«Ησυχα» όπως έγραψε στο Facebook η εκδότρια και αγαπημένη του φίλη Εύα Καραϊτίδη, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών ο βραβευμένος συγγραφέας Θανάσης Βαλτινός. Η κηδεία του θα γίνει το Σάββατο στις 11 το πρωί από το Α’ Νεκροταφείο.
Ο Θανάσης Βαλτινός, εμφανίστηκε στα γράμματα τη δεκαετία του ‘50 και καθιερώθηκε τα επόμενα χρόνια με σπουδαία βιβλία που συζητήθηκαν, όπως η «Ορθοκωστά», το «Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη» και το «Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο».
Η ανθολόγηση μερικών από τις πολλές συνεντεύξεις που έδωσε από το 1972 έως το 2018, και που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της Εστίας με τον τίτλο «Οπως ο έρωτας», θα μπορούσε να ιδωθεί σαν μια «κριτική βιογραφία» ή αλλιώς το προφίλ ενός πεζογράφου έτσι όπως μεταμορφώνεται μέσα στον χρόνο. Αυτή την εύστοχη παρατήρηση έκανε ο Ηλίας Μαγκλίνης (Καθημερινή). Από αυτό το βιβλίο, θα παραθέσουμε ορισμένα αποσπάσματα συνεντεύξεών του, τα οποία, πιστεύουμε, τον σκιαγραφούν απολύτως:
Βαγγέλης Ραπτόπουλος «Αντί», τχ. 294 (5.7.1985) 36-40
– Πώς γράφεις;
– Εννοείς διαδικαστικά, σαν ωράριο;
– Οτιδήποτε. Θα μπορούσες ν’ απαντήσεις σε μια τέτοια ερώτηση;
– Εντελώς ακατάστατα, εντελώς χωρίς κανένα πρόγραμμα. Δεν υπάρχουν ώρες, παρόλο που έχω διαπιστώσει πως οι πρωινές ώρες είναι οι καλύτερες. Το βράδυ έρχεται και σε πλακώνει, υπάρχει η ανάγκη να ξεφύγεις.
– Σου ’ρχεται μια ιδέα και κρατάς σημειώσεις;
– Συνήθως, όσες φορές ξεκίνησα με μια ιδέα ή ένα σχέδιο, δεν πήγε καλά το πράγμα. Υπάρχουν αισθήσεις κυρίως που λειτουργούν επάνω μου. Μια αίσθηση που νιώθω ότι θέλω να την κρατήσω, νιώθω ότι κάπου θα με οδηγήσει, ότι κάτι θα μου δώσει.
– Αρχίζεις δηλαδή και δουλεύεις χωρίς να έχεις κάτι ξεκάθαρο στο μυαλό σου;
– Ενα πλάνο, όχι. Υπάρχει ίσως μια ξεκάθαρη διάθεση. Αλλά ένα πλάνο, όχι.
– Στην «Κάθοδο των εννιά», ποια ήταν η διάθεση;
– Είχα απλώς μια φοβερή πίεση. Είχα μια τρομερή κρίση εκείνη την εποχή, ανθρώπινη, υπαρξιακή.
– Η οποία μεταφράστηκε στον ασφυκτικό αποκλεισμό μιας ομάδας ανταρτών;
– Δεν έβρισκα τρόπο να τη δώσω αλλιώς. Να γράψω μια ερωτική ιστορία, ήταν πέρα από οποιαδήποτε ανεκτά όρια. Δεν έγινε όμως με μια σκέψη, με ένα πλάνο. Σχεδόν μόνο του ήρθε το σχήμα. Βεβαίως, τίποτα δεν έρχεται μόνο του, όταν σ’ έχουν απασχολήσει μερικά πράγματα, όταν έχεις σκεφτεί γιατί ετούτο, γιατί εκείνο, γιατί αυτό το κρίμα. Τότε η διάθεση αυτή μπαίνει στη μέση. Υπάρχει ένα είδος… όχι φενακισμού, αλλά ένα είδος προσχήματος, πολλές φορές. Προσχήματος, με την καλή έννοια.
• Χρήστος Μαυρής «Ο Αγών» Λευκωσίας, 14.1.1988
– Εσείς πού αποδίδετε την επιτυχία των βιβλίων σας;
– Δεν μπορώ ν’ απαντήσω. Και δεν είναι, νομίζω, ιδιαίτερα μεγάλη η επιτυχία των βιβλίων μου, γιατί, σε κατανάλωση 3.000 αντιτύπων, που είναι το συνηθισμένο τιράζ των βιβλίων μου, αυτά ξοδεύονται τον πρώτο χρόνο, ίσως και γρηγορότερα. Υπάρχουν όμως συγγραφείς που βγάζουν 5.000 αντίτυπα και κάνουν δεύτερη και τρίτη έκδοση μέσα στον ίδιο χρόνο.
– Μερικοί μάλιστα από αυτούς εκδίδουν πολύ τακτικά. Δηλαδή κάθε χρόνο εκδίδουν και ένα βιβλίο…
– Και τους θαυμάζω. Χαρά στο κουράγιο τους!
– Εσύ γιατί δεν εκδίδεις βιβλία πιο τακτικά;
– Για μένα προσωπικά είναι φοβερό το «πάλεμα» που κάνω, τόσο με τη γλώσσα όσο και με τον ευρύτερο κύκλο της λογοτεχνίας. Δεν ξέρω αλλά το βρίσκω εξοντωτικό. Και όμως, έχω ένα απόθεμα βιβλίων πίσω μου. Δεν τα έχω βγάλει μέχρι τώρα, γιατί το «πάλεμά» μου μαζί τους δεν έχει τελειώσει ακόμη. Δηλαδή δεν έχω φθάσει στο σημείο να τα έχω βαρεθεί και να θέλω να τα πετάξω από πάνω μου ή να νομίζω ότι έχω τελειώσει αυτή την αναμέτρηση με το θέμα μου.
- Μαρία Τρουπάκη «Διαβάζω», τχ. 116 (10.4.1985) 66-72
– Γιατί διαλέξατε ως άξονα του έργου σας τον χώρο της Ιστορίας, και μάλιστα της πρόσφατης Ιστορίας;
– Αυτό που εσείς ονομάζετε άξονα, εγώ θα το έλεγα πλαίσιο ή πρόσχημα. Κανένας δεν είναι άμοιρος ή ανεπηρέαστος απ’ ό,τι γίνεται γύρω του ή έχει γίνει ή πρόκειται να γίνει. Μέχρι εδώ υπάρχει μια σχέση με την Ιστορία στη γενικότητά της. Από εκεί και πέρα η δική μου δουλειά είναι η προσωπική μου ιστορία, η προσωπική μου περιπέτεια μέσα στη ζωή και σε σχέση με τη ζωή, άσχετα με το πλαίσιο ή το πρόσχημα που χρησιμοποιώ. Αυτό μπορεί να φαίνεται, ή και να είναι, εγωκεντρικό. Για να προλάβω οποιαδήποτε παρανόηση θα προσθέσω ότι μια προσωπική ιστορία δεν αφορά κανέναν άλλον και συμπερασματικά δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλον. Αν κάτι μπορεί να ενδιαφέρει έναν τρίτο, είναι άλλα στοιχεία.
- Ελενα Χουζούρη «Ενα», τχ. 14 (31.3.1993) 74-79
– Να μιλήσουμε για τον Ελληνα συγγραφέα και να τον συγκρίνουμε με τον Ευρωπαίο συνάδελφό του. Τι θα έδειχνε αυτή η σύγκριση;
– Μια τεράστια δυσαναλογία από κάθε άποψη. Το αυτονόητο στην Ευρώπη –Ευρώπη δεν είμαστε και εδώ;– είναι ότι ο συγγραφέας ασκεί ένα επάγγελμα –ή μήπως λειτούργημα;– από το οποίο όμως πρέπει και να ζει. Το αυτονόητο στην Ελλάδα είναι ότι ο συγγραφέας είναι ψώνιο. Βεβαίως, οι διαφορές δεν περιορίζονται μόνο εκεί αλλά ορίζονται άμεσα από τις διαφορές των επιπέδων πολιτισμού. Ελπίζω κάποτε, σε μερικές δεκαετίες, να μην υπάρχουν.
Ο Θανάσης Βαλτινός είχε γεννηθεί στην Καράτουλα Κυνουρίας. Στην κατοχή και τον εμφύλιο η οικογένειά του μετακινήθηκε σε διάφορες πόλεις. Από το 1950 ζούσε στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και σε σχολή κινηματογράφου.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1958 με το διήγημα «Κατακαλόκαιρο» σε διαγωνισμό του περιοδικού Ταχυδρόμος. Το 1963 δημοσίευσε το αφήγημα «Η κάθοδος των εννιά», που αναφερόταν στον εμφύλιο πόλεμο. Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας πήρε μέρος στην αντιστασιακή έκδοση 18 Κείμενα. Το 1994 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ορθοκωστά», με θέμα και αυτό τον εμφύλιο πόλεμο, το οποίο προκάλεσε έντονες συζητήσεις.
Ήταν συνεργάτης του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, αλλά και του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου στο φεστιβάλ Καννών για το Ταξίδι στα Κύθηρα σε σκηνοθεσία Θόδωρου Αγγελόπουλου το 1984.
Συνεργάστηκε με περιοδικά όπως ο Ταχυδρόμος, οι Εποχές, Η Συνέχεια, Η λέξη, το Διαβάζω, το Ausblicke, το Αντί και ο Χάρτης, όπως και εφημερίδες (Καθημερινή, Αυγή).
Διετέλεσε γενικός διευθυντής της Ε.Ρ.Τ. (1989-1990) και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου 2005 – 2006 με αντιπρόεδρο τον Βασίλη Μαζωμένο. Ηταν τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (Akademia Scientiarum et Artium Europaea), του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας υπήρξε πρόεδρος επί πέντε θητείες.
Είχε τιμηθεί με το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος για το βιβλίο του Στοιχεία για τη δεκαετία του ΄60 (1990), με το διεθνές βραβείο Καβάφη (2001) και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών «Πέτρος Χάρης» (2002)
Το 2002 του απονεμήθηκε ο χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 2012 του απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων και της Λογοτεχνίας από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, για το σύνολο του έργου του.Πολλά από τα έργα του έχουνε μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες μεταξύ των οποίων τα Αγγλικά, τα Ιταλικά, τα Γαλλικά, τα Γερμανικά, τα Ρωσικά κ.α.
Τα βιβλία που έχει εκδώσει είναι τα εξής:
– “Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο πρώτο: Αμερική”, Κέδρος, 1972
– “Η Κάθοδος των εννιά”, Κέδρος, 1978
– “Τρία Ελληνικά μονόπρακτα”, Κέδρος, 1978
– “Εθισμός στη νικοτίνη” [διήγημα, στο τομίδιο] “Τρία διηγήματα”, Θανάσης Βαλτινός, Χριστόφορος Μηλιώνης, Δημήτρης Νόλλας, Στιγμή
– “Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο”, Στιγμή, 1985
– “Στοιχεία για την δεκαετία του ’60”, Στιγμή 1989
– “Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν”, Διηγήματα, Άγρα 1992
– “Φτερά Μπεκάτσας”, Άγρα 1993
– “Ορθοκωστά”, Άγρα 1994
– “Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο δεύτερο: Βαλκανικοί – ’22”, Ωκεανίδα, 2000
– “Ημερολόγιο 1836-2011”, Ωκεανίδα, 2001
– “Εθισμός στη νικοτίνη”, Διηγήματα, Μεταίχμιο, 2003
– “Άνθη της αβύσσου”, Εστία, 2008
– “Ο τελευταίος Βαρλάμης”, Εστία, 2010
– “Ανάπλους”, Εστία, 2012
