Ισως να μην έρθουν στην Ελλάδα το 2025, εντούτοις θα γίνουν μεγάλα βήματα προς την κατεύθυνση της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Τα γλυπτά, που άρπαξε το Ελγιν και βρίσκονται στο μουσείο από το 1816, βρίσκονται στο κέντρο της πιο διάσημης διαμάχης στον κόσμο για τα πολιτιστικά αγαθά από τότε που η Ελλάδα ζήτησε επίσημα την επιστροφή τους το 1983 (Μελίνα Μερκούρη, σύνοδος υπουργών της UNESCO).
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist, «το 2025, τα μάρμαρα μπορεί επιτέλους να κινούνται—ή, τουλάχιστον, οι διαπραγματεύσεις για το καθεστώς τους μπορεί να κάνουν ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός. Πολλά επιχειρήματα κατά της επιστροφής τους έχουν ανατραπεί. Η ιδέα ότι το Βρετανικό Μουσείο είναι ο μόνος αρμόδιος θεματοφύλακας για τα μάρμαρα φαινόταν πάντα ελαφρώς ψευδής, ακόμη περισσότερο αφού μέλος από το προσωπικό του κατηγορήθηκε ότι έκλεψε σχεδόν 2.000 αρχαιότητες και τις πούλησε στο eBay. Εξίσου ισχυρή είναι και η αλλαγή του κοινού αισθήματος: μια δημοσκόπηση της YouGov που διεξήχθη το 2023 διαπίστωσε ότι το 49% των Βρετανών ήταν υπέρ της επιστροφής τους και μόλις το 15% πίστευε ότι έπρεπε να παραμείνουν.»
Ο Economist παρατηρεί πως το Βρετανικό Μουσείο και η κυβέρνηση «φαίνονται επίσης έτοιμοι. Ένας νόμος του 1963 απαγορεύει στο μουσείο να παραχωρεί τους θησαυρούς του και η κυβέρνηση δεν είναι πιθανό να τον αναθεωρήσει. Όμως, τόσο ο πρόεδρος του μουσείου, Τζορτζ Όσμπορν, όσο και ο νέος προϊστάμενός του, ο Νίκολας Κάλιναν, υποστηρίζουν ένα μακροπρόθεσμο δάνειο των μαρμάρων, δανειζόμενοι ίσως άλλες αρχαιότητες από την Ελλάδα σε αντάλλαγμα. Ο πρωθυπουργός, Sir Keir Starmer, έχει δηλώσει ότι δεν θα σταθεί εμπόδιο.»
Η Ελλάδα έχει δημοσίως απορρίψει οτιδήποτε λιγότερο από την πλήρη ιδιοκτησία, αλλά μια ανταλλαγή κάποιου είδους παραμένει το πιο ρεαλιστικό αποτέλεσμα, γράφει το άρθρο. «Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει ένα μοντέλο για το πώς το μουσείο θα μπορούσε να διαχειριστεί το 99% του αποθέματός του που βρίσκεται σε αποθήκες. Η Dame Mary Beard, μέλος του σώματος των Trustees (επιτρόπων) έχει προτείνει το μουσείο να γίνει μια “δανειστική βιβλιοθήκη”. Τα δάνεια θα το άφηναν να μοιράζεται την ενίοτε αμφισβητούμενη συλλογή του, ενώ παράλληλα θα λαμπρύνει την εικόνα του.
Μια αλλαγή γενεών στην ηγεσία φαίνεται πως έχει αλλάξει νοοτροπίες, όπως σημειώνει ο Dan Hicks, συγγραφέας του βιβλίου «The Brutish Museums», ενός βιβλίου για τη συζήτηση για τον επαναπατρισμό. Η δέουσα επιμέλεια σχετικά με την προέλευση είναι πλέον απαραίτητη και η αποκατάσταση δεν είναι πλέον μια βρώμικη λέξη. Όμως, λέει ο κ. Χικς, η ιδέα του μουσείου ως «ένα κελί φυλακής, όπου τα αντικείμενα πάνε να πεθάνουν» είναι πλέον από μόνη της ένα ιστορικό κατάλοιπο.
Πολλά αντικείμενα έχουν επιστρέψει σε μεσογειακές χώρες από τις οποίες αφαιρέθηκαν, όπως η Ιταλία και η Τουρκία. Εκστρατείες στην Καμπότζη έπεισαν επίσης το Μητροπολιτικό Μουσείο στη Νέα Υόρκη, μεταξύ άλλων, να επιστρέψει κλεμμένα γλυπτά. Στην Αφρική, η Νιγηρία έχει πρωτοστατήσει, εξασφαλίζοντας δεκάδες χάλκινα – που λεηλάτησαν οι Βρετανοί από το Βασίλειο του Μπενίν το 1897 – από γερμανικά, αμερικανικά και ορισμένα βρετανικά ιδρύματα.
Αντικείμενα αρχίζουν επίσης να επιστρέφονται στο Καμερούν, την Ινδονησία και το Νεπάλ. Και το Βέλγιο έδωσε πρόσφατα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έναν κατάλογο με 80.000 αντικείμενα στο Αφρικανικό Μουσείο του, προφανές προοίμιο για τις επιστροφές. Ο Bénédicte Savoy, ένας ιστορικός που έχει συμβουλέψει τον πρόεδρο Emmanuel Macron της Γαλλίας για την επιστροφή αντικειμένων σε αφρικανικές χώρες, προβλέπει ότι η Κίνα, η Ινδία και το Βιετνάμ θα αρχίσουν να θέτουν σημαντικότερα αιτήματα.
Η νομική δράση έχει βοηθήσει στην Αμερική. Στη Νέα Υόρκη, η Μονάδα Διακίνησης Αρχαιοτήτων του εισαγγελέα του Μανχάταν έχει εφαρμόσει νόμο του κράτους για την επιστροφή αντικειμένων που έχουν εξαχθεί παράνομα. (Βέβαια, δύο μουσεία στα μεσοδυτικά και ένας ιδιώτης συλλέκτης στο Λος Άντζελες έκαναν μηνύσεις ώστε να μπλοκάρουν τις κατασχέσεις της μονάδας· οι δικαστικές αποφάσεις ενδέχεται να περιορίσουν την εξουσία της εκτός της πολιτείας της Νέας Υόρκης.) Ο Νόμος για την Προστασία και τον επαναπατρισμό των τάφων των ιθαγενών Αμερικανών του 1990 είχε ως αποτέλεσμα την επιστροφή χιλιάδων ανθρώπινων λειψάνων σε ιθαγενείς φυλές της Αμερικής, αν και πολλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε μουσεία.
Ωστόσο, οι περισσότερες αποκαταστάσεις θα έχουν βάση την εθελούσια επιστροφή. Η ευαισθητοποίηση του κοινού για το θέμα αυξάνεται τόσο στην πλούσια σε τέχνη Δύση όσο και στις χώρες που ζητούν αντικείμενα πίσω.
