει την Ουάσινγκτον -όπως η συμμετοχή αμερικανικών εταιρειών σε έργα ανοικοδόμησης και η σύνδεση του σχεδίου με την εξομάλυνση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ- θα μπορούσε να ωθήσει τον Τραμπ προς την υποστήριξη της αραβικής πρωτοβουλίας.
Παρά την πίεση των ΗΠΑ και του Ισραήλ, τα αραβικά έθνη έχουν μοχλό πίεσης που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να υποστηρίξουν το αιγυπτιακό σχέδιο.
Στο τέλος της συνόδου κορυφής, ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι ανακοίνωσε ότι το Κάιρο θα φιλοξενήσει διεθνή διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Γάζας τον Απρίλιο για να εξασφαλίσει την απαραίτητη χρηματοδότηση και να συντονίσει τις συνεισφορές των χωρών-δωρητών. Η διάσκεψη αυτή θεωρείται ως μια δοκιμασία της ικανότητας του αραβικού κόσμου να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη για την πρωτοβουλία ανοικοδόμησης. Το βασικό ερώτημα παραμένει: Μπορούν τα αραβικά έθνη να επιτύχουν σε αυτή την προσπάθεια;
Η εφαρμογή του σχεδίου ανασυγκρότησης της Γάζας από την Αίγυπτο και τα αποτελέσματα της έκτακτης συνόδου κορυφής εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη θέση που θα λάβει η κυβέρνηση των ΗΠΑ – αν θα επιλέξει να υποστηρίξει το σχέδιο ή αν θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες του Ισραήλ να εμποδίσει την εκτέλεσή του, ιδίως δεδομένης της εύθραυστης συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, η οποία εξακολουθεί να κινδυνεύει να καταρρεύσει.
Μια κοινή αιγυπτιακή-αραβική αντιπροσωπεία έχει προγραμματιστεί να επισκεφθεί την Ουάσινγκτον την επόμενη εβδομάδα για να συναντηθεί με αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ, νομοθέτες στο Κογκρέσο και βασικά κέντρα λήψης αποφάσεων για να παρουσιάσει το σχέδιο και να πείσει τις ΗΠΑ να το υποστηρίξουν. Την επίσκεψη αυτή θα ακολουθήσουν ταξίδια σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Η στάση του Τραμπ κυμαίνεται μεταξύ της επιμονής ότι το σχέδιό του για μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων και ανάπτυξη πολυτελών θέρετρων στη Γάζα είναι η πιο βιώσιμη και εφαρμόσιμη λύση και ενός πιο ήπιου μηνύματος ότι δεν θα επιβάλει τις ιδέες του σε κανέναν. Ο Τραμπ ενίσχυσε τη θέση του σε ένα βίντεο που δημιουργήθηκε με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο μοιράστηκε στην πλατφόρμα Truth Social, επιβεβαιώνοντας το όραμά του να μετατρέψει τη Γάζα σε έναν τουριστικό προορισμό υψηλής ποιότητας.
Ενώ η σύνοδος κορυφής λάμβανε χώρα στο Κάιρο, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο μίλησε με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου για να επιβεβαιώσει την αμέριστη υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ ως κορυφαία προτεραιότητα της κυβέρνησης Τραμπ. Κατά τη διάρκεια του τηλεφωνήματος, ο Ρούμπιο δεσμεύτηκε να επισπεύσει την παράδοση στρατιωτικής βοήθειας ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Ισραήλ. Σε αντάλλαγμα, ο Νετανιάχου εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για τη συνεργασία του Witkoff στις προσπάθειες απελευθέρωσης των ομήρων και παράτασης της εκεχειρίας στη Γάζα.
Ενώ η κυβέρνηση Τραμπ είναι ανοιχτή στο να εξετάσει το αιγυπτιακό σχέδιο, έχει πολλά ερωτήματα σχετικά με τη διακυβέρνηση στη Γάζα, τη μεταπολεμική διαχείριση της ασφάλειας και την πιθανή συμμετοχή διεθνών ειρηνευτικών δυνάμεων τόσο στη Γάζα όσο και στη Δυτική Όχθη. Επιπλέον, οι ΗΠΑ έχουν ανησυχίες σχετικά με τον αφοπλισμό της Χαμάς και την ελαχιστοποίηση του ρόλου της, καθώς η ομάδα παραμένει η κυρίαρχη δύναμη στη Γάζα.
Τα αραβικά έθνη ανησυχούν για τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ, την αβεβαιότητα σχετικά με τη διάρκεια της εκεχειρίας και τις ισραηλινές ενέργειες στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής εκτόπισης δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων. Οι ανησυχίες αυτές επιτείνονται από φόβους ότι το Ισραήλ εκμεταλλεύεται την υποστήριξη των ΗΠΑ για να προωθήσει το σχέδιό του να προσαρτήσει τη Δυτική Όχθη.
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να υποστηρίξει τους όρους του Ισραήλ που αποκλείουν τόσο τη Χαμάς όσο και την Παλαιστινιακή Αρχή από οποιαδήποτε μελλοντική διακυβέρνηση στη Γάζα. Το Ισραήλ πιέζει επίσης για την παράταση της αρχικής φάσης της κατάπαυσης του πυρός, εξασφαλίζοντας την απελευθέρωση των ομήρων χωρίς να δεσμευτεί ότι θα αποσύρει τις δυνάμεις του από τη Γάζα.
Τον περασμένο μήνα, ο Witkoff δήλωσε σε συνέντευξή του στο CBS News ότι μία από τις σταθερές θέσεις της Ουάσινγκτον για το μέλλον της Γάζας ήταν η απομάκρυνση της Χαμάς από την περιοχή. Αιγύπτιοι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν τη δυσκολία αφοπλισμού των παλαιστινιακών φατριών στη Γάζα, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζουν προκλήσεις στο να πείσουν τους δωρητές να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση, δεδομένων των ανησυχιών ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να συνεχίσει τους βομβαρδισμούς του τομέα ακόμη και μετά από σημαντικές επενδύσεις στην ανοικοδόμηση σπιτιών και υποδομών. Ο εύθραυστος χαρακτήρας της εκεχειρίας ενισχύει περαιτέρω αυτές τις ανησυχίες.
Ωστόσο, εάν ο Τραμπ αντιληφθεί ότι η έγκριση του αραβικού σχεδίου θα μπορούσε να ενισχύσει την εικόνα του ως ειρηνοποιού και ενδεχομένως να του εξασφαλίσει ένα Νόμπελ Ειρήνης, ίσως είναι πιο διατεθειμένος να το υποστηρίξει. Για να επιτύχουν, τα αραβικά έθνη πρέπει να κερδίσουν την αμερικανική κοινή γνώμη και να πιέσουν την κυβέρνηση Τραμπ να ωθήσει το Ισραήλ προς τη διατήρηση της κατάπαυσης του πυρός και την αποδοχή ενός ειρηνευτικού σχεδίου.
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι η καλύτερη ελπίδα έγκειται στο να χάσει ο Τραμπ την υπομονή του με τον Νετανιάχου, ο οποίος μπορεί να θέσει σε κίνδυνο μέρος της περιφερειακής στρατηγικής του Αμερικανού προέδρου και να περιπλέξει τις προσπάθειες για την εξασφάλιση της απελευθέρωσης των ομήρων.
Αν ο Τραμπ καταφέρει να μεσολαβήσει για μια σημαντική διπλωματική ανακάλυψη – εξασφαλίζοντας την απελευθέρωση των ομήρων, εξασφαλίζοντας ειρήνη στη Γάζα χωρίς τη Χαμάς και επεκτείνοντας τις συμφωνίες του Αβραάμ ώστε να συμπεριλάβουν περισσότερα αραβικά και μουσουλμανικά έθνη – θα μπορούσε να διεκδικήσει μια σημαντική νίκη στην εξωτερική πολιτική.
Η σύνοδος κορυφής των Αράβων απέρριψε αποφασιστικά την πρόταση του Τραμπ να μετεγκατασταθούν περισσότεροι από 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στην Αίγυπτο και την Ιορδανία και παράλληλα να μετατραπεί η Γάζα σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής». Αντ’ αυτού, το Κάιρο παρουσίασε ένα σχέδιο σταδιακής ανοικοδόμησης που αποσκοπεί στη διατήρηση των Παλαιστινίων στη Γάζα, στην απομάκρυνση της Χαμάς από τη διακυβέρνηση και τελικά στην αποκατάσταση του ελέγχου της ΠΑ.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της αιγυπτιακής πρότασης, θα ξεκινούσαν απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων εκπροσώπων, οι οποίες θα αφορούσαν θέματα τελικού καθεστώτος, όπως τα εδαφικά σύνορα και το καθεστώς της Ιερουσαλήμ. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης την εκπαίδευση από την Αίγυπτο και την Ιορδανία μιας παλαιστινιακής αστυνομικής δύναμης για τη διατήρηση της ασφάλειας.
Το αιγυπτιακό σχέδιο επαναβεβαιώνει τη λύση των δύο κρατών, προειδοποιώντας ότι κάθε προσπάθεια υπονόμευσης της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης θα τροφοδοτήσει περαιτέρω συγκρούσεις και αστάθεια. Ωστόσο, η σκληρή στάση του Ισραήλ κατά της Χαμάς και η δεξιά αντίθεση σε ένα παλαιστινιακό κράτος εγείρουν αμφιβολίες για τη δέσμευσή του στις ειρηνευτικές συνομιλίες.
*Ο Dr. Abdellatif El-Menawy καλύπτει συγκρούσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. X: @ALMenawy
