«Η ιστορία είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο προσπαθώ να ξυπνήσω» έγραψε στον «Οδυσσέα» ο Τζέιμς Τζόις. Για τον Τάσο Σακελλαρόπουλο, η ιστορία δεν παύει να είναι εφιάλτης, είναι, όμως, και πηγή χαράς. Πηγή έρευνας γι’ αυτόν τον χαρισματικό επιστήμονα, που δεν παύει να μας προσφέρει σημαντικές μελέτες, αντλημένες από ανάλογες έρευνες. Ακούραστος, επίμονος στην εύρεση της αλήθειας, εξαιρετικός στις κρίσεις και τα συμπεράσματά του, ο υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη είναι ένας ξεχωριστός διανοητής.
«Ειρήνη, Πόλεμος, Συνωμοσίες. Οι Έλληνες Αξιωματικοί 1935-1945» τιτλοφορείται το βιβλίο του, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Πατάκης» Η μελέτη αυτή, που στηρίζεται σε ανάλυση πληθώρας ιστορικών πηγών, δημοσιευμένων αλλά κυρίως αδημοσίευτων, καθώς και προφορικών συνεντεύξεων, εντάσσεται στο ευρύτερο ερευνητικό πλαίσιο που αφορά στον πολιτικό ρόλο και στην παρεμβατικότητα του στρατού κατά τον 20ό αιώνα στην Ελλάδα.
Η περίοδος 1935-1945 αποτελεί σημείο καμπής, καθώς χαρακτηρίζεται από την ακύρωση των τελευταίων στοιχείων αλυτρωτικού πατριωτισμού εντός του ελληνικού στρατού. Η συντριβή του στρατού στη Μικρά Ασία το 1922 μετέτρεψε τον αλυτρωτισμό από πολεμικό κυβερνητικό σχέδιο σε πολιτικό βαυκαλισμό και η έλλειψη ενός μεγάλου πατριωτικού οράματος οδήγησε πολλούς, ιδιαίτερα νεαρούς αξιωματικούς, στην πολιτική τους αυτονόμηση, ακόμη και απέναντι στις παρατάξεις που έως τότε ήλεγχαν το σώμα των αξιωματικών.
Η περίοδος αυτή επομένως εγκαινιάζει μια μορφή παρεμβατικότητας που ήθελε τον στρατό όχι φορέα στην υπηρεσία της πολιτικής, αλλά απρόσωπο κυρίαρχο και ιδιοκτήτη της πολιτικής λειτουργίας για δικό του λογαριασμό, μια τάση που διατηρήθηκε έως και την επιβολή της δικτατορίας του 1967. Η έναρξη της αλλαγής αυτής, όπως και τα πρώτα της βήματα, μπορούν να τοποθετηθούν στη δεκαετία 1935-1945, όταν το σώμα των αξιωματικών υφίσταται βαθιές αλλαγές και στη συνέχεια όταν ο πόλεμος και οι ελληνικές πολιτικές συγκρούσεις της περιόδου ανατρέπουν τα δεδομένα του παρελθόντος, επιτρέποντας στο σώμα των αξιωματικών την επανασύνδεση με τον θρόνο αλλά και την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση, καθώς επίσης και την εσωστρέφεια και την πολιτική αυταρέσκεια των νεαρών βασιλικών αξιωματικών.
Δέκα μόλις χρόνια. Κι όμως, πολύ σημαντικά για την Ελλάδα, καθώς από εκεί ξεκινά η διαδρομή για το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1967. Μια πτυχή που δεν γνωρίζουμε καθόλου.Πώς όμως αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα;΄
«Εχω ασχοληθεί πολύ με τη μελέτη της Μικράς Ασίας» λέει στο Thepresident.gr ο κ. Σακελλαρόπουλος. Όπως επισημαίνει, σχετίζεται. Όπως σχετίζονται και τα διαβάσματά του, από νεαρή ηλικία, για το 40 και τον εμφύλιο. Κι έπειτα, ήρθε η έρευνα με τον Φίλιππο Ηλιού και στον Στρατή Μπουρνάζο, για τη Μακρόνησο. Εφόσον δεν είχε ιδιαίτερη ύλη με την οποία να ασχοληθεί, ο συνομιλητής μας αρχίζει να ασχολείται με τους αξιωματικούς που βρέθηκαν στο νησί του μαρτυρίου ως φρουροί.
«Προέρχονται από τον Βενιζελικό χώρο. Εχουν διωχθεί από τον στρατό μετά το κίνημα του 35 (σ.σ. Βενιζελικοί εναντίον κυβέρνησης Τσαλδάρη και υπέρ αβασίλευτης δημοκρατίας). Πώς εξελίσσονται; Όσο προχωρά η έρευνα, προκύπτει ότι ο θρόνος επί της ουσίας διεκδικεί το στρατό αυστηρά για δικό του λογαριασμό. Δηλαδή, απ’ το 35 και εφεξής, ισχύει ότι οι αξιωματικοί, από το 35 και μετά αν δεν είναι βασιλόφρονες, δεν μπορούν να σταθούν εντός του στρατού. Πολύ σοβαρό θέμα ενδο-αστικό, αφού δεν υπάρχουν πλέον στο στράτευμα κεντρώοι αξιωματικοί, δεν μπαίνουν και νεότεροι με παρόμοια φρονήματα. Ο στρατός έχει μια δια-γενεακή σχέση. Ο παλαιότερος φτιάχνει τον νεότερο. Ετσι, ο στρατός κατά ένα τρόπο ριζοσπαστικοποιείται, είτε προς την πλευρά του θρόνου, είπε υπό την έννοια πως αρχίζει να διεκδικεί αυτόνομη πολιτική λειτουργία. Πάντοτε όμως στο πλαίσιο της δεξιάς».»
– Η πολιτική του θρόνου το ευνοεί αυτό έτσι;
«Ναι. Ο βασιλιάς. Από το 35, λοιπόν, τελειώνει ο Βενιζελικός σε εισαγωγικά στρατός και απομένει ο βασιλικός. Ανατροπή κοινωνική και επιχειρησιακή στο εξάμηνο του πολέμου της Αλβανίας. Ο στρατός, που έχει χτυπηθεί πολύ από τη μικρασιατική καταστροφή, ένιωσε μια κοινωνική απήχηση. Μετά ήρθε η Αντίσταση, στην οποία πήραν μέρος αξιωματικοί όπως ο Σαράφης, με δημοκρατικές πεποιθήσεις. Εγώ όμως, ακολουθώ τον επίσημο στρατό, αυτόν που χρηματοδοτεί η κυβέρνηση.»
Στη Μέση Ανατολή, βρίσκονται χιλιάδες άνδρες που όλοι έχουν βρεθεί εκεί εθελοντικά έχοντας διαπλεύσει το Αιγαίο με κίνδυνο της ζωής τους, για να πολεμήσουν κατά των Γερμανών κατακτητών. Εκεί έχουμε κίνημα, επίσης. Καταλαβαίνουν ότι η Αριστερά ανεβαίνει και θέλουν να ελέγξουν και πάλι τον στρατό, διότι ξέρουν ότι έτσι θα ελέγχουν την Ελλάδα την ημέρα της απελευθέρωσής της. Αυτά τα περιγράφει ο Στρατής Τσίρκας στις Ακυβέρνητες Πολιτείες. Το μεγάλο κίνημα της άνοιξης του 44, ακυρώνει την Αριστερά, καθιστά τους αριστερούς πιόνια και ο στρατός μένει και πάλι χωρίς εκείνη. Ο στρατός μένει και πάλι μόνο με βασιλικούς. Ο στρατός από το 1949, είναι σαν Χωροφυλακή. Ελέγχει φρονήματα, πιέζει ανθρώπους να αλλαξοπιστήσουν, έχει μονάδες ανεπιθύμητων κλπ. Εχει μια πολύ μεγάλη γκάμα πολιτικών επεμβάσεων και επιρροών. Αυτό καθιστά έναν στρατό περισσότερο πολιτικό παρά πολεμικό. Θεωρούν ότι το έθνος τούς οφείλει.»
– Από εκεί πηγάζουν τα υπόλοιπα;
«Ναι, από εκεί ξεκινά στους κόλπους των αξιωματικών η ιδέα της συνωμοτικής οργάνωσης. Εχουμε τον ΙΔΕΑ, ο οποίος όμως διαλύεται το 1951 με την κυβέρνηση Παπάγου. Από τότε έχει αυτή τη νοοτροπία ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Το παλάτι απλώς παρακολουθεί, εφόσον εξακολουθεί να έχει έναν φιλοβασιλικό στρατό. Εχει επιτύχει αυτό που είχε πει από το 1935, ότι δεν θα αφήσει ποτέ ξανά τον στρατό σε χέρια άλλου. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος προχωρά σε συνωμοσία εντός του στρατεύματος, μόνος του.»
– Αρα, το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, ήταν, όπως έχετε ξαναπεί, προδιαγεγραμμένο 30 χρόνια πριν.
«Είναι οι νοοτροπίες που το έκαναν.»
– Και το περίφημο πραξικόπημα που θα έκαναν οι στρατηγοί το 1967; Ο βραχίονας που θα το έκανε θα υλοποιούσε ιδέα του Κωνσταντίνου ή οι στρατηγοί είχαν πείσει τον Κωνσταντίνο;
«Ιδια νοοτροπία. Απλώς ο Κωνσταντίνος είχε μεγάλη αγωνία τι θα έβγαινε από τις εκλογές του Μαΐου 1967. Εβλεπε πως η Ενωση Κέντρου είχε μεγάλο προβάδισμα και το παλάτι φοβόταν. Σκέφτονταν τι θα έκαναν. Δεν έκαναν τίποτα. Αν το έκαναν, θα ακύρωναν ορισμένα άρθρα του Συντάγματος, θα απαγόρευαν τη δράση των Λαμπράκηδων, και θα προσέφευγαν πάλι σε εκλογές. Δηλαδή θα είχαμε μια κολοβωμένη Δημοκρατία. Ο Παπαδόπουλος ήθελε το πραξικόπημα, γιατί ήταν πιο πολιτικός παρά αξιωματικός, και επίσης, βαθιά συνωμότης.»
– Βλέποντας τώρα τα πρώτα έγγραφα ντοκουμέντα της τότε ΚΥΠ από το κυπριακό που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο ελληνικός στρατός ήξερε να κάνει πραξικοπήματα αλλά όχι πόλεμο;
«Τη συνομωσία εντός του στρατού, την ήθελε κι ο θρόνος. Τι θα πει συνομωσία; Θα πει θέλω ο στρατός να υπακούει κάπου. Εν προκειμένου, στον θρόνο. Εξελίξεις, βαθμοί, καλές μεταθέσεις, περνάν όλα από το παλάτι. Ετσι, καθίσταται υποχρεωτική εντός εισαγωγικών την καλλιέργεια της ιδέας του εσωτερικού εχθρού. Ο εσωτερικός εχθρός είναι η Αριστερά, αλλά βεβαίως και ένα κομμάτι του Κέντρου, το πιο διαλλακτικό. Κανείς δεν μπορεί να ακουμπήσει το βαθύ κράτος, στο οποίο έχει μεταβληθεί.»
– Ποιo είναι το συμπέρασμα που βγαίνει μετά από όλα αυτά και τι πρέπει να γίνει για τον εκδημοκρατισμό τέτοιων δομών από τη φύση τους δεν είναι εξοικειωμένες με τις δημοκρατικές διαδικασίες;
«Μπορεί κάποιοι να είναι δημοκράτες στην πολιτική τους ζωή. Το θέμα όμως είναι πώς θα αντιληφθούν τον στρατό σαν ένα συγκρότημα που υποστηρίζει τη Δημοκρατία. Πολλοί το έχουν. Γενικότερα όμως θα έλεγα ότι η συνείδηση και το φρόνημα αποκτάται μέσω της πραγματικότητας και όχι μονάχα με τον μύθο. Για να λειτουργήσει το παρελθόν σαν ένα είδος παραδείγματος ή αναλύσεως, πρέπει να του δώσουν την πραγματική διάστασή του.»
– Αισιόδοξος;
«Δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς».
