Ερχεται σύντομα ο καιρός να δούμε μια έκθεση που περιμένουμε εδώ και χρόνια. Τα ευρήματα από τον τάφο του “Γρύπα πολεμιστή” θα εκτεθούν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλαμάτας από τις 15 Φεβρουαρίου έως τις 26 Απριλίου. Πρόκειται για σημαντικά ευρήματα που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά, μέσα από την έκθεση με τίτλο “Πρίγκιπες της Πύλου”. Μετά, θα φύγουν για την Αμερική και όταν επιστρέψουν, τότε θα εκτεθούν για λίγο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Μέχρι να επιστρέψουν στο μουσείο Χώρας Μεσηνίας.
Ο τάφος του Πολεμιστή Γρύπα, ανακαλύφθηκε το 2015 στην Πύλο, από τους αρχαιολόγους Τζακ Λ. Ντέιβις και Σάρον Ρ. Στόκερ του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, υπό την άμεση εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Επιμελητές της έκθεσης θα είναι οι Κλερ Λάιανς και Νικόλ Μπράντροβιτς από το Τμήμα Αρχαιοτήτων του Μουσείου Ζαν Πολ Γκετί, η Ευαγγελία Μηλίτση, και οι ανασκαφείς Σάρον Στόκερ και Τζακ Ντέιβις.
Το μνήμα βρέθηκε ασύλητο το 2015 από ανασκαφική ομάδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Επιστημών στο λόφο του Άνω Εγκλιανού, κοντά στο ανάκτορο του Νέστορα, στην Πύλο. Νεαρός, με μαύρα κατσαρά μακριά μαλλιά, καστανά μάτια και φρύδια, όμορφος, αρχοντικός, ηλικίας 30 με 35 ετών, είναι τα χαρακτηριστικά που του αποδίδονται. Χρονολογείται στο 1450 π.Χ. και στο εσωτερικό του εντοπίσθηκαν χιλιάδες μοναδικά αντικείμενα ως κτερίσματα για τη μετά θάνατο ζωή του.
Μεταξύ όσων βγήκαν από τη γη, είναι πολύτιμα έργα και αριστουργήματα τέχνης από χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και αχάτη και βέβαια, ο οπλισμός του νεκρού. Πρόκειται για την πιο εντυπωσιακή περίπτωση ανεύρεσης πλούτου της Προϊστορικής Εποχής που έχει δει το φως τα τελευταία 70 χρόνια σε ταφικό χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η έκθεση στήθηκε για την ανάδειξη της Μεσσηνίας κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού.
Οι θεματικοί της άξονες ρίχνουν φως στο μεγάλο μυκηναϊκό ανακτορικό κέντρο του Άνω Εγκλιανού. «Από ό,τι φαίνεται, ήταν όμορφος άνδρας, είχε λάβει μέρος σε μάχες, αλλά πέθανε κατά πάσα πιθανότητα από ασθένεια. Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μία σφραγίδα στον τάφο» σημειώνει η δρ. Στόκερ. Και ο Τζακ Ντέιβις επιβεβαιώνει πως δε βρέθηκε τραύμα στον σκελετό, επομένως μπορούν να υποστηρίξουν με βεβαιότητα πως δεν πέθανε σε μάχη.
Από τα σημαντικότερα ευρήματα ήταν κοσμήματα μεγάλης τέχνης, ανάμεσα στα οποία και τέσσερα σφραγιστικά δακτυλίδια, αντίστοιχα των οποίων βρίσκουμε στη μινωική Κρήτη. Οι αρχαιολόγοι τα ονομάζουν «σφραγιστικά», διότι χρησιμοποιούνταν για να σφραγίζονται γραπτές πινακίδες και αντικείμενα. Ο νεκρός είχε πλούτο, που φαίνεται από το ότι όλα τα αγγεία που τοποθετήθηκαν στον τάφο του, πάνω και γύρω από το ξύλινο φέρετρό του, ήταν μεταλλικά. Μπρούτζινα, ασημένια και χρυσά. Δεν υπήρξε αγγείο από πηλό, κάτι πολύ συνηθισμένο σε όλες τις κοινωνίες. Ούτε καν τα κύπελλα. Ακόμα και αυτά, ήταν χρυσά.
Μπρούτζινος ήταν και ένας καθρέφτης που εντοπίστηκε δίπλα του, και όπως έχει πει ο δρ Ντέιβις φαίνεται πως οι πολεμιστές χρησιμοποιούσαν ανάλογους καθρέφτες για τελετουργικό χτένισμα πριν από τη μάχη. Στην υπόθεση αυτή συνηγορεί και το ότι βρέθηκαν χτένες, μερικές από τις οποίες ήταν καμωμένες από ελεφαντόδοντο. Επάνω στον νεκρό βρέθηκαν επίσης πολλά κοσμήματα, ανάμεσα στα οποία μια μοναδικής τέχνης και αξίας χρυσή αλυσίδα.
Μελέτες που έγιναν, επιβεβαιώνουν πως ήταν ελληνικής καταγωγής. Με τη χρήση νέων επιστημονικών τεχνικών, η εξέταση οστών από 726 άτομα της περιοχής, όπως και δικών του, επιβεβαίωσε ότι οι νεκροί ήταν κάτοικοι της Πύλου πριν και κατά την Εποχή του Χαλκού.
Κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν περίπου 50 σφραγιδόλιθοι. Πολλοί από τους σφραγιδόλιθους είχαν τοποθετηθεί στη δεξιά πλευρά του νεκρού, μερικοί πιθανώς φορεμένοι ως μέρος βραχιολιού και άλλοι ήταν συγκεντρωμένοι σε θήκη που έχει αποσυντεθεί εδώ και καιρό. Ο πιο εντυπωσιακός είναι ο σφραγιδόλιθος με την απεικόνιση πολεμιστών, μεγέθους περίπου 3,5 εκατοστών. Οι ανασκαφείς πιστεύουν ότι ο καλλιτέχνης που δημιούργησε τον σφραγιδόλιθο ήταν από την Κρήτη, επειδή μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι τεχνίτες στην ηπειρωτική χώρα διέθεταν τη δεξιότητα που απαιτείται για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο αντικείμενο. Απεικονίζει έναν πολεμιστή να μαχαιρώνει έναν οπλισμένο εχθρό, ενώ ένας άλλος πεθαίνει στα πόδια του. Η σκηνή, όπως και πολλές ακόμα που απεικονίζονται στους σφραγιδόλιθους, αντανακλάται σε αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο του πολεμιστή, όπως τα όπλα και το σκήπτρο που εντοπίστηκαν στην αριστερή του πλευρά. «Το ξίφος που χρησιμοποιεί ο νικητής είναι το ίδιο με το ξίφος με το οποίο είναι θαμμένος ο πολεμιστής», λέει ο κ. Ντέιβις.
Ο εντοπισμός του τάφου σε μυκηναϊκά στρώματα της Πύλου είχε δημιουργήσει μεγάλο ενθουσιασμό παγκοσμίως.
Στην περιοχή έχουν ανασκάψει φημισμένοι αρχαιολόγοι όπως ο Καρλ Μπλέγκεν, ο Σπυρίδων Μαρινάτος και ο Γεώργιος Κορρές. Κάποια από τα δικά τους εντυπωσιακά ευρήματα, θα πλαισιώσουν επίσης την έκθεση.
Οι θεματικοί άξονες αναδεικνύουν το μεγάλο μυκηναϊκό ανακτορικό κέντρο του Άνω Εγκλιανού στην Πύλο, γνωστό και ως «Ανάκτορο του Νέστορος» αλλά και πολλές αρχαιολογικές θέσεις που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Ανακτόρου, κυρίως μέσα από ταφικά σύνολα που αποκαλύφθηκαν κατά τις πρόσφατες και παλαιότερες ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή. Ο κατάλογος των αντικειμένων συμπεριλαμβάνει κυρίως μικρών διαστάσεων τέχνεργα, που προέρχονται από το “Ανάκτορο του Νέστορος”, από τον λακκοειδή τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή», από τους θολωτούς τάφους στις θέσεις Εγκλιανός, Ρούτση, Τραγάνα, Περιστεριά, Νιχώρια, Κουκουνάρα, Βλαχόπουλο, Δάρας, Άνθεια, Ψάρι και από τα νεκροταφεία θαλαμωτών τάφων στον Εγκλιανό, στα Βολιμίδια Χώρας και στα Ελληνικά Θουρίας.
Περιλαμβάνονται επίσης εξαιρετικής τέχνης ταφικά κτερίσματα, όπως σφραγιδόλιθοι με εγχάρακτες παραστάσεις, χρυσά κοσμήματα, αντικείμενα από ελεφαντοστό και ελεφαντόδοντο, λίθινες και χάλκινες αιχμές βελών, οδοντόφρακτο κράνος, πήλινα ειδώλια και γραπτά αγγεία, χάλκινα όπλα, κοσμήματα από γυαλί, χρυσό και άλλους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους, αλλά και θραύσματα τοιχογραφιών από το Ανάκτορο του Νέστορος.
Επιπλέον, θα παρουσιάζονται και τρεις υδατογραφίες του Piet de Jong, που φυλάσσονται στο Πανεπιστήμιο του Cincinnati με αναπαραστάσεις τοιχογραφιών από το Ανάκτορο του Νέστορος.
Οι διοργανωτές θα αναλάβουν όλες τις δαπάνες, που αφορούν στη συσκευασία, μεταφορά, ασφάλιση, εγκατάσταση και απεγκατάσταση των έργων κατά την παρουσίαση τους στο Μουσείο J. P. Getty καθώς και την έκδοση του επιστημονικού καταλόγου.
Η Καλαμάτα θα είναι, όπως προαναφέραμε, ο πρώτος σταθμός και ακολουθούν το Λος Αντζελες και το Μουσείο Γκέτι, από τις 25 Ιουνίου 2025 έως τις 12 Ιανουαρίου 2026, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα (Μάρτιος-Ιούνιος 2026) και τέλος, το Μουσείο της Χώρας Μεσσηνίας (από τον Σεπτέμβριο του ’26). Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έχει γνωμοδοτήσει μετ’ επαίνων για τον προσωρινό δανεισμό 230 αντικειμένων, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η έκθεση.
