Η καθημερινότητά μας χαράσεται με τις μαύρες γραμμές της βίας, όσο ποτέ άλλοτε.
Βία παντού. Στο σχολείο, στο δρόμο, στην εργασία, στο δημόσιο χώρο, στο σπίτι.
Βία όταν οδηγούμε, περπατούμε μέχρι και το πως λύνουμε τις διαφορές μας.
Βία στο Διαδικτύο, βία στις κοινωνικές μας συναναστροφές.
Οπαδική βία, παιδική κακοποίηση, βία των ανηλίκων, ενδοοικογενειακή βία, έμφυλη βία.
Της Βάσως Κόλλια *
Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και τα περιστατικά όλων των μορφών έμφυλης βίας που φθάνουν μέχρι τις γυναικοκτονίες έχουν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Αν η βία εμποτίζει τόσο την κοινωνία μας ώστε να κινδυνεύουμε να την συνηθίσουμε είναι ολοφάνερο ότι βρισκόμαστε σε ένα πάρα πολύ επικίνδυνο σημείο. Θα αρχίσουμε να μιλάμε για την «κοινοτυπία» της ενδοιοικογενειακής και έμφυλης βίας, για να παραφράσουμε την Χάνα Άρεντ. Παραφράζοντας αλλά υπογραμμίζω τις παρατηρήσεις της. Κανείς δεν εξαιρείται. Κανείς δεν είναι υπεράνω υποψίας. Κανείς επίσης δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνωρίζει. Κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί ότι όλα όσα ακούγονται είναι υπερβολές. Και αν κάποιος/κάποια διατυπώσει τέτοια θέση είτε φανερά, είτε στην σιωπή, καταδικάζεται.
Προφανώς και η βία κατά των γυναικών δεν είναι ένα νέο πρόβλημα για την χώρα μας. Για το λόγο αυτό εδώ και αρκετά χρόνια καταβάλλονται από την Ελληνική Πολιτεία πολλές προσπάθειες πρόληψης, αντιμετώπισης και εξάλειψης του.
Συγκεκριμένα την τελευταία δεκαπενταετία, αναπτύχθηκε ένα εθνικό δίκτυο δομών για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και ένα δίκτυο συναρμόδιων φορέων. Το δίκτυο περιλαμβάνει Συμβουλευτικά Κέντρα, Ξενώνες ασφαλούς φιλοξενίας θυμάτων και των παιδιών τους καθώς και την τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 άμεσης βοήθειας. Ειδικοί επιστήμονες και εξειδικευμένο προσωπικό προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όλες τις μεγάλες πόλεις της επικράτειας.
Ταυτόχρονα, έχουν ληφθεί μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες με πιο σημαντική αυτήν του νόμου 3500 του 2006. Το νόμο αυτόν έρχεται να συμπληρώσει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης η οποία αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο, που ορίζει τις μορφές βίας κατά των γυναικών και παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψή της, την προστασία των θυμάτων αλλά και την τιμωρία των δραστών. Η Σύμβαση καθιστά σαφές ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί καταπάτηση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέλος, έχουν δημιουργηθεί τμήματα ενδοοικογενειακής βίας στην Ελληνική Αστυνομία και έχει μπει σε λειτουργία και το panic button.
Μετά από όσα μέτρα ελήφθησαν η αναμενόμενη φυσιολογική κατάληξη θα ήταν η ύφεση του φαινομένου. Όμως παρά τις προσπάθειες και τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει, η κατάσταση κάθε χρόνο χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται. Η «βεντάλια» όλων των μορφών έμφυλης βίας έχει ανοίξει ακόμα περισσότερο.
Πρέπει να προσθέσουμε στον προβληματισμό μας την άρνηση της πραγματικότητας από πολλούς και πολλές, σημείο τύφλωσης για να θυμηθούμε το βιβλίο του Μάρκ Φερρό, αλλά και πολλές αστοχίες στην εφαρμογή της νομοθεσίας. Για παράδειγμα, πολλές φορές αστυνομικοί έχουν επιδείξει αμέλεια ή ολιγωρία και τα θύματα δεν έχουν γλυτώσει από τον θύτη τους, ενώ αδυναμίες εκκωφαντικές διαπιστώνονται και στην απονομή της δικαιοσύνης.
Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σταυροδρόμι λήψης ουσιαστικών αποφάσεων. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική πολιτεία πρέπει να εξετάσει μήπως χρειάζεται αναθεωρήσει την πολιτική της. Η πραγματικότητα που βιώνουμε εκεί μας οδηγεί. Η αναθεώρηση θα πρέπει να περιλάβει και τη νομοθεσία για την πρόληψη και αντιμετώπιση της κάθε μορφής έμφυλης βίας.
Προτού προχωρήσουμε όμως στην αναθεώρηση της νομοθεσίας θα πρέπει να λάβουμε υπόψην μας ότι:
•Η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, αλλά και γενικότερα της βίας, είναι πρωτίστως ζήτημα κουλτούρας.Η αλλαγή της κουλτούρας χρειάζεται τη συνεργασία όλων των φορέων, κρατικών και ιδιωτικών.
Η αλλαγή κουλτούρας αλλά και στερεοτύπων ξεκινά από την οικογένεια και την εκπαίδευση.
• Η πρόληψη της βίας απαιτεί μία πολιτική, υπηρεσιακή και κοινωνική αλυσίδα συντονισμού.
• Η πρόληψη δεν είναι μόνον μια κρατική υπόθεση. Είναι βασική δυναμική μίας υγιούς και συμμετοχικής κοινωνίας των πολιτών, αλλά και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης, των κοινωνικών ηγετών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των λειτουργών της εκπαίδευσης κλπ
Νομίζω ότι για να κάνουμε κάποια περαιτέρω βήματα στην αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα σε μια:
1)στρατηγική πρόληψης της βίας, στην οποία θα περιγράφεται ο ρόλος κάθε φορέα και θα προκύπτει ένα βασικό πλαίσιο δράσεων και παρεμβάσεων σε διαφόρους τομείς
2)στη δημιουργία δι-υπηρεσιακών δομών προστασίας-τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο- στις οποίες τα θύματα θα μπορούν να βρουν συνολική υποστήριξη από όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.
3)Δράσεις και παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης στο πλαίσιο της οικογένειας αλλά και όλων των δομών εκπαίδευσης,από το νηπιαγωγείο μέχρι και το πανεπιστήμιο.
4)αν θέλουμε πραγματικά να προχωρήσουμε σε νέες πολιτικές πρόληψης του προβλήματος πρέπει να λειτουργήσουμε περισσότερο επιστημονικά και να προχωρήσουμε άμεσα και εις βάθος στην εκπόνηση μελετών για τα αίτια της βίας κατά των γυναικών
5)τέλος πρέπει να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες για τον σχεδιασμό παιχνιδιών ώστε να ενισχύσουμε τις αντιστάσεις των νέων στη βία κάθε μορφής.
Όμως δεν αρκούν αυτές οι απλές συμβολές στην προσπάθεια μείωσης του φαινομένου.Χρειάζονται άμεσα νέα μέτρα, νέες πολιτικές και σίγουρα πολλές περισσότερες δομές.
Πρέπει άμεσα να δράσουμε μελετώντας σε διαφορετική βάση τη νέα πραγματικότητα και την συνθετότητα του προβλήματος. Να μελετήσουμε και να αναλύσουμε τα δεδομένα των μέχρι σήμερα ερευνών αλλά και τα κενά που έχουν πολλές φορές διαπιστωθεί από την εφαρμογή της νομοθεσίας.
Η αντιμετώπιση της βίας είναι ζήτημα Παιδείας, ευρύτερης αγωγής αλλά και συνεννόησης όλων εκείνων των οργανισμών που έχουν αποδεδειγμένα έργο στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση. Με τον τρόπο αυτό έχουμε την δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με σύγχρονες πολιτικές και μέσα έγκαιρα.
Η βία κατά των γυναικών δεν θα εκλείψει ποτέ, όσο η Ηγεσία με την ευρεία έννοια, δεν γίνοει και γυναικεία υπόθεση.Δηλαδή, όσο η γυναίκα αποκλείεται ή αν θέλετε δεν συμμετέχει ισάριθμα και ισότιμα παντού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η αίσθηση της κατωτερότητας στην ιεραρχία της κοινωνίας, τόσο η έμφυλη βία,δυστυχώς, θα «ανθεί».
* Η Βάσω Κόλλια είναι πρώην Γεν.Γραμματέας Ισότητας των Φύλων
