Πριν από περίπου 4.500 χρόνια, τα δύο τρίτα των αγγείων που βρέθηκαν στην Τελ Χάμα, στα σύνορα του Βασιλείου της Έμπλα, στη σημερινή Συρία κατασκευάζονταν από μικρά παιδιά. Οι αρχαιολόγοι εξέτασαν 450 κεραμικά κατασκευασμένα στον οικισμό Τελ Χάμα, που βρίσκεται στα σύνορα του Βασιλείου της Έμπλα, ενός από τα σημαντικότερα συριακά βασίλεια στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (περίπου 4.500 χρόνια πριν).
Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα παιδιά άρχισαν να εργάζονται από την ηλικία των 7 και 8 ετών. Οι κατασκευές τους είχαν και βιοτεχνικό χαρακτήρα, αλλά και χαρακτήρα εκμάθησης και έκφρασης της δημιουργικότητας των μικρών. Αυτό δείχνει ότι η σπίθα της παιδικής δημιουργικότητας υπήρχε ακόμη και στις πρώιμες κοινωνίες.
Η μελέτη, που διεξήχθη από τον Akiva Sanders, αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης, προσφέρει μια σπάνια ματιά στη ζωή των παιδιών που ζούσαν στο Βασίλειο της Έμπλα, ένα από τα παλαιότερα βασίλεια στον κόσμο. Σύμφωνα με αυτήν, μεταξύ του 2.400 και 2.000 π.Χ., οι βασιλικές πόλεις εξαρτήθηκαν από την παιδική εργασία στη βιοτεχνική παραγωγή κεραμικής.
«Τα παιδιά εργάζονταν σε εργαστήρια από την ηλικία των 7 ετών και εκπαιδεύτηκαν ειδικά για να παράγουν όσο το δυνατόν πιο τυποποιημένα κύπελλα που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή του βασιλείου και στα βασιλικά συμπόσια» λέει ο συγγραφέας.
Όπως είναι γνωστό, το δακτυλικό αποτύπωμα ενός ανθρώπου δεν αλλάζει σε όλη του τη ζωή. Επομένως, με τη μέτρηση της πυκνότητας των άκρων των δακτυλικών αποτυπωμάτων, το μέγεθος της παλάμης μπορεί να εκτιμηθεί χονδρικά, και έτσι μπορεί επίσης να προσδιοριστεί η ηλικία και το φύλο του ατόμου.
Η κεραμική που ανακτήθηκε από την Τελ Χάμα, ανασκάφηκε τη δεκαετία του 1930 και έκτοτε φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας. Από την ανάλυση των δακτυλικών αποτυπωμάτων στα αγγεία, φαίνεται ότι τα περισσότερα από αυτά κατασκευάστηκαν από παιδιά. Στην πόλη Χάμα, τα δύο τρίτα των αγγείων κατασκευάζονταν από παιδιά και το υπόλοιπο ένα τρίτο από ηλικιωμένους.
«Ο οικισμός Χάμα ήταν το κέντρο της κεραμικής παραγωγής εκείνη την εποχή, και είδαμε ότι οι αγγειοπλάστες ήταν 12-13 ετών στην αρχή. «Οι μισοί αγγειοπλάστες ήταν κάτω των 18 ετών και υπήρχαν ίσες αναλογίες αγοριών και κοριτσιών» σημειώνει ο Σάντερς.
«Αυτό το στοιχείο άλλαξε με την ίδρυση του Βασιλείου της Έμπλα. Άρχισαν να παράγονται περισσότερα ποτήρια για χρήση σε συμπόσια. Καθώς γίνονταν περισσότερα συμπόσια που τροφοδοτούνταν από αλκοόλ, τα ποτήρια έσπαζαν συχνά και έπρεπε να γίνουν περισσότερα ποτήρια».
«Όχι μόνο το βασίλειο βασίστηκε περισσότερο στην παιδική εργασία, αλλά τα παιδιά εκπαιδεύτηκαν επίσης να κάνουν τα κύπελλα όσο το δυνατόν πιο τυπικά. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που είδαμε επίσης στη Βιομηχανική Επανάσταση στην Ευρώπη και την Αμερική: είναι πολύ εύκολο να ελέγχεις τα παιδιά και να τους μαθαίνεις ορισμένες κινήσεις για να εξασφαλίσεις την τυποποίηση της χειρωνακτικής εργασίας».
Ωστόσο, υπήρχε ένα άλλο σημείο στη ζωή των παιδιών: να φτιάξουν μικρές φιγούρες και μικροσκοπικά δοχεία για τον εαυτό τους. «Αυτά τα παιδιά δίδασκαν το ένα το άλλο πώς να φτιάχνουν μικροσκοπικές φιγούρες και δοχεία χωρίς παρέμβαση ενηλίκου», λέει.
«Μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι αυτά τα έργα έγιναν από παιδιά — πιθανώς και ταλαντούχα παιδιά από εργαστήρια κύλικας. «Προφανώς, σε αυτές τις φιγούρες τα παιδιά εξέφρασαν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους».
Στις αρχαίες κοινωνίες, όπως δείχνουν διάφορες επιστημονικές έρευνες, κυρίως εθνογραφικές, υπήρχε διάκριση μεταξύ μικρότερων και μεγαλύτερων παιδιών. Τα πρώτα είχαν δικές τους δραστηριότητες μέσα στη μέρα, ενώ τα δεύτερα συμμετείχαν σε παραγωγικές εργασίες με ενήλικες, μεταξύ των οποίων ήταν και το να προσέχουν τα μικρότερα παιδιά. Τα μικρά αναζητούσαν κυρίως τροφή ή τόπους βοσκής των ζώων, αντιγράφοντας τους τύπους εργασίας που θα έκαναν αργότερα στη ζωή τους. Σε κάποιες φυλές, ωστόσο, τα μικρότερα παιδιά ασχολούνται κυρίως με το παιχνίδι, δημιουργώντας κατηγορίες υλικού πολιτισμού, όπως ειδώλια και κούκλες που διαφέρουν από τις κατηγορίες που παράγονται από μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες οι οποίοι ασχολούνται με παραγωγικές εργασίες.
Στη Χάμα, ειδώλια και μικροσκοπικά αγγεία σχηματίζονταν από παιδιά που ξεκινούσαν από τη μέση της παιδικής ηλικίας (ηλικίες 7-8 ετών) και τελειώνουν στην ύστερη εφηβεία (γύρω στα 20Στις προγενέστερες περιόδους (περίπου 5000–2500 π.Χ.), τα κεραμικά για καθημερινή χρήση φαίνεται να είχαν δημιουργηθεί τόσο από γυναίκες όσο και από άνδρες. Φαίνεται ότι μάθαιναν την τέχνη στην εφηβεία και συνέχιζαν μέχρι την ενηλικίωση.
Η αρχή της περιόδου για την οποία ο Σάντερς λέει πως τα παιδιά έπαιρναν μέρος στην παραγωγή, (περίπου 2500–200 π.Χ.) αντιστοιχεί σε μια φάση ταχείας αστικοποίησης εντός του αναδυόμενου βασιλείου της Έμπλα. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, η Χάμα έγινε ένα περιφερειακό κέντρο παραγωγής κεραμικών, ιδιαίτερα δοχείων μαγειρέματος και απλών κυπέλλων που χρησιμοποιούνταν ευρέως και συχνά κατέληγαν στα σκουπίδια
Σε αυτήν την περίοδο εντατικοποίησης της κεραμικής παραγωγής, μια δεύτερη ομάδα νεότερων αγγειοπλαστών, που έμαθαν τη τέχνη στη μέση της παιδικής ηλικίας, προστέθηκε στην παλαιότερη ομάδα αγγειοπλαστών που συνέχισαν να σχηματίζουν κεραμικά από την εφηβεία έως τη νεαρή ενηλικίωση, όπως σε παλαιότερες περιόδους,
Με άλλα λόγια, μία από τις επιπτώσεις των κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών που συνέβησαν μέσα και γύρω από το βασίλειο της Έμπλα στα μέσα της τρίτης χιλιετίας ήταν ότι νέοι αγγειοπλάστες μάθαιναν να σχηματίζουν κεραμικά από μεγαλύτερους δασκάλους στην ίδια ηλικία που μάθαιναν να σχηματίζουν ειδώλια και μικροσκοπικά αγγεία δίπλα σε συνομήλικους. Αυτή η κατάσταση έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα ότι η βιομηχανική εργασία και το παιχνίδι ανήκαν αναγκαστικά σε διαφορετικές φάσεις της ζωής στην Αρχαία Εγγύς Ανατολή.
