«Τα 400 άτομα που έχουν αυτοβιογραφηθεί είναι μοναδικές περιπτώσεις, από τον Οδυσσέα Ελύτη ως τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, τον Θανάση Παπαγεωργίου, τον Νίκο Κούνδουρο, είναι πρόσωπα που έχουν σηματοδοτήσει μια ολόκληρη εποχή. Και παράλληλα κάνουμε πρόσωπα που μπορεί να μην είναι τόσο διάσημα, αλλά με το έργο τους έχουν συμβάλλει τρομακτικά στην εξέλιξη της ιστορικής πορείας του τόπου μας. Θεωρώ ότι πρόκειται για κάτι μοναδικό» έλεγε ο Γιώργος Σγουράκης σε συνέντευξή του για το «Μονόγραμμα». Ο άνθρωπος που άφησε ένα τεράστιο κινηματογραφικό- και όχι μόνο- αρχείο ως εθνική παρακαταθήκη, δεν είναι πια ανάμεσά μας. Εφυγε χθες, ύστερα από νοσηλεία αρκετών ημερών. Η εύθραυστη υγεία του, τον πρόδωσε.
Το αρχείο της δουλειάς του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη αποτελεί μέρος της εθνικής μας κληρονομιάς. Τετρακόσιοι άνθρωποι έχουν στηθεί μπροστά από την κάμερά τους και έχουν εξιστορήσει τη ζωή και το έργο τους. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μανώλης Ανδρόνικος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Μάνος Κατράκης, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Μανώλης Γλέζος, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Ηλίας Ηλιού και δεκάδες-εκατοντάδες Έλληνες και Ελληνίδες που έγραψαν ιστορία σε αυτόν τον τόπο. «Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε η ιδέα της αυτοβιογραφίας. Ήταν ένα από τα άγνωστα πράγματα», έλεγε στον Βίκτωρα Μοντζέλλι για το Newsbeast. «Τώρα όλα είναι αυτοβιογραφικά. Όλα. Αυτό είναι μια ικανοποίηση».
Κι όμως, ο άνθρωπος που με την Ηρώ Σγουράκη άλλαξε την ελληνική πραγματικότητα στον τομέα των ντοκιμαντέρ, των βιογραφιών και πολλών ακόμα, σπάνια είχε τη μεταχείριση που του άξιζε από την ΕΡΤ. Τον φορέα που πρόβαλε το αριστουργηματικό του «Μονόγραμμα». Πιο πολλές φορές έκοβαν την εκπομπή κατά τον προγραμματισμό, παρά ενέκριναν τη συνέχισή της. Κι εκείνος; Μαχόταν σαν τον Δον Κιχώτη, βάζοντάς τα με τη γραφειοκρατία και την αναξιοκρατία. Ευτυχώς που το ανεπανάληπτο έργο του τον έφερνε και πάλι στο προσκήνιο και ύστερα από διαμαρτυρίες οι κρατούντες έδιναν- συχνά σαν χάρη- μια παράταση μερικών ακόμα επεισοδίων. Ετσι, φασούλι το φασούλι γέμιζε το σακούλι των εθνικών παρακαταθηκών.
Κι όμως, δεν παραπονιόταν ποτέ- όπως και η αξέχαστη Ηρώ, άλλωστε. Ταπεινός, στηριγμένος μόνο στις δικές του δυνάμεις και στη δουλειά του, αισιοδοξούσε. Ετσι μεγαλουργούσε στη συνέχεια. Γιατί πάντοτε έδινε από το υστέρημα της ψυχής του και δεν έμενε χώρος για μεμψιμοιρίες και γκρίνιες.
Είχε γεννηθεί στα Χανιά της Κρήτης το 1946 και μερικούς μήνες μετά η οικογένεια ήρθε στην Αθήνα. Ο ίδιος κρατούσε πάντοτε τους ακατάλυτους δεσμούς με τη γενέτειρα, μάλιστα εξελέγη πολλές φορές πρόεδρος της Παγκρήτιας Ενωσης. Το 1946 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατέβαινε πρώτη φορά για βουλευτής. «Ο πατέρας μου από την πρώτη στιγμή τάχθηκε μαζί του, παρά το γεγονός ότι ήταν βενιζελικός» είχε πει στην ίδια συνέντευξη. «Γεννιέμαι λοιπόν εγώ και λέει ο Μητσοτάκης: “Στέλιο, σύντεκνος εγώ”. Έλα μου όμως που το ίδιο έλεγε και ο Σοφοκλής ο Βενιζέλος: “Εγώ θα βαφτίσω το κοπέλι”. Ερχόμαστε στην Αθήνα και βρίσκεται ο πατέρας μου σε δίλημμα. Ξεκινάω το δημοτικό και το τελειώνω αβάφτιστος. Έλα όμως που δεν με γράφανε στο Γυμνάσιο. Οπότε ο πατέρας μου βρίσκει τη σολομώντεια λύση: Με πηγαίνει να γνωρίσω τους δύο υποψήφιους νονούς μου για να αποφασίσω εγώ. Εκείνη την εποχή ο Μητσοτάκης ήταν “θεός”, ένας άντρας μέχρι εκεί πάνω. Και τον διάλεξα.»
Όταν τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του, πήγε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και… συνδικαλίστηκε αμέσως. Επίσης, ερωτεύθηκε. Την Ηρώ, με την οποία απέκτησαν δυο γιους και έζησαν μια ονειρεμένη σχέση μέχρι τον θάνατο εκείνης, το 2017.
Ηρθε η δικτατορία και πέρασε, όχι χωρίς να συλληφθεί, αλλά για καλή του τύχη, για λίγες ώρες.
Το «Μονόγραμμα» ξεκίνησε «με έναν απλό τρόπο. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι η τηλεόραση δεν έχει δώσει στο λαό αυτό που έχει ανάγκη. Μια πνευματική εκπομπή. Ζήτησα να κάνω κάποια πνευματικά πράγματα, ένα εκ των οποίων ήταν μια εκπομπή για τον Γιώργο Σεφέρη, με την προοπτική να γίνει αυτή η εκπομπή το 1979- 80 που ήταν τα 80 χρόνια από τη γέννησή του. Βρισκόμαστε στο 1978.
Δεν είχε παρουσιαστεί ποτέ ο Σεφέρης στην τηλεόραση. Είχα την εντύπωση πως θα ήταν εύκολο για να συγκεντρώσω το υλικό της εκπομπής. Το είπα στον Ελύτη τότε. Μου λέει “καταπληκτική ιδέα, μιλάω πρώτος εγώ”. Ακολούθως μπήκαν όλες οι δυνάμεις. Τότε διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε ανάλογο υλικό του Σεφέρη. Ούτε εικαστικό, ούτε κάτι που να σε βοηθάει στην εικόνα. Υπήρχε μια μικρή ταινιούλα 10 λεπτών που είχε κάνει στη σουηδική ακαδημία όταν πήρε το Νόμπελ, με μια μικρή του συνέντευξη, στα αγγλικά, διάρκειας ενάμιση – δυο λεπτών. Εκεί διάβασε το μοναδικό ντοκουμέντο που υπάρχει με τον Σεφέρη, την Ανδρομέδα.
Πανικοβλήθηκα. Μετέφερα τον προβληματισμό μου στον Ελύτη. “Δεν υπάρχουν ντοκουμέντα. Ούτε για σένα, για κανέναν ποιητή”, του είπα. “Η ιδέα μου είναι να προχωρήσω στη δημιουργίας μιας σειράς εκπομπών, να καταγραφούν οι πνευματικοί άνθρωποι και να υπάρχει ένα τεκμήριο της παρουσίας τους στη ζωή”. Μου λέει ο Ελύτης, ωραία ιδέα, κάτσε να το συζητήσουμε. Το συζητήσαμε και κάποια στιγμή μου λέει: “Να σου πω έναν τίτλο; Βάλε το: Μονόγραμμα”. (σ.σ. τίτλος υπέροχης ποιητικής συλλογής του Ελύτη, που είχε κυκλοφορήσει λίγα χρόνια πριν). Το βρήκα καταπληκτικό και έτσι προχώρησε η εκπομπή. Με δυσκολίες βέβαια γιατί δε μας το έδινε η ΕΡΤ. Εκείνη την εποχή υπήρχαν οι υποψίες ότι εμείς δεν ελεγχόμασταν, με την έννοια πως να παρουσιάσουμε τα πρόσωπα που εκείνοι θα ήθελαν.
Τρία χρόνια τους πήρε να συμφωνήσουν. Έτσι κι αλλιώς σε αυτόν τον τόπο όλοι έχουμε το χώρο μας. Όλοι. Και από την πλευρά της δεξιάς, και από το κέντρο, και από την αριστερά. Όλοι συμβάλλουν στη συνέχεια. Δεν μπορούσε να μείνει κάποια πλευρά έξω, που ίσως θα ήθελαν για πολιτικούς λόγους. Τότε ήταν πιο δύσκολα τα πράγματα. Έτσι, με αυτή την ιδέα φτάσαμε να το κάνουμε το 1982. Στην αρχή ρωτούσαν τι είναι η αυτοβιογραφία. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε η ιδέα της αυτοβιογραφίας. Ήταν ένα από τα άγνωστα πράγματα, τώρα όλα είναι αυτοβιογραφικά. Όλα. Αυτό είναι μια ικανοποίηση. Έτσι ξεκίνησε το “Μονόγραμμα” και μετά την τέταρτη-πέμπτη εκπομπή πήρε το δρόμο του.»
Πώς είναι να έχεις φίλους τόσο σημαντικές μορφές; Τον ρώτησε ο δημοσιογράφος. Κι εκείνος απάντησε σεμνά:
«Δεν το καταλαβαίνεις. Το θεωρείς φυσιολογικό. Ζήσαμε πολύ στενά και πολύ καλά μαζί. Και εγώ και η γυναίκα μου είχαμε δημιουργήσει έναν κύκλο ανθρώπων που ήμασταν δίπλα τους ως σπουδαστές. Μαθητές. Κερδίζεις από τον καθένα κάτι τελείως διαφορετικό. Κάτι που δεν γνώριζες, θα το μάθεις, θα το καταλάβεις ώστε να είμαι ικανός να συζητήσω μαζί του.»
Αν και ο ίδιος ανήκε στη δεξιά παράταξη, δεν έκανε διακρίσεις ως προς την ιδεολογία όσων κινηματογραφούσε. Θεωρούσε πως οι άξιοι, σε όποια παράταξη και αν ανήκουν, παραμένουν σημαντικοί για τον λαό. Ακριβοδίκαιος, λιτοδίαιτος και αφοσιωμένος στην τέχνη του, ο Γιώργος Σγουράκης ήταν ένας άνθρωπος που έδινε τα πάντα σε όσους συναναστρεφόταν. Πιο πολύ απ’ όλα την ανωτερότητά του και την ανιδιοτέλεια σε όλες τις σχέσεις και εκφάνσεις της ζωής του.
Το γνωστό ως «Αρχείο Γ. & Η. Σγουράκη» περιλαμβάνει συνολικά περίπου 900 ταινίες με ιστορικές σειρές, σήριαλ, τηλεταινίες, μουσικές εκπομπές, σόου κ.ά. Στο συγγραφικό του έργο ανήκουν τα: «Σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό», «Κρητικό Ημερολόγιο» και από κοινού με την Ηρώ «Μίκης Θεοδωράκης – αυτοβιογραφία» και «Γιάννης Ρίτσος – αυτοβιογραφία».
Αποχαιρετώντας τον ο γιος του Στέλιος Σγουράκης, συνεχιστής του έργου του, έγραψε:
«Άδεια η καρέκλα σου από χρόνια
μα πάντα ήλπιζα να ξανάρθεις . . .
Πήγαινε τώρα να βρεις τη μάνα, την αγαπημένη σου Ηρώ, και τους φίλους σου, τον Βαγγέλη, τον Βασίλη κι όλη την παρέα, που σίγουρα σε περιμένουν», γράφει στην ανάρτηση.
«Πήγαινε γιατί εδώ ο κόσμος έχει γεμίσει τσογλάνια πατέρα, όπως κάποτε σου έλεγε κι ο Τσαρούχης. Κοιτάνε να καταστρέψουν και να εξαφανίσουν το έργο σου γιατί εσένα σε έτρεμαν και δεν τολμούσαν να σε αντιμετωπίσουν στα ίσα, μα τώρα σε παραμέρισαν όταν σ’ αισθάνθηκαν λαβωμένο από την αρρώστια, κι αυτό σε πλήγωσε βαθιά. Αυτό περίμεναν χρόνια», αναφέρει/.
«Βαριά η κληρονομιά που αφήνεις σε μας αλλά συνάμα και το χρέος να συνεχίσουμε τον αγώνα της καταγραφής και διάσωσης του πολιτισμού αυτού του τόπου, όπως κάνατε με την Ηρώ για σχεδόν πενήντα χρόνια … μιαν ολόκληρη ζωή»
Και ο άλλος γιος του, Νίκος Σγουράκης, έγραψε: «Σήμερα δε θα αναφέρθω στο Γιώργο ή τον Σγουράκη αλλά στον πατέρα μου.
Ήταν ο πιο γενναιόδωρος άνθρωπος που έχω συναντήσει…βαθιά συναισθηματικός αλλά και παράλληλα εγκρατής στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων (σαν να ήθελε να πει… “Μην ανησυχείς εδώ είμαι και αντέχω για όλους σας”).
Δυναμικός άνθρωπος, επαγγελματίας αλλά κυρίως υπέροχος πατέρας.
Τόσα χρόνια στον τηλεοπτικό χώρο ακούω μόνο καλά και γλυκά λόγια για τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη την ελληνικής τηλεόρασης.
Με την ΗΡΩ του παρέα έγραψαν μια τηλεοπτική ιστορία αλλά και δημιούργησαν μια ωραία οικογένεια (2 παιδιά, 2 νύφες, 3 εγγόνια και αρκετά κατοικίδια)
Ολοι λάβαμε αγάπη, στήριξη και δύναμη από αυτούς τους δύο υπέροχους ανθρώπους.
Η σκηνή που μου έχει μείνει αναλλοίωτη στο μυαλό μου αλλά κυρίως στη ψυχή μου είναι περιπου το 1980-1981(Χριστούγεννα):
Κατηφοριζουμε τη πανεπιστημίου με τα πόδια και μπροστά στη τράπεζα της Ελλάδος, δίπλα στα σκαλοπάτια, είναι ένας άνθρωπος εμφανώς ταλαιπωρημένος απο τη ζωή, με παρατεταμένο το χέρι ζητώντας ελεημοσύνη από τους περαστικούς…. Με το που φτάνουμε μπροστά κάνει μια γρήγορη κίνηση και βγάζει από την τσέπη ένα 500αρικο (υπερβολικά πολλά για τη τότε εποχή) το δίνει σχεδόν κρυφά στο χέρι του και του εύχεται χρόνια πολλά…. Απορημένος εγώ… Τον ρώτησα “γιατί τόσα πολλά πατέρα?” και η απάντηση που έλαβα χαράχτηκε για πάντα μέσα : “- γιατί τα έχει μεγαλύτερη ανάγκη από εμάς”.
Καλό ταξίδι ΠΑΤΕΡΑ… Πολλά φιλιά στη ΜΑΝΑ»
