Η Μέση Ανατολή βυθίζεται περαιτέρω σε ένα τέλμα, μετά την κατάρρευση του 50χρονου καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, μίλησε για «μια στιγμή ιστορικής ευκαιρίας» του λαού της Συρίας. Ωστόσο, πολλές δύσκολες ημέρες είναι μπροστά για αυτή την κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα, και την ευρύτερη περιοχή. Και ταυτόχρονα, οι εξελίξεις στη Συρία, θα αποτελέσουν μια δύσκολη εξίσωση για την επερχόμενη κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Ο κ. Μπάιντεν, στη δήλωσή του είπε, «Επιτέλους, το καθεστώς Άσαντ έπεσε». Ωστόσο, η αποχώρηση της οικογένειας Άσαντ δεν σημαίνει ότι η Συρία θα γίνει δημοκρατική και θα επικρατήσει ειρήνη σύντομα. Πιθανότατα, με βάση τις πρώτες ενδείξεις, προδιαγράφεται ένας μακροχρόνιος εμφύλιος, καθώς διάφορες φατρίες κατακερματίζουν τη χώρα και οι γείτονες προσπαθούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.
Η ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ και η εξορία του στη Ρωσία έρχεται μετά από 14 χρόνια εμφυλίου πολέμου, ο οποίος στοίχισε εκατοντάδες χιλιάδες ζωές. Οι δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA), αμφισβητούνται από την τζιχαντιστική και ευθυγραμμισμένη με την Αλ Κάιντα, Hayat Tahir as-Shams (HTS), η οποία υποστηρίζεται από την Τουρκία του Ερντογάν. Οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τα όπλα και τις στολές τους και είτε διέφυγαν από τη χώρα είτε χάθηκαν ανάμεσα στον πληθυσμό.
Οι υπουργοί Εξωτερικών από το Ιράν, την Τουρκία και τη Ρωσία συναντήθηκαν στη Ντόχα για να συζητήσουν τις εξελίξεις. Ζήτησαν την επιστροφή στην πολιτική διαδικασία βάσει του ψηφίσματος 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο επιδιώκει τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και την επίτευξη πολιτικής μετάβασης. Όποιος υπολογίζει σε ειρήνη, πόσο μάλλον σε μια γρήγορη πολιτική λύση στο χάος, ζει σε παράλληλο κόσμο.
Οι ανταγωνιστικές φατρίες που ανταγωνίζονται για την εξουσία είναι σημαντικές και ποικίλες. Ο FSA είναι ένας συνασπισμός ομάδων κυρίως από τη νότια Συρία, οι οποίες υποστηρίζονται από διάφορα αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας, καθώς και των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, η πολιτική και στρατιωτική κατάσταση της Συρίας κατέρρευσε κυρίως χάρη στην υποστηριζόμενη από την Τουρκία επίθεση HTS που είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη μιας σειράς πόλεων ξεκινώντας από το Χαλέπι και στη συνέχεια τη Δαμασκό. Εν τω μεταξύ, το Ιράν, η Ρωσία και η τρομοκρατική οργάνωση Χεζμπολάχ, έχουν αποδυναμωθεί αποδυναμώνονται από ευρύτερες, περιφερειακές προκλήσεις, αλλά δεν πρόκειται, εύκολα, να εγκαταλείψουν τον έλεγχό τους σε τμήματα της χώρας, όπως η πρόσβαση σε ναυτικές και αεροπορικές βάσεις.
Το πιθανότερο είναι, να υπάρξει μια αμφισβητούμενη, πιθανώς βίαιη διαδικασία μεταξύ των φατριών, με την καθεμία να επιδιώκει, εδαφικά και πολιτικά κέρδη. Ακόμα και στην περίπτωση, διεξαγωγής εκλογών, οι οποίες θα μπορούσαν στιγμιαία να αναβάλουν τις εσωτερικές διαμάχες, οι διαπραγματεύσεις για την τελική μορφή της κυβέρνησης της Δαμασκού και το μεταπολεμικό σύνταγμά της θα αργήσουν.
Μακροπρόθεσμα, είναι πιθανό η πτώση του Άσαντ να οδηγήσει σε μια κατακερματισμένη και ασταθή Συρία, ιδιαίτερα λόγω των παρεμβάσεων εξωτερικών δυνάμεων. Είναι απίθανο, οι HTS, FSA και SDF να βρουν μια λύση κατανομής της εξουσίας λόγω των μεγάλων ιδεολογικών διαφορών τους.
Η Τουρκία να χρησιμοποιήσει αυτή την περίοδο αστάθειας για να επιτεθεί στους Κούρδους και να επεκτείνει τη νεκρή ζώνη της, γεγονός που θα οδηγήσει σε περισσότερες αναταραχές και θα μπορούσε να προκαλέσει αντίδραση από τις Ηνωμένες Πολιτείες τόσο για την υπεράσπιση των Κούρδων όσο και κατά των ενεργειών στην ανατολική Συρία από τις δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους.
Αν και ο κ. Μπάιντεν, του οποίου η εξωτερική πολιτική, φέρει τεράστια ευθύνη για το μπάχαλο, είπε ότι, «Η πτώση του καθεστώτος είναι μια θεμελιώδης πράξη δικαιοσύνης», ειρήνη για αυτή την κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα δεν είναι εύκολο να επέλθει. Πιθανότατα η πτώση του Άσαντ προσθέτει περισσότερη αστάθεια στην ταραγμένη περιοχή, η οποία αποτελεί θέατρο ενός σκληρού ανταγωνισμού, διαφορετικών δυνάμεων.
Το μεγάλο ερώτημα, είναι το κατά πόσο η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ, θέλει και θα μπορέσει, να αποφύγει αυτό το τέλμα.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
