Ενας αρχαιολόγος με σπουδαία προσφορά στην επιστήμη του και με μεγάλη εμπειρία, ανέλαβε τα ηνία της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Ο Νικόλαος Καλτσάς, που, ανάμεσα σε άλλα, έχει χρηματίσει διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσχείου και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, διαδέχτηκε στη θέση του γενικού γραμματέα τον Βασίλειο Πατράκο.
«Είναι πολύ μεγάλη τιμή, αναγνώριση, αλλά και ευθύνη με πολλές υποχρεώσεις για έναν αρχαιολόγο να σφραγίζει τη σταδιοδρομία του με το να ηγείται του αρχαιότερου αρχαιολογικού ιδρύματος, της Αρχαιολογικής Εταιρείας, που σε λίγο κλείνει δύο αιώνες ζωής, δραστηριότητας και προσφοράς» έγραψε ο ίδιος στο προφίλ του στο Facebook. «Ιδρύθηκε αμέσως μετά τη δημιουργία του Νέου Ελληνικού Κράτους για να ασχοληθεί με την περισυλλογή, τη μελέτη και τη διάσωση των αρχαιοτήτων, τις οποίες λυμαίνονταν την εποχή εκείνη οι κάθε είδους αρχαιοκάπηλοι και «εραστές» της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Το ίδρυμα που διενήργησε τις πρώτες μεγάλες ανασκαφές και αναστηλώσεις (Ακρόπολη, Κεραμεικός, θέατρο του Διονύσου, Ρωμαϊκή Αγορά, Ελευσίνα, Μυκήνες, Επίδαυρος, Χαιρώνεια, Τανάγρα, Κυκλάδες κ.ά.) και συνεχίζει ως σήμερα, που προώθησε την αρχαιολογική έρευνα, με δημοσιεύσεις μελετών στα επιστημονικά περιοδικά της και σε μονογραφίες, και συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση μουσείων και στην οργάνωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.»
Σε παλαιότερη δημοσίευσή του, τον περασμένο Οκτώβριο, για την Παγκόσμια Ημέρα της Αρχαιολογίας, είχε γράψει: «Ένας Έλληνας αρχαιολόγος μπορεί να είναι ερευνητής, ανασκαφέας, φωτογράφος, σχεδιαστής, επιμελητής μουσείων και εκθέσεων, να ασκεί διοίκηση, να οργανώνει εργοτάξια κλπ. κλπ. μα πάνω από όλα πρέπει να αγαπάει με πάθος τα αρχαία και να τα προστατεύει με κάθε τρόπο, γιατί είναι η πολιτιστική μας κληρονομιά».
Ο Νικόλαος Καλτσάς γεννήθηκε στα βουνά της Δράμας, σε μια κοινότητα Σαρακατσάνων, και μεγάλωσε στη Διαλαμπή Ροδόπης. Διακρίνεται για την πολυετή μουσειακή και ανασκαφική του εμπειρία αλλά και για το πλούσιο επιστημονικό και συγγραφικό του έργο. Υπηρέτησε στις Εφορείες Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, και Αρχαίας Ολυμπίας, στην κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και από το 2001 ως το 2012 διετέλεσε διευθυντής στο ΕΑΜ Είναι μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, και διετέλεσε διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Συμμετείχε επίσης στο στήσιμο του νέου Μεγάλου Αιγυπτιακού Αρχαιολογικού Μουσείου (GEM) στο Κάιρο κατά τα πρώτα χρόνια των σχεδιασμών. Είναι μέλος του ΔΣ στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Κατά τη μακρόχρονη επιστημονική πορεία του έχει συμμετάσχει σε τουλάχιστον 13 επιστημονικά Συμβούλια και έχει διακριθεί ως Μέλος και Πρόεδρος σε περισσότερες από σαράντα επιστημονικές Επιτροπές εκτίμησης αρχαίων, τόσο από κατασχέσεις, όσο και ιδιαίτερης αξίας και σημασίας αρχαίων που επρόκειτο να μετακινηθούν για εκθέσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Για πολλά χρονιά διακρίθηκε ως Μέλος του Συμβουλίου της Επιτροπής για τη σύνταξη του Μυθολογικού Λεξικού (LIMC- Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae) με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας αλλά και ως Μέλος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNESCO.
Στην πλούσια ανασκαφική του εμπειρία κύριοι σταθμοί υπήρξαν οι ανασκαφές στην πόλη της Θεσσαλονίκης, η ανασκαφή τμήματος νεκροταφείου της εποχής του Σιδήρου στον Aγ. Iωάννη Nικήτης Xαλκιδικής, οι ανασκαφές στο αρχαίο νεκροταφείο της Aκάνθου στη Xαλκιδική, η ανασκαφή σε ελληνιστικό τύμβο στη θέση Φυλιριά N. Kιλκίς, η ανασκαφή ελληνιστικού τύμβου στην Πύλο Mεσσηνίας, η ανασκαφή αρχαϊκής αγροικίας στο Kοπανάκι Mεσσηνίας, η συστηματική ανασκαφή στην ακρόπολη του αρχαίου Μολυκρείου στην περιοχή της Ναυπάκτου.
Έχει επιμεληθεί πάνω από 10 περιοδικές εκθέσεις μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι Eros grec. Amour des Dieux et des Hommes στο Grand Palais στο Παρίσι (1989), η επετειακή έκθεση Αγών (2004) με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων, Πραξιτέλης στο Εθνικό Μουσείο (1997), Worshiping Women, Ritual and Reality in Classical Athens (2009) και A World of Emotions. Ancient Greece 700 BC-200 AD. στο Ίδρυμα Α. Ωνάσης στη Ν. Υόρκη και στη συνέχεια στο Μουσείο Ακροπόλεως (2017) και άλλες, αλλά κυρίως η εμβληματική έκθεση, Το ναυάγιο των Αντικυθήρων. Το πλοίο, οι θησαυροί, ο μηχανισμός (2012) στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, με την οποία ολοκλήρωσε τη σταδιοδρομία του ως Διευθυντής του Μουσείου.
Η επιστημονική του δραστηριότητα περιλαμβάνει πλούσιο συγγραφικό έργο με άρθρα και μονογραφίες, καθώς και πληθώρα εισηγήσεων, ανακοινώσεων και διαλέξεων στα μεγαλύτερα Μουσεία του κόσμου, όπως το Metropolitan Museum of Art και το Λούβρο ενώ, μεταξύ των βραβεύσεών του, ξεχωρίζει η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών για τη συγγραφή του βιβλίου Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Τα γλυπτά, 2002.
