Μπορεί να ήταν μια εγκατάσταση όπως αυτές, που σήμερα ονομάζουμε «χειμαδιά», μπορεί να είχε και μονιμότερο χαρακτήρα. Ο λόγος για τη θέση «Βοτανικός Κήπος» στις δυτικές όχθες της Λίμνης Πλαστήρα. Όπως έδειξε μια επιφανειακή έρευνα πριν από χρόνια, εκεί υπήρχε προϊστορική εγκατάσταση σε υψόμετρο 800 μέτρων. Η τρίτη ανασκαφική περίοδος στη Νεολιθική αυτή θέση ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, υπό τη διεύθυνση της ΝίναςΚυπαρίσση – Αποστολίκα (επίτιμης διευθύντριας αρχαιοτήτων) και του Δροςαρχαιολόγου Ορέστη Αποστολίκα.
Σε βάθος περίπου 1μ. κάτω από την επιφάνεια, εντοπίστηκε η κύρια επιφάνεια χρήσης του χώρου που σύμφωνα με ραδιοχρονολογήσεις ανάγεται στη μετάβαση από το τέλος της Αρχαιότερης /έναρξη της Μέσης Νεολιθικής (5999-5845 π.Χ.). Τα ευρήματα πιστοποιούν ότι πρόκειται για μια θέση που είχε αυτονομία στα υλικά των πρώτων υλών, όπως πηλός για την κατασκευή αγγείων και πυριτόλιθος διαφόρων ποικιλιών, ενώ βρέθηκε πληθώρα τριπτών εργαλείων και πολλών μυλόλιθων φτιαγμένων από ψαμμίτη ο οποίος βρίσκεται στο φυσικό υπόβαθρο της θέσης.
Η ΝίναΚυπαρίσση λέει στο Thepresident.gr πως ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Επειδή όμως στον χώρο γίνονταν καλλιέργειες μέχρι τα τελευταία χρόνια, και παραδίπλα το τοπίο είναι δασωμένο, με βελανιδιές και άλλα δέντρα, αυτό δεν είναι δυνατόν να ερευνηθεί προς το παρόν τουλάχιστον.
Ο Ορέστης Αποστολίκας σημειώνει εξαρχής πως η Θεσσαλία «εκείνη την περίοδο ήταν ένα πολύ σημαντικό κέντρο παραγωγής πολιτισμού, νέων ιδεών, ταυτότητας, με διάφορες ομάδες που επικοινωνούν μεταξύ τους και ανταλλάσσουν πληροφόρηση υλικά, ιδέες, πολιτισμό».
«Το ιδιαίτερο στη λίμνη Πλαστήρα είναι πως όσοι είχαν εγκατασταθεί εκεί, είχαν αποφασίσει για κάποιο λόγο να δράσουν διαφορετικά. Πιθανώς η απόφαση αυτή να συνδέεται με προγονικές παραδόσεις, που έχουν τις ρίζες τους βαθύτερα στην προϊστορία καιστην εποχή που οι κυνηγοί τροφοσυλλέκτες διαβιούσαν νομαδικά στους ορεινούς όγκους της Πίνδου. Πολύ πιθανόν, μάλιστα, οι νεολιθικές ομάδες να μη κατέβαιναν καν εποχικά στο θεσσαλικό κάμπο τον χειμώνα, αλλά να διαβιούσαν όλο το χρόνο στο οροπέδιο.»
Η σχετική απομόνωση του οικισμού από άλλους της Θεσσαλίας, έχει διαπιστωθεί από τις μελέτες της Αναστασίας Δημουλά και της Νίκης Σαριδάκη, σύμφωνα με τον Ορέστη Αποστολίκα. Μελέτησαν τα ευρήματα του 22 και του 23. «Καταρχάς είδαμε ότι υπάρχει πολύ περιορισμένος αριθμός διακοσμημένης κεραμικής» αναφέρει. «Μιλάμε για το υπό-δεκαπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τις θέσεις της Θεσσαλίας ώστε δηλαδή αν είναι περίπου 5% στις θέσεις της Θεσσαλίας εδώ είναι 0,5. Βεβαίως, μιλάμε με βάση αυτά που έχουμε βρει μέχρι στιγμής, γιατί έχουμε σκάψει ένα αρκετά περιορισμένο μέρος της.
Αυτό δείχνει εξορισμού ότι είχαν και λιγότερες επαφές με άλλους πληθυσμούς της Θεσσαλίας. Σημάδι ότι δεν έρχονται τόσο συχνά σε επαφή. Ξέρουμε ότι έχουν επαρκή τοπική παραγωγή κεραμικής, καθώς έχουμε βρει μέχρι τώρα δυο κεραμικούς κλιβάνους που προσανατολίζονται, καθώς φαίνεται, κυρίως στην παραγωγή αποθηκευτικών σκευών. Πιθανότατα χρειαζόντουσαν αυτά τα σκεύη για να αποθηκεύσουν τροφή και να παραμείνουν στη θέση καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, καθώς είναι πιθανό το οροπέδιο τον χειμώνα να καλυπτόταν από χιόνι.»
Στα δύο συγκροτήματα κεραμικών κλιβάνων που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής, βρίσκονται ενσωματωμένα σφαιρικά κυρίως αγγεία, προφανώς στη θέση όπτησής τους. Εκτιμάται, σύμφωνα με τη στρωματογραφία που εκτίθεται στο βόρειο πρανές της θέσης, ότι και άλλοι κλίβανοι θα βρεθούν στη συνέχεια. Η παρουσία κεραμικών κλιβάνων σε τόσο πρώιμη περίοδο είναι μια πολύ πρόσφατη πληροφορία από άλλες τρεις θέσεις της Θεσσαλίας. Ότι εντοπίστηκαν εδώ καταδεικνύει την αυτονομία αυτής της ορεινής θέσης και πιθανόν και τον μονιμότερο χαρακτήρα της εγκατάστασης. Έχουν βρεθεί επίσης «ιδιοκατασκευές» για διάφορες χρήσεις, πιθανόν και ένας φούρνος. Μια μεγάλη έκταση καλύπτεται από πυρακτωμένες επιχώσεις που περιορίζονται από την παρουσία πλινθόκτιστου τοίχου, όπου έχουν βρεθεί εστίες, απανθρακωμένα τμήματα πασσάλων, καθώς και διαφόρων κατηγοριών κινητά ευρήματα.
Για την κεραμική, η ΝίναΚυπαρίσση- Αποστολίκα αναφέρει πως «από την αρχή φάνηκε ότι πρέπει να γινόταν εδώ γιατί ήταν πολύ απλή συγκριτικά με αυτή των θεσσαλικών θέσεων. Μονόχρωμα αγγεία από την ίδια πρώτη ύλη, κατά κανόνα, χωρίς διακοσμητικά στοιχεία» Λέει επίσης ότι ενδεχομένως, αν έφευγαν, αυτό να ήταν για 2-3 μήνες. Κατόπιν, επέστρεφαν.
Ανάμεσα στα ευρήματα είναι σκεύη με λαβή, αγγεία πόσης και αποθήκευσης, αλλά και διακοσμητικά «κουμπιά». Παρόμοια, λέει η κα Κυπαρίσση, έχουν εντοπισθεί σε ανασκαφές στην Ιμβρου Πηγάδι και στην Κουτρουλού Μαγούλα. Επικεφαλής αυτών των ανασκαφών είναι η ίδια. «Οσοι ξέρουν καλά την κεραμική της Θεσσαλίας, υποστηρίζουν πως υπάρχουν μόνο σε αυτήν, επομένως αυτό πιθανόν υποδεικνύει πως υπήρχαν κάποιες σχέσεις. Δεν φαίνεται πάντως με βάση την κεραμική να είχαν σχέση με άλλα σημεία, εκτός πεδιάδας.»
Άλλο σημαντικό φετινό εύρημα είναι κάποια νεολιθικά ειδώλια. Εύρημα που έχει ενθουσιάσει και συγκινήσει τους ανασκαφείς. Έχουν ύψος μερικών εκατοστών και δε γνωρίζουμε αν είχαν δημιουργηθεί για λατρευτικούς ή για άλλους λόγους.
Από τα ανθρωπόμορφα ειδώλια, το ένα έχει το σπάνιο σωζόμενο ύψος των 10,5εκ., ενώ ολόκληρο υπολογίζεται ότι θα ξεπερνούσε τα 16-17 εκ. ύψος. Ξεχωρίζει επίσης ακέραιο ομοίωμα κλιβάνου η σπιτιού, επίσης πολύ σπάνιο εύρημα.
Όπως εκτιμάται μέχρι στιγμής, πρόκειται για μια σπάνια σε μεγάλο υψόμετρο νεολιθική εγκατάσταση, που διαφέρει από ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα από τις πεδινές ανάλογες εγκαταστάσεις, με την έννοια της «πρωτοτυπίας» και της μη επανάληψης όμοιων κινητών ή σταθερών ευρημάτων και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια ιδιαίτερη περίπτωση που ανοίγει νέα πεδία στη νεολιθική έρευνα.
Ο Ορέστης Αποστολίκας εξηγεί πως οι κάτοικοι του οικισμού παρέμεναν ως ένα βαθμό κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες, ασκώντας παράλληλα και τη γεωργία, ενώ πιθανότατα ήταν και κτηνοτρόφοι.
