Το πρώτο πράγμα για το οποίο θα προβληματιζόταν κάποιος διαβάζοντας τον τίτλο θα ήταν «μα καλά, γιατί είναι ζοφερή η κατάσταση για την Ουκρανία»! Λίγο πριν από την συμπλήρωση τριών χρόνων από την ρωσική εισβολή η σκληρή αλήθεια είναι ότι χώρα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα! Με τον συνεχιζόμενο επίμονο πόλεμο φθοράς που διεξάγει η Ρωσία η οικονομία της παραπαίει και ο κρατικός μηχανισμός δυσλειτουργεί. Παιδεία, υγεία, κοινωνικό κράτος, διοικητικές λειτουργίες χωρίς τα 4 περίπου δισ. ευρώ τον μήνα από ΗΠΑ και ΕΕ δεν θα υπήρχαν. Η δημογραφική απώλεια είναι σημαντική και ξεπερνάει τους 6.5 εκατομμύρια πρόσφυγες, ενώ άλλοι τόσοι περίπου είναι εσωτερικά εκτοπισθέντες. Οι ενεργειακές υποδομές έχουν πληγεί σημαντικά και αδυνατούν να καλύψουν όλες τις ανάγκες ενώ σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν τα δίκτυα οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορών.
Οι ρωσικές δυνάμεις αργά αλλά σταθερά ιδιαίτερα τους τελευταίους δύο μήνες προωθούν την διάταξη τους στην περιοχή του Ντόνμπας και από προχθές στην περιοχή του Χαρκόβου. Οι εξουθενωμένες δυνάμεις του Ουκρανικού στρατού ο οποίος αδυνατεί να αναπληρώσει τις απώλειες του μετά τις αποτυχημένες επιθετικές επιχειρήσεις του καλοκαιριού και φθινοπώρου του 2023 συνεχίζουν να αμύνονται αλλά πιέζονται πάρα πολύ. Η επιτυχής επιθετική ενέργεια στην περιφέρεια Κουρσκ δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Η διεθνής αλληλεγγύη τόσο σε επίπεδο κοινωνιών όσο και σε ένα τμήμα των πολιτικών ηγεσιών της ΕΕ και ΝΑΤΟ φθίνει όπως υποστηρίζει σε άρθρο της η γνωστή γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung. Τέλος το «Σχέδιο Νίκης» του Ζελένσκι ο οποίος παρεμπιπτόντως αντιμετωπίζει και πολλά εσωτερικά προβλήματα, συνάντησε παρά τα λόγια παρηγοριάς επιφυλακτικότητα αν όχι απόρριψη καθόσον στην ουσία ήταν σχέδιο πολύ μεγαλύτερης και αμεσότερης εμπλοκής της Δύσης. Τους τελευταίους μήνες έχει γίνει αντιληπτό ότι η στρατηγική του «θα είμαστε δίπλα στην Ουκρανία όσο χρειαστεί» πολύ απλά δεν ήταν …στρατηγική και για αυτό αναζητείτο «στρατηγική εξόδου».
Ήλθε δίπλα σε όλα αυτά και η συντριπτική νίκη του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές της προηγούμενης εβδομάδας με την κυριαρχία του GOP δηλαδή του Ρεπουμπλικανικού κόμματος στο Αμερικανικό Κογκρέσο. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Τραμπ είπε επανειλημμένα με το γνωστό ύφος του ότι αν εκλεγόταν θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας «σε μια μέρα» και να σταματήσει την επιβάρυνση των αμερικανών φορολογουμένων. Ποτέ όμως δεν μας είπε το… πως! Σημειώνεται ότι μέχρι τέλος του 2024 η αμερικανική στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια θα έχει ξεπεράσει τα 120 δισ. δολάρια.
Γρήγορες όμως λύσεις σε μία παρατεταμένη σύγκρουση όπως αυτή δεν είναι εφικτές. Κάποιο αμερικανοί αναλυτές μάλιστα θεωρούν ότι ο φόβος του Τραμπ να φανεί αδύναμος απέναντι στον Πούτιν δεδομένης της κατηγορίας ότι έχουν «ειδική σχέση» θα εξανάγκαζε την νέα διοίκηση του να λάβει πολύ διαφορετικές αποφάσεις για την Ουκρανία από το έωλο «παύση του πολέμου σε μία ημέρα». Ας κρατήσουμε όμως δύο γεγονότα. Την συνάντηση Τραμπ και Ζελένσκι τον Σεπτέμβριο και την τηλεφωνική συνομιλία τους μόλις μία ημέρες μετά την ιστορική νίκη Τραμπ και οι δύο χαρακτηρίστηκαν εποικοδομητικές, ενώ δημοσιεύματα μιλούν για σχεδίαση συναντήσεως ακόμα και πριν την 20 Ιανουαρίου.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια αλλαγή της στρατηγικής αντίληψης Τραμπ και Ρεπουμπλικάνων για τον πόλεμο. Όπως όμως εκτιμάει σε σχετικό άρθρο του στο Foreign Policy την 8 Νοεμβρίου ο αναλυτής του Ινστιτούτου Χάντσον Λουκ Κόφφευ θα υπάρξει μία μετρημένη και σκόπιμη προσέγγιση κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής του για την Ουκρανία. Ο ίδιος αναλυτής υποστηρίζει ότι η στενή ευθυγράμμιση της Ρωσίας με τη Βόρεια Κορέα, το Ιράν και την Κίνα ανασταλτικός παράγων όποιας θετικής προδιάθεσης απέναντι στον Πούτιν.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Washington Post Τραμπ και Πούτιν πραγματοποίησαν την Πέμπτη την πρώτη τους τηλεφωνική επικοινωνία μετά την εκλογική νίκη του πρώτου. Σύμφωνα με τις διαρροές ο Ντόναλντ Τραμπ ζήτησε από τον Ρώσο πρόεδρο να μην προχωρήσει σε κλιμάκωση στον πόλεμο στην Ουκρανία και του υπενθύμισε την παρουσία στρατευμάτων των ΗΠΑ στην Ευρώπη! Ο Ρώσος Πρόεδρος ο οποίος είχε συγχαρεί τον νικητή των εκλογών όταν ρωτήθηκε αν είναι ανοιχτός σε συνομιλίες απήντησε «είμαι έτοιμος».
Χωρίς ο Τραμπ να έχει ανοίξει τα χαρτιά του, την προηγούμενη εβδομάδα υπήρξαν δημοσιεύματα τόσο στον αμερικανικό Τύπο (WSJ και Newsweek) όσο και στον βρετανικό Τύπο (The Telegraph και BBC) σχετικά με το λεγόμενο «ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ». Τα δημοσιεύματα αυτά βασίστηκαν σε επιλεκτικές διαρροές τριών συμβούλων του νεοεκλεγέντος προέδρου που όμως δεν κατονομάζονται αλλά και σε ένα ερευνητικό έγγραφο που συντάχθηκε τον Μάιο από τον Αντιστράτηγο ε.α. Κηθ Κέλλογκ πρώην Επιτελάρχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στην πρώτη θητεία Τραμπ. Αν και είναι πολύ πρόωρο να μιλήσουμε ουσιαστικά για κάποιο συνεκτικό σχέδιο εκτιμούμε ότι πρόκειται για κείμενα εργασίας με προτάσεις που όμως αντανακλούν στην στρατηγική αντίληψη της νέας Διοίκησης Τραμπ.
Σύμφωνα με αυτά τα δημοσιεύματα τα οποία να πούμε ότι ούτε έχουν διαψευστεί, ούτε επιβεβαιωθεί, προβλέπεται κατ’ αρχήν εκεχειρία και πάγωμα οποιασδήποτε ενέργειας στην μέχρι τώρα διαμορφωθείσα γραμμή του μετώπου των 1.200 περίπου χιλιομέτρων. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι θα αφήσει στην κατοχή της Ρωσίας το 20% της ουκρανικής επικράτειας αλλά από την άλλη πλευρά ακόμα και οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές της Ουκρανία έχουν αντιληφθεί ότι είναι ανέφικτο με τα σημερινά δεδομένα να ανακαταλάβει όλα τα εδάφη της στα σύνορα του 1991 κάτι που συνιστά τον κεντρικό πολεμικό της σκοπό.
Επίσης γίνεται λόγος για την δημιουργία μιας ουδέτερης ζώνης κατά μήκος του μετώπου με την παρεμβολή διεθνούς δυνάμεως. Κάτι ανάλογο σαν την γραμμή ανακωχής και την Αποστρατικοποιημένη Ζώνη (DMZ) στην Κορέα για την οποία ο γράφων είχε αναφέρει ως «διέξοδο» σε άρθρο του από την 10 Ιουλίου 2022. Η διαφορά όμως είναι ότι αυτό το μέτωπο είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτής της Κορέας με ότι αυτό σημαίνει. Βέβαια ο ένας εκ των τριών που μίλησε στην The Telegraph τόνισε εμφατικά ότι η Ουάσιγκτον δεν πρόκειται να στείλει κανέναν Αμερικανό σε αυτή την διεθνή δύναμη και αυτό θα πρέπει να το κάνουν οι ευρωπαϊκές χώρες. Παράλληλα η Ουκρανία πρέπει να αναστείλει για τουλάχιστον 20 χρόνια τις φιλοδοξίες της για ένταξη στο ΝΑΤΟ και ως αντιστάθμισμα η Αμερική θα τη εξοπλίσει ακόμα περισσότερο.
Στον απόηχο όλων αυτών ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας Ζοζέπ Μπορέλ, επισκεπτόμενος το Κίεβο διαβεβαίωσε την Ουκρανία για την «αμέριστη υποστήριξη» των Βρυξελλών. Μπορεί όμως η ΕΕ να αναλάβει όλο το βάρος της υποστήριξης της Ουκρανίας για να κυνηγήσει έναν πολεμικό στόχο που εκτιμάται πλέον ως ανέφικτος; Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας του Κιέλου τα μέλη της Ένωσης και οι θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει δαπανήσει σε οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια μέχρι την 31 Αυγούστου 2024 161 δισ. ευρώ. Όταν ουσιαστικά λόγω Ουκρανίας ο κυβερνητικός συνασπισμός στην Γερμανία κλυδωνίζεται, ο Μακρόν στην Γαλλία κυβερνάει ουσιαστικά με κυβέρνηση μειοψηφίας και οι επιφυλάξεις πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για την σκοπιμότητα περαιτέρω υποστήριξης αυξάνεται πως θα συμβεί αυτό που υποστηρίζει ο πάντα ασθμαίνων Μπορέλ;
Πολλοί ισχυρίζονται ότι η προσέγγισή του Τραμπ στον πόλεμο ισοδυναμεί με παράδοση της Ουκρανίας που θα θέσει σε κίνδυνο ολόκληρη την Ευρώπη. Το επιτελείο του όμως δηλώνει εμφατικά ότι «προτεραιότητα των ΗΠΑ η ειρήνη»! Η Ουκρανία χωρίς την βοήθεια της Δύσης δεν θα υπήρχε ως κράτος σήμερα και πολύ σωστά έγινε αυτό. Όμως ο πολιτικός στόχος της Ουκρανίας να αποκαταστήσει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας εντός των συνόρων του 1991 με στρατιωτικά μέσα είναι πλέον ανέφικτος. Με τίμια γλώσσα και χωρίς υπεκφυγές πρέπει να παραδεχθούμε ότι η Ουκρανία αιμορραγεί και καταστρέφεται όλο και περισσότερο ενώ η παράταση του πολέμου ευνοεί τον Πούτιν. Ο κίνδυνος να χάσει η Ουκρανία περισσότερα απ’ όσα έχει σήμερα δυστυχώς υφίσταται ενώ πάντα θα ελλοχεύει και ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης με ότι αυτό σημαίνει. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι η παύση των εχθροπραξιών και έτσι να σταματήσει η πολύπαθη αυτή χώρα να αιμορραγεί και να καταστρέφεται . Η συνέχιση του πολέμου δυστυχώς δεν οδηγεί σε επωφελέστερη έκβαση για την Ουκρανία.
Σε μία στρατηγική εξόδου μπορεί να βρεθεί ένας μετριοπαθής ορισμός της νίκης. Ένας ορισμός που θα εξακολουθεί να προστατεύει τα θεμελιώδη δυτικά και ουκρανικά συμφέροντα ενώ θα αρνηθεί στον Πούτιν πολλούς από τους πολεμικούς του στόχους. Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση της Ουκρανίας ως ανεξάρτητης, κυρίαρχης και οικονομικά ευημερούσας χώρας που να μπορεί να επιλέγει το πολιτικό σύστημα και την ηγεσία της.
Κλείνοντας αυτό το άρθρο θα λέγαμε συμπερασματικά ότι σύμφωνα με τις υφιστάμενες συνθήκες η ήδη ζοφερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ουκρανία δεν θα γίνει ζοφερότερη λόγω της στρατηγικής αντίληψης της νέας διοίκησης Τραμπ για τον πόλεμο. Ανεπιφύλακτα πιστεύουμε ότι η συνέχιση του πολέμου με την απατηλή προσδοκία καλύτερης έκβασης θα έκανε την κατάσταση ζοφερότερη. Τόσο στις εδαφικές απώλειες όσο και στην καταστροφή που συντελείται σε σημείο που το κόστος ανοικοδόμησης να εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 600 δις ευρώ ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα να το υπολογίζει στο 1 τρισ..
Για μία ακόμα φορά διαπιστώνουμε ξανά το πόσο εύκολα ένας πόλεμος αρχίζει και το πόσο δύσκολα τελειώνει! Η άλυτη πλέον εξίσωση «να μην κερδίσει η Ρωσία, να μην χάσει η Ουκρανία» όπως λέγαμε εξ αρχής θα μπορούσε να μετατραπεί στο «να μην χάσει πολλά η Ουκρανία, να μην κερδίσει πολλά η Ρωσία». Εκτιμούμε ότι η στρατηγική Τραμπ θα αποσκοπεί πρώτα απ’ όλα στο να οδηγηθούν τα μέρη σε μία αποκλιμάκωση και σε παύση των εχθροπραξιών και κατόπιν στην μία εφαρμογή ανακωχής τύπου Κορέας 1953 που θα επιτρέψει σε δεύτερη φάση έναν ουσιαστικό διάλογο. Μία διαδικασία πολύ δυσχερής που ίσως απαιτήσει πολλές εβδομάδες ίσως και μήνες. Αρκεί να πούμε ότι για την Κορέα έγιναν 575 συναντήσεις σε διάστημα δύο ετών για να οριστικοποιηθούν οι σχεδόν 40 σελίδες της σχετικής συμφωνίας. Πάντως όλοι οι πόλεμοι δεν τελειώνουν με μόνιμες ειρηνευτικές διευθετήσεις. Ο πόλεμος της Κορέας έληξε με ανακωχή αλλά όχι με συμφωνία ειρήνης ενώ και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973 οδήγησε σε «συμφωνίες αποδέσμευσης», οι οποίες στην περίπτωση του Ισραήλ και της Συρίας εξακολουθούν να ισχύουν.
* Ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Αντιστράτηγος ε.α. και Γεωστρατηγικός Αναλυτής
