Κάθε φορά που διαβάζω ότι η στρατηγική της ομάδας Τραμπ είναι το «σοκ και δέος» – μια γρήγορη, μαζική, πολυμέτωπη κατάληψη της αμερικανικής κυβέρνησης για τη συρρίκνωση της γραφειοκρατίας και την ανατροπή των καθιερωμένων προτεραιοτήτων της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής – σκέφτομαι την πρώτη φορά που άκουσα αυτόν τον όρο.
Δεν είναι μια καλή ανάμνηση. Ήταν η στρατηγική που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους το 2003 στην εισβολή της στο Ιράκ, όπου ο Ντικ Τσένι προέβλεψε ότι θα μας υποδεχτούν ως «απελευθερωτές».
TΤου Thomas L. Friedman
Περίπου τρεις εβδομάδες μετά την έναρξη εκείνου του πολέμου, πήγα στο Ιράκ με κάποιους εργαζόμενους σε οργανώσεις αρωγής για να δω πώς εφαρμοζόταν το «σοκ και δέος». Η πρώτη μου στήλη είχε τίτλο «Κρατήστε τα χειροκροτήματά σας», επειδή, όπως εξήγησα, ταξίδευα με μια μονάδα του Ερυθρού Σταυρού του Κουβέιτ για να επισκεφθώ ένα νοσοκομείο στην Ουμ Κασρ, «την πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του συνασπισμού». Όμως, 20 ημέρες μετά τον πόλεμο, δεν έχει τρεχούμενο νερό, ασφάλεια ή επαρκείς προμήθειες τροφίμων». Οι εργαζόμενοι στο Κουβέιτ που ήμουν μαζί τους «λυπήθηκαν τους Ιρακινούς», έγραψα, και πέταξαν τα επιπλέον κουτιά με τα γεύματά μας από το παράθυρο του λεωφορείου καθώς φεύγαμε. Παρακολούθησα τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία να τρέχουν για το φαγητό που είχε απομείνει.
Αυτό, είπα, «ήταν μια σκηνή ταπείνωσης, όχι απελευθέρωσης. … Είμαι βέβαιος ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν με τον καιρό. Αλλά προς το παρόν, η Αμερική έσπασε την παλιά τάξη πραγμάτων -το καθεστώς του Σαντάμ- αλλά δεν έχει ακόμη θέσει σε εφαρμογή μια νέα τάξη πραγμάτων, και το κενό καλύπτεται σε πάρα πολλά μέρη από πλιατσικολόγους, κακοποιούς, χάος, δίψα, πείνα και ανασφάλεια».
Δυστυχώς, η στήλη μου κυκλοφόρησε το πρωί της 9ης Απριλίου 2003 – την ημέρα που αμερικανικά στρατεύματα και ιρακινοί πολίτες γκρέμισαν το άγαλμα του Σαντάμ Χουσεΐν στη Βαγδάτη και όλοι πανηγύριζαν αυτή την ανατροπή ως παρόμοια με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Όμως εγώ ήμουν εκεί – κάποιος που είχε υποστηρίξει τον πόλεμο για να εξαπλωθεί η δημοκρατία στην περιοχή, όχι για να βρεθούν τα κρυμένα όπλα μαζικής καταστροφής – λέγοντας στον κόσμο να κρατήσει το χειροκρότημά του, ενώ τον διαβεβαίωνε ότι τα πράγματα θα καλυτερεύσουν.
Υποθέτω ότι μέχρι τώρα, αγαπητέ αναγνώστη, έχεις καταλάβει γιατί θυμάμαι ένα από τα χαμηλότερα σημεία της καριέρας μου. Ήμουν τόσο αφελής. Πίστευα ότι οποιαδήποτε αμερικανική κυβέρνηση που θα ξεκινούσε μια εκστρατεία «σοκ και δέος» για να καταλάβει μια χώρα μισό κόσμο μακριά θα ήξερε τι έκανε και θα ήταν στελεχωμένη με ειδικούς που θα ήξεραν τι έκαναν. Δεν θα μπορούσα να κάνω μεγαλύτερο λάθος.
Όταν επέστρεψα στη Βαγδάτη λίγες εβδομάδες αργότερα και έκανα παρέα με τον φίλο μου Nabeel Khoury, έναν σοφό, αραβόφωνο Αμερικανό διπλωμάτη, και ασχοληθήκαμε με τους πολιτικούς διοικητικούς υπαλλήλους της ομάδας Μπους, γρήγορα συνειδητοποίησα ότι είχαν επιλεγεί για την ιδεολογική τους καθαρότητα – αυτό που τώρα αποκαλώ «δεξί ξύπνημα» – σχετικά με τον Χουσεΐν και τα όπλα μαζικής καταστροφής. Δεν γνώριζαν τίποτα για το απίστευτα πολύπλοκο σύστημα του Ιράκ που μόλις είχαν σοκάρει και τρομάξει.
Συγκεκριμένα, ο Μπους υποστήριξε τους σιίτες σκληροπυρηνικούς, συμπεριλαμβανομένου αργότερα του Νούρι Καμάλ αλ Μαλίκι ως πρωθυπουργού και της ομάδας του, και σχημάτισαν μια «επιτροπή απο-μπααθικοποίησης» που εκκαθάρισε και έθεσε σε ανεργία αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες σουνίτες Άραβες – στρατιώτες, δασκάλους, γραφειοκράτες – από το ιρακινό σύστημα, δίνοντας συχνά προτεραιότητα για θέσεις εργασίας στους σιίτες. Αυτό τελικά δημιούργησε μια σουνιτική εξέγερση και τελικά οδήγησε στο ISIS, το οποίο στη συνέχεια απαίτησε από την κυβέρνηση Ομπάμα να εισβάλει ουσιαστικά εκ νέου. Ακόμα και σήμερα πολεμάμε το ISIS.
Σήμερα, είναι ο Ντόναλντ Τραμπ που παίζει τον Μπους και ο Έλον Μασκ που παίζει τον Αλ Μαλίκι – μόνο που αυτή τη φορά είναι η ίδια μας η κυβέρνηση που εκκαθαρίζεται από δεξιούς ξυπνητούς ιδεολόγους που θέλουν να την απομπααθικοποιήσουν από την ιδεολογία D.E.I., την προστασία του περιβάλλοντος, τα προγράμματα καθαρής ενέργειας και την εξωτερική βοήθεια. Αλλά νομίζω ότι αυτή είναι μόνο η ιστορία κάλυψής τους.
Νομίζω ότι ο Μασκ και τα αδέρφια του στη Silicon Valley είναι ριζοσπάστες ελευθεριακοί που θέλουν να πραγματοποιήσουν το πυρετώδες όνειρο του Ρεπουμπλικανού στρατηγιστή Γκρόβερ Νόρκουιστ, του οποίου ο στόχος, όπως του άρεσε να λέει, ήταν να μειώσει την κυβέρνηση «σε μέγεθος που να μπορεί κανείς να την σύρει στο μπάνιο και να την πνίξει στην μπανιέρα».
Δεν είμαι κατά της συρρίκνωσης της κυβέρνησης, αλλά είμαι πολύ περισσότερο υπέρ της βελτίωσης της κυβέρνησης. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω μιας διαδικασίας που λαμβάνει υπόψη:
1. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες οικονομικές/τεχνολογικές/εκπαιδευτικές/υγειονομικές τάσεις στον κόσμο στον οποίο ζούμε;
2. Πώς μεγιστοποιούμε την ικανότητά μας να ευημερούμε σε αυτόν τον κόσμο;
3. Επομένως, από πού πρέπει να περικόψουμε και πού πρέπει να επενδύσουμε για να μεγιστοποιήσουμε τα φορολογικά μας δολάρια ώστε να επιτύχουμε σε αυτόν τον κόσμο;
Καμία τέτοια διαδικασία δεν συμβαίνει με τη “φρουρά του Μασκ”. Το μόνο για το οποίο μιλούν πάντα είναι για το πόσο κόβουν – ποτέ για το πώς οι ενέργειές τους αποτελούν μέρος ενός συνολικού σχεδίου που θα ενισχύσει την κοινωνία μας και θα εξυπηρετήσει καλύτερα τους Αμερικανούς. Η χαρά τους προέρχεται από τις περικοπές, όχι από την οικοδόμηση, όπως ακριβώς η χαρά του Τραμπ στο «The Apprentice» προήλθε από τις απολύσεις και όχι από τις προσλήψεις.
Ο Μασκ θέλει να γίνει γνωστός για το αλυσοπρίονό του και να ταΐζει την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ σε έναν «τεμαχιστή ξύλου». Αυτός και οι συνάδελφοί του φαίνεται να απολαμβάνουν να θέτουν εκτός εργασίας δημοσίους υπαλλήλους και να συντρίβουν μερικά από τα κοσμήματα του στέμματος της έρευνάς μας, όπως τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, για να μην αναφέρουμε ότι πετάμε στην άκρη τους επιστήμονες του κλίματος και τους προγνώστες του καιρού στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, μεταξύ τόσων άλλων.
Αν νομίζετε ότι το Ιράκ και η Μέση Ανατολή αποσταθεροποιήθηκαν γρήγορα εξαιτίας της προσπάθειας σοκ και δέους χωρίς ένα σοφό σχέδιο να την ακολουθήσει, φανταστείτε να κάνετε το ίδιο με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία συνδέεται παντού σε έναν επίπεδο κόσμο – όπου ό,τι χάνεται εκεί γίνεται τελικά αισθητό εδώ.
Πώς; Ίσως ο ανώτερος αξιωματούχος του U.S.A.I.D. να υπερβάλλει όταν είπε ότι η συντριβή του οργανισμού από τον Τραμπ και η απόσυρση της ξένης βοήθειας θα οδηγήσει πιθανότατα σε έως και 18 εκατομμύρια επιπλέον κρούσματα ελονοσίας ετησίως, 200.000 παιδιά ετησίως που παραλύουν από πολιομυελίτιδα και εκατοντάδες εκατομμύρια λοιμώξεις και περισσότερα από 28.000 νέα κρούσματα λοιμωδών νοσημάτων όπως ο Έμπολα και το Μάρμπουργκ κάθε χρόνο. Τι γίνεται όμως αν δεν ήταν υπερβολικός; Νομίζετε ότι δεν θα υπάρξουν αντιδράσεις εδώ; Έχετε ακούσει για το Covid-19;
Δείξτε μου μια μελέτη όπου η κυβέρνηση Τραμπ έχει κάνει stress-tests για οτιδήποτε από αυτά. Ή δείξτε μου τα τεστ αντοχής των καταστροφικών επιπτώσεων που θα έχουν οι δασμοί 25% του Τραμπ στο Μεξικό και τον Καναδά στη Ford και τη General Motors. Η επανειλημμένη επιμονή του ότι οι ξένοι εξαγωγείς πληρώνουν το κόστος των δασμών είναι ανοησία. Όπως σημείωσε ο Warren Buffett σε τηλεοπτική συνέντευξη που προβλήθηκε το Σαββατοκύριακο: «Είναι ένας φόρος επί των αγαθών. Θέλω να πω, η νεράιδα των δοντιών δεν τους πληρώνει!».
Και ποια πιστεύετε ότι θα είναι η μακροπρόθεσμη επίπτωση στο ηθικό, τη στρατολόγηση και τη διατήρηση του αμερικανικού στρατού να βλέπεις τον πιο υψηλόβαθμο Αμερικανό στρατιωτικό και τον αρχηγό ναυτικών επιχειρήσεων να απολύονται – όχι για οποιαδήποτε δηλωμένη αποτυχία, αλλά προφανώς επειδή ο πρώτος ήταν μαύρος και είχε εκφράσει κάποτε την υποστήριξή του στο Black Lives Matter και ο δεύτερος ήταν γυναίκα; Ο υπουργός Άμυνας Pete Hegseth άφησε βεβαίως να εννοηθεί ότι και οι δύο προήχθησαν για λόγους αίσθησης, όχι για πραγματική αξία ως σοβαροί πολεμιστές.
Όχι για την αξία τους; Αλήθεια; Ο απολυθείς πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγός Charles Q. Brown Jr., αποφοίτησε από τη Σχολή Όπλων της Πολεμικής Αεροπορίας -το αντίστοιχο πρόγραμμα του κλάδου με το πρόγραμμα Top Gun του Ναυτικού- είχε καταγράψει περισσότερες από 3.100 ώρες πτήσης κυρίως σε F-16, εκ των οποίων 130 ώρες μάχης. Είχε πτυχίο πολιτικού μηχανικού και μεταπτυχιακό στην αεροναυπηγική επιστήμη.
Αντίθετα, ο Hegseth, ένας πρώην παρουσιαστής δεύτερης κατηγορίας του Fox News που κάποτε κατηγορήθηκε από την ίδια του τη μητέρα ότι κακομεταχειριζόταν συστηματικά τις γυναίκες (αργότερα αποκήρυξε την επίθεσή της), είναι η επιτομή μιας πρόσληψης D.E.I.-για-μεσαίους-λευκούς-ανδρών της εποχής Τραμπ.
Ο Musk, στις πραγματικές του επιχειρήσεις, σίγουρα δεν θα προσλάμβανε τον Pete Hegseth, τον Kash Patel, την Tulsi Gabbard ή τον Robert F. Kennedy Jr. για να είναι πωλητές σε έναν εκθεσιακό χώρο της Tesla. Αλλά ο Τραμπ τους προσέλαβε ακριβώς επειδή ήταν δευτεροκλασάτοι ιδεολόγοι που θα συμφωνούσαν να βάλουν την πίστη τους στον Τραμπ πάνω από το Σύνταγμα ή την αλήθεια.
Ο Τραμπ έχει δίκιο σε αυτό: Ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να τελειώσει – τώρα. Αλλά ο τρόπος για να επιτευχθεί η πιο μόνιμη ειρήνη στην Ουκρανία – και για την υπόλοιπη Ευρώπη – είναι με το να σοκαριστεί και να τρομάξει ο Βλαντιμίρ Πούτιν, που ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο, ώστε να αποδεχτεί ότι θα πρέπει να ζήσει δίπλα σε μια Ουκρανία με δυτικό οπλισμό, αγκυροβολημένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – όχι αυξάνοντας την όρεξη του Πούτιν με το να χτυπάει και να εκβιάζει δημόσια το θύμα του. Αυτό είναι απλά ντροπή.
(Παρεμπιπτόντως, πού είναι όλοι οι πολεμιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης που έκλεισαν πανεπιστημιουπόλεις για τη Γάζα πέρυσι, αλλά φαίνεται να δίνουν στον Τραμπ συγχωροχάρτι όταν μαχαιρώνει πισώπλατα τους δημοκρατικούς συμμάχους μας και παίρνει το μέρος του Πούτιν);
Είναι ντροπιαστικό, και με το νόμισμα στο χέρι. Ναι, η Αμερική πλήρωσε όντως περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα για την κατασκευή των πυλώνων της φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης τα τελευταία 80 χρόνια. Αλλά με αυτόν τον τρόπο κάναμε την παγκόσμια πίτα πολύ μεγαλύτερη και πιο σταθερή για όλους. Και αφού ήμασταν η μεγαλύτερη και ισχυρότερη οικονομία, τα κομμάτια μας γίνονταν όλο και μεγαλύτερα από τα κομμάτια οποιουδήποτε άλλου.
Αν σοκάρεις και τρομάξεις αυτό το σύστημα χωρίς σχέδιο – εκτός από την εκδίκηση της δεξιάς που ξύπνησε και την άποψη του Τραμπ για τη γεωπολιτική και το εμπόριο του 19ου αιώνα – δες τι θα συμβεί στο δικό μας κομμάτι και όλων των άλλων.
Δημοσιεύτηκε στους ΝΥΤ
