Το πολυαναμενόμενο και σημαντικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, θα είναι έτοιμο το 2026. Το Κεντρικό Συμβούλιο Μουσείων εξέτασε τη μουσειολογική και την μουσειογραφική μελέτη και πλέον όλα έχουν μπει σε τροχιά. Το Μουσείο έχει χωροθετηθεί στην Ακτή Βασιλειάδη, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας Πύλης και θα στεγασθεί σε δύο εφαπτόμενα κτήρια, ένα υφιστάμενο (το γνωστό ΣΙΛΟ) και ένα υπό ανέγερση.
Εντός του συγκροτήματος των δύο κτηρίων, θα περιλαμβάνονται χώροι συνολικής επιφανείας 26.380 τμ., εκ των οποίων οι εκθεσιακοί χώροι μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων ανέρχονται στα 7.550 τ.μ. όπως ακούστηκε κατά την παρουσίαση της μελέτης. Σύμφωνα με την εγκεκριμένη το έτος 2021 μουσειολογική μελέτη, το Μουσείο θα περιλαμβάνει περί τα 2.200 αντικείμενα, ενώ η εκθεσιακή αφήγηση αυτού θα διαρθρώνεται σε έξι (6) θεματικούς άξονες (1ος θεματικός άξονας: Θάλασσα, Περιβάλλον, Άνθρωπος / 2ος θεματικός άξονας: Eνάλια Αρχαιολογία / 3ος θεματικός άξονας: «Χρονοκάψουλες» στο βυθό…σταθμοί στον χρόνο» / 4ος θεματικός άξονας: Προσεγγίζοντας αποσπασματικά το παρελθόν. Ένα ανοικτό ζήτημα προς διαχείριση / 5ος θεματικός άξονας: Eνάλια πολιτιστική κληρονομιάανοικτή στη κοινωνία / 6ος θεματικός άξονας: Σιλό και Πειραιάς, αλληλένδετες ιστορίες).
Κατά την επεξεργασία και ‘ωρίμανση’ της μουσειολογικής μελέτης κατά το στάδιο της συναρμογής της με την αντίστοιχη μουσειογραφική, προέκυψαν σημαντικές αλλαγές, που υπαγόρευσαν τρποποποιήσεις. Οι αλλαγές αυτές εντοπίζονται στο εκθεσιακό υλικό, το οποίο αυξάνεται κατά περίπου 300 ευρήματα και στη διάρθρωση της εκθεσιακής αφήγησης, η οποία αποκτά νέες ενότητες, επαναξιολογείται και εξειδικεύεται. Αλλαγές έγιναν επίσης στην τελική επιλογή των συνοδών ερμηνευτικών μέσων, τα οποία ποικίλλουν και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών (συμβατικά και ψηφιακά ερμηνευτικά μέσα, σκηνοθετικά περιβάλλοντα και μακέτες).
Η πορεία της έκθεσης είναι προκαθορισμένη και ξεκινά από το κτήριο του ΣΙΛΟ, όπου θα χωροθετηθούν οι θεματικοί άξονες 1 και 2 στα επίπεδα από +5,60 έως 14,70 μ. Ο θεματικός 2άξονας 3, που είναι ο σημαντικότερος και πλουσιότερος σε ευρήματα άξονας, χωροθετείται στο νέο κτήριο, από το επίπεδο +15 μ. με σταδιακή καθοδική πορεία έως το επίπεδο +8,58μ. Ο άξονας 4 ξεκινά στο επίπεδο +14,15 του νέου κτηρίου και βρίσκεται στο ίδιο σχεδόν επίπεδο με τον άξονα 3. Ο θεματικός άξονας 5 αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, στο επίπεδο 14,15μ. και στο +8,85 μ., τα οποία συνδέονται με κλίμακα. Ο θεματικός άξονας 6 τοποθετείται μέσα στον ταινιόδρομο (επίπεδο +5,60μ), όπου ο επισκέπτης μεταβαίνει από το επίπεδο +8,85μ. του νέου κτηρίου.
Η ανέγερση Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2023 και αφορά στην επανάχρηση του κτιρίου της σιταποθήκης και την επέκτασή του μέσω της προσθήκης ενός νέου διακριτού κτιριακού όγκου. Σκοπός της κατασκευής του κτιρίου είναι η απόδοση μουσειακής χρήσης όπως αυτή διατυπώνεται στην εγκεκριμένη μουσειολογική μελέτη
Μέσα από μία συνεχόμενη αφήγηση δημιουργούνται οι απαιτούμενοι χώροι, οι οποίοι υποστηρίζουν την μουσειολογική μελέτη και τα εκθέματα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν και από μόνοι τους σημεία μιας διαδρομής, η οποία “καταδύεται” στο παρελθόν (κτίριο Σιλό), “αναδύεται” στην επιφάνεια (Νέο κτίριο) και επιστρέφει στο παρόν μέσω του χώρου που ταυτίζεται με το πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν του κτιρίου (ταινιόδρομος). Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στο «εσωτερικό» του υφιστάμενου κτιρίου, να δει σημεία στα οποία υπό κανονικές συνθήκες δεν θα είχε πρόσβαση, και με αυτό τον τρόπο να κατανοήσει την λειτουργία του.
Κεντρικός στόχο της μουσειογραφικής μελέτης αποτελεί η εξασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας τόσο σε φυσικό επίπεδο (ράμπες, ασανσέρ, ευρύχωροι χώροι κίνησης μεταξύ των εκθεμάτων) όσο και σε διανοητικό επίπεδο (διαβάθμιση πληροφοριακού υλικού, εκθέματα αφής, επίπεδα ανάγνωσης πληροφορίας, κ.λπ.). Η επιλογή των υλικών και των χρωμάτων γίνεται με γνώμονα να επιτευχθεί μια ενιαία αισθητική και παράλληλα μέσα από την εναλλαγή χρωμάτων και υλικών να μην προκύπτει ένα μονότονο περιβάλλον. Η χρωματική παλέτα που συναντάμε σε όλους τους τοίχους του εκθεσιακού χώρου οργανώνεται μέσα από δύο βασικές επιλογές, το σκούρο μπλέ χρώμα και το ανοιχτό γκρί, τα οποία εναλλάσσονται κατά περίπτωση. Οι προθήκες αντίστοιχα χρησιμοποιούν αυτήν την παλέτα, σε μια διάθεση ένταξης και ενοποίησης με τον γύρω χώρο αφήνοντας σε πρώτο πλάνο τα εκθέματα.
Τα υλικά δαπέδου που συναντάμε στον εκθεσιακό χώρο διαφέρουν ανάλογα με τη θεματολογία. Στο μεγαλύτερο μέρος του εκθεσιακού χώρου έχουν χρώμα σκούρο μπλε και ανοιχτό γκρι. Σε χώρους 3 που προσιδιάζουν στον πυθμένα της θάλασσας, τοποθετείται χαλαζιακό δάπεδο σε αποχρώσεις που αποδίδουν το βάθος του πυθμένα. Όπου συναντάμε ομοιώματα ναυπηγικής, στο δάπεδο εφαρμόζεται μασίφ ξύλο σε φυσική απόχρωση. Στον 4ο θεματικό άξονα το υλικό του δαπέδου αλλάζει σε μάρμαρο, ενώ στον ο 6ο θεματικό άξονα που αφορά στην ιστορία του Σιλό εφαρμόζεται βιομηχανικό δάπεδο.
Σε γενικές γραμμές ο φωτισμός του χώρου θα είναι μέσης έντασης, ενώ όπου υπάρχει φυσικός φωτισμός, αυτός συνυπολογίζεται για την εξισορρόπηση μεταξύ τεχνητού και φυσικού, μέσω και της χρήσης daylight αισθητήρων. Για την επίτευξη της επιθυμητής εκθεσιακής ατμόσφαιρας και την ανάδειξη των διατεταγμένων στο χώρο ή σε προθήκες εκθεμάτων, θα επιλεγούν διαφορετικοί τύποι φωτιστικών όπως spot, προβολείς και wallwashers.
