Καυτός Ιούλιος του 1974. Στο τέλος της εφηβείας μας, και έχοντας ζήσει τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, είμαστε σε περίοδο πολιτικοποίησης. Ακούμε όλους τους ξένους- παράνομους- ραδιοφωνικούς σταθμούς. Από τη Ντόιτσε Βέλε και το B-B-C (aunty, θείτσα, σύμφωνα με το άκρως επιτυχημένο τραγούδι της εποχής) μέχρι τη Φωνή της Αλήθειας και κάτι άλλους που στραμπουλάνε την ελληνική. Όχι επειδή δεν την ξέρουν. Επίτηδες μιλάνε «δημοτικιά» να δείξουν «παναστάτες».
Η Σούλα, η πιο αγαπημένη φίλη μου, έχει ξυπνήσει αξημέρωτα. Τα πυρωμένα σπίτια μας, δεν επιτρέπουν ύπνο μέχρι αργά. Ερχεται να πιούμε καφέ και να καπνίσουμε- σε εμάς, το κάπνισμα επιτρέπεται, εν αντιθέσει με τα περισσότερα σπίτια της εποχής. Ανταριαζόμαστε σύντομα. Πραξικόπημα στην Κύπρο. Ο Μακάριος νεκρός.
Δεν χρειαζόταν να εξηγηθεί στις 17χρονες εκείνης της εποχής τι είναι πραξικόπημα. Στα δέκα μας είχε γίνει και στην Ελλάδα πραξικόπημα, έτσι επιβλήθηκε η στρατιωτική χούντα της 21ης Απριλίου. Οι ξένοι ραδιοσταθμοί στις ελληνικές τους εκπομπές την καταγγέλλουν καθημερινά. Τα βράδια, όταν κόντευαν οκτώ, η μικρασιάτισσα γιαγιά έλεγε πάντοτε: ένα να ακούσουμε τι έκανε η φούντα! Παράσιτα, παρεμβολές, ό,τι μπορούσαν έκαναν από την Αθήνα για να μη τους ακούμε. Δεν τα κατάφερναν.
Στα ραδιοκύματα έχουμε ακούσει θείες μουσικές- τα όνειρά μας που θα έλεγε ο Μίκης- και ξέρουμε πια να αναγνωρίζουμε ποιος τραγουδά. Η Μελίνα, περιγράφει μελωδικά τη Μεσόγειο με τους δραματικούς στίχους του ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου:
«Κάτω στη λίμνη αυτή γεννήθηκα κι εγώ
Μεσόγειος του φόβου και των πικρών καιρών
τα όνειρα που παίζαν στα βαθιά νερά
γινήκαν δέντρα μόνα στα ξερά νησιά,
μεσ’ τη Μεσόγειο.
Τον Παρθενώνα κρύβουν σύννεφα βαριά
στην Ισπανία εχάθη η λέξη λευτεριά
πάντα η Αθήνα μένει όνειρο πικρό
το καλοκαίρι εκεί δεν τρέμει τον καιρό,
μεσ’ τη Μεσόγειο.»
Η Ισπανία έχει δικτατορία, η Πορτογαλία έχει δικτατορία, η Ελλάδα έχει δικτατορία. Τώρα και η Κύπρος. Χιλιάδες εξορισμένοι «στα ξερά νησιά», η Μελίνα και άλλοι στην αναγκαστική υπερορία. Ολοι με την καρδιά να στάζει δάκρυα.
Και άλλοι, που δεκάρα δεν δίνουν, αλλά δεν θα χαραμίσω για δαύτους παραπάνω λέξεις.
Και τώρα; Ζωηρές συζητήσεις δύο εφήβων με τους γονείς να είναι στις δουλειές τους και τα μικρότερα αδέρφια να παίζουν στο χρυσό φως.
Λίγο μετά το μεσημέρι, ένας άνδρας με φωνή καμπάνα, μιλά μέσω του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού Πάφου σε όλη την οικουμένη.
«Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις, ποιος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος, τον οποίο συ εξέλεξες δια να είναι ο ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός. Είμαι ζωντανός. Και είμαι μαζί σου, συναγωνιστής και σημαιοφόρος εις τον κοινόν αγώνα. Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Εγώ ήμουν ο στόχος της και εγώ, εφόσον ζω, η Χούντα εις την Κύπρον δεν θα περάση.
Η Χούντα απεφάσισε να καταστρέψη την Κύπρο. Να την διχοτομήση. Αλλά δεν θα το κατορθώση. Πρόβαλε παντοιοτρόπως αντίστασιν εις την Χούντα. Μη φοβηθής. Ενταχθήτε όλοι εις τα νομίμους δυνάμεις του κράτους. Η Χούντα δεν πρέπει να περάση και δεν θα περάση. Νυν υπέρ πάντων ο αγών!» Η φωνή του Μακάριου από τις συχνότητες του Ραδιοσταθμού οδήγησε σε ναυάγιο τους αρχικούς σχεδιασμούς των πραξικοπηματιών για «ομαλή» συνταγματική διαδοχή στο προεδρικό αξίωμα.
Το φορτισμένο μήνυμα αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Τελ Αβίβ που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε να το αναμεταδίδει προς όλο τον Κόσμο, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει. Φτάνει και στους ξένους ραδιοσταθμούς που ακούμε. Η ελληνική ραδιοφωνία, κρατική τότε, δεν μεταδίδει κάτι σχετικό. Είναι στα χέρια του καθεστώτος.
Το καθεστώς της Αθήνας, και συγκεκριμένα ο Δημήτριος Ιωαννίδης και οι συν αυτώ, είναι εκείνοι που έπνιξαν στο αίμα την Κύπρο, που έκαναν το πραξικόπημα και που άνοιξαν τις πόρτες στον τουρκικό στρατό για την εισβολή. Οσοι είπαν και λένε πως η χούντα δεν σου έκανε τίποτα αν δεν την πείραζες, είναι συνένοχοι στα εγκλήματά τους. Συνένοχοι και στην προδοσία της Κύπρου. Σωστά το δικαστήριο με τον αείμνηστο εισαγγελέα Ιωάννη Ντεγιάννη τους καταδίκασε, ανάμεσα σε άλλα επί εσχάτη προδοσία και στάση. Και όχι μόνο για την Κύπρο.
Το πραξικόπημα στο νησί εκδηλώθηκε στις 15 Ιουλίου του 1974 εκ μέρους της Εθνοφρουράς εναντίον του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄. Ο Ιωαννίδης ήθελε τον κυπριακό στρατό υπό τις διαταγές του και όχι υπό τις διαταγές των εκλεγμένων αντιπροσώπων του κυπριακού λαού. Υβρις, που θα την πληρώσει ένας λαός ο οποίος σε τίποτα δεν έφταιξε. Πέντε μέρες αργότερα (σαν χθες) η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο χρησιμοποιώντας το πραξικόπημα ως πρόφαση αφού έκτοτε κατέχει πέραν του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο Μακάριος διασώθηκε και μεταφέρθηκε, μέσω Μάλτας και Λονδίνου στη Νέα Υόρκη, όπου έλαβε μέρος στη σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (19 Ιουλίου) στην οποία και κατήγγειλε την Ελληνική χούντα για “εισβολή στην Κύπρο”. Απέφυγε να αναφερθεί στο σίγουρο ενδεχόμενο Τουρκικής εισβολής που πράγματι άρχισε λίγες ώρες μετά την ομιλία του. Δεν ήλπιζε. Πονούσε.
Ετσι, εξαιτίας των αφρόνων εθνικών προδοτών, η Κύπρος παραμένει διχασμένη μισόν αιώνα τώρα. Οσοι πληγώνονταν με το τείχος του Βερολίνου, δεν δείχνουν να πληγώνονται για «αυτή την πόλη που στα δυο έχει σχιστεί», τη Λευκωσία. Η Αμμόχωστος παραμένει πόλη- φάντασμα, κατοικημένη από τρωκτικά και άλλα ζώα. Ερημη, παντέρημη.
Οι εκκλησίες στα κατεχόμενα λεηλατήθηκαν. Επί δεκαετίες η Κυπριακή Δημοκρατία πασχίζει να ανακτήσει τους εκκλησιαστικούς θησαυρούς της οι οποίοι πουλήθηκαν άσπλαχνα στα παζάρια της Δύσης. Ανθρωποι με αφοσίωση και πίστη, δίνουν μάχες σκληρές.
Οι συνεργάτες και φοιτητές του έσυραν με το ζόρι τον σπουδαίο αρχαιολόγο Βάσο Καραγιώργη από την ανασκαφή στην αρχαία Σαλαμίνα, καθώς οι Τούρκοι έφταναν. Κι εκείνος, αμέσως πήγε 100 μέτρα από την «γραμμή» του πολέμου στην Λευκωσία, εκεί όπου φυλάγονταν κυπριακές αρχαιότητες. Τις συσκεύασαν με προσοχή και τις έστειλαν για προστασία και έκθεσή τους στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Αθήνα.
Οι μεγάλες πληγές άρχισαν να αποκαλύπτονται σύντομα. Οι γυναίκες που θρηνούσαν τους νεκρούς τους και μαζί τους αγνοούμενους- κάποιοι δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Οι άλλες γυναίκες, που έπεσαν θύματα των εισβολέων και των ορέξεών τους. Οι χιλιάδες που ξεσπιτώθηκαν. Το νησί που κατέρρεε. Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που έδειχναν τον όλεθρο και την ερήμωση. Την τραγωδία.
Οι μανάδες μας άνοιξαν αμέσως τα μπαούλα, να δώσουν στις Κύπριες αδελφές τους ό,τι μπορούσαν. Ηξεραν από προσφυγιά. Θυμάμαι σαν τώρα την πρώτη μέρα συγκέντρωσης ρουχισμού να γεμίζει ένα μεγάλο δωμάτιο στην Κυπριακή πρεσβεία της Αθήνας και οι συνεισφορές να καταφτάνουν ασταμάτητα.
Θρήνος και για όσους κατάγονταν από τη βόρεια Κύπρο, που πια ήταν- και έμεινε- στα χέρια του εχθρού. Θρήνος παντού. Γι’ αυτό το νησί για το οποίο μέχρι τότε τραγουδούσαμε:
Γη του ξεραμένου λιβαδιού
Γη της πικραμένης Παναγιάς
Γη του λίβα τ’ άδικου χαμού
Τ’ άγριου καιρού των ηφαιστείων
Χρυσοπράσινο φύλλο
Ριγμένο στο πέλαγο
(στίχοι Λεωνίδα Μαλένη, μουσική Μίκη Θεδωράκη. Γραμμένο κατά τη δεκαετία του 60)
Ετσι, με την στιβαρή φωνή που έλεγε «είμαι ο Μακάριος» έκλεισε σαν αστραπή η παιδική μας ηλικία. Με εμβατήρια και πολεμικά ανακοινωθέντα για την τουρκική εισβολή, άρχισε η ενήλικη ζωή μας. Διαταγές, απειλές, γενική επιστράτευση, γενική δυσφορία, και, εν τέλει, πτώση της χούντας. Τη νύχτα που η Αθήνα πανηγύριζε για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ο Ακης, ο αδερφός της Σούλας, μάς έπαιρνε τηλέφωνο από το Σύνταγμα για να ακούσουμε την μυριόστομη ιαχή έ-έ-έρχεται. Ερχόταν ο Καραμανλής, έφευγε η χούντα.
Μαζί της, «έφευγε» το 40% της Κύπρου, μόνο και μόνο επειδή οι συγκεκριμένοι στρατιωτικοί ήταν προδότες. Γιατί αν δεν ήταν, δεν θα αποτολμούσαν το πραξικόπημα. Στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, είναι δυνατόν να μην είχαν φοβηθεί, υποπτευθεί έστω, την τουρκική επίθεση;
Το καλοκαίρι του 1974, ένα καλοκαίρι με προδοσίες, ηρωισμούς, δάκρυα, αίμα, θάνατο και προσφυγιά, σκοτώθηκε κι η παιδική μας αθωότητα. Όχι με την πρώτη σταγόνα της βροχής. Με τα δάκρυα των ανθρώπων που πενήντα χρόνια μετά, ακόμα σταλάζουν.
Υ.Γ. Χωρίς μαργαριτάρια από τα MME σήμερα η στήλη. Εδώ θα είναι, δεν φεύγουν!
