Με τα σπασμένα φτερά της Σφίγγας και το κεφάλι της στη θέση του, με τη δίφυλλη βαριά μαρμάρινη πόρτα συγκολλημένη, με την θέση που είχε ο τύμβος Καστά κατά την αρχαιότητα, θα υποδεχθεί το μνημείο τους επισκέπτες του όταν θα ανοίξει. Οι συγκολλήσεις, η αποκατάσταση της ταφικής θήκης και οι διαμορφώσεις των πρανών εξετάστηκαν χθες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Οι εργασίες θα ξεκινήσουν μετά τη δημοπράτηση των σχετικών μελετών, η οποία θα γίνει σύντομα.
Εχει προηγηθεί η αραίωση των μεταλλικών στοιχείων εντός του τύμβου και οι συντηρήσεις και αναστηλώσεις στους τρεις από τους τέσσερις χώρους του. Επίσης, έχει γίνει η διδακτική αποκατάσταση τμήματος του περιβόλου και αναμένεται μελέτη η οποία θα επιτρέψει την τελική αποκατάσταση. Τέλος, έχουν εγκριθεί το κέλυφος που θα προστατεύσει το μνημείο και διάφορες άλλες διευθετήσεις. Εχουν γίνει δηλαδή όλα όσα θα συντείνουν στην προστασία του τύμβου Καστά.
Ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, «ψυχή» όλης της δουλειάς που έχει γίνει στο μνημείο, και μέλος της ανασκαφικής του ομάδας, παρουσίασε στο ΚΑΣ τις σχετικές μελέτες, και έλαβε πολλούς επαίνους. Οι μελέτες έλαβαν θετικές γνωμοδοτήσεις ομοφώνως, ενώ έγινε και ενδιαφέρουσα συζήτηση σε σχέση με το μέλλον. Ανάμεσα στις παρεμβάσεις, ήταν εκείνη του ακαδημαϊκού και αρχαιολόγου Μιχάλη Τιβέριου, ο οποίος ζήτησε να καταστεί επισκέψιμος και ο τελευταίος, τέταρτος χώρος, όπου βρίσκεται η ταφική θήκη.
Η πρώτη μελέτη αφορούσε στη γεωτεχνική μελέτη για την διαμόρφωση των ανατολικών και βόρειων πρανών στα κατάντη του Περιβόλου. Η σύνταξη πραγματοποιήθηκε από τους πολιτικούς μηχανικούς εφαδοτεχνικούς κ. Γεώργιο Ντουνιά και Σοφία Σακελλαρίου και τον Τεχνικό Γεωλόγο κ. Ευρυβιάδη Λιμπέρη.
Σύμφωνα με αυτήν, εξετάστηκαν προτάσεις για τις ανασκαφές πολιτών (1954) και Δημήτρη Λαζαρίδη (1964- 1978) στην κορυφή και σε ανώτερα σημεία του τύμβου. Ο Λαζαρίδης ανέσκαψε κυρίως την κορυφή αφαιρώντας αρχαίες επιχώσεις σε βάθος 15μ. μέσα στο σώμα του τύμβου όπου ανακάλυψε κιβωτιόσχημους τάφους της εποχής του Σιδήρου.
Διενήργησε επίσης περιορισμένες τομές και στον περιβάλλοντα χώρο της κορυφής, όπου βρήκε σε δύο μικρά τμήματα, αυτό που ονόμασε «περιφερικό τοίχο» από πωρόλιθο, ύψους 0,80μ. στα βόρεια και τα δυτικά του Τύμβου. Στην κορυφή συνέχισαν τις έρευνες η αρχαιολόγος Χάιδω Κουκούλη το 1999 και 2000 και η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, από το 2009. Το 2012, η Κατερίνα Περιστέρη σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή ανακαλύπτει ότι ο «περιφερικός τοίχος» έχει ύψος 3.00μ και φέρει μαρμάρινο θώρακα. Από το 2012 έως το 2014, αποκαλύπτεται ο κυκλικός περίβολος περιμέτρου 497μ., εκ των οποίων στα 300μ. σώζεται μόνο το πώρινο αντίθημα, ενώ σε μήκος 130μ. σώζεται εν τμήματι ο μαρμάρινος θώρακας και σε μήκος 70μ. σώζεται εξ ολοκλήρου, στο ανατολικό τμήμα του Τύμβου, του οποίου το ύψος από την ευθυντηρία του περιβόλου, είναι 23μ..
Το μεγάλο Ταφικό Μνημείο, μήκους 25μ ανακαλύφθηκε το 2014 κατά την αποκάλυψη του Νότιου τμήματος του περιβόλου και έχει 4 θαλάμους πλάτους 4,50μ. και ύψου 6.00μ. εκ των οποίων ο βορειότερος είναι ο νεκρικός. Το μνημείο εσωτερικά φέρει επίσης μαρμάρινο θώρακα όπως και ο περίβολος, μαρμάρινα γλυπτά στα διαφράγματά του όπως Σφίγγες και Καρυάτιδες και ψηφιδωτά δάπεδα, με σημαντικότερο αυτό στο οποίο αναπαρίσταται η αρπαγή της Περσεφόνης στον Τρίτο Θάλαμο.
Στο θέμα της χρονολόγησης, συνέβαλλε καθοριστικά η σύσταση της μονωτικής στρώσης του εξωρραχίου της καμάρας που ανακαλύφθηκε πρόσφατα κατά την διάρκεια των εργασιών. Δείγματα του υλικού έχουν σταλεί σε δύο εργαστήρια: στον Δημόκριτο και στις ΗΠΑ δίνοντας με την μέθοδο του C14 την χρονολόγησή του στην περίοδο 300 π.Χ + 20 έτη (Σ. Παυλίδης, Γ. Σειρίδης, καθηγητές γεωλογίας ΑΠΘ).
Όπως ανάφερε ο κ. Λεφαντζής, για την τελική διαμόρφωση του Τύμβου απαιτούνται χωματουργικές εργασίες για την αποκατάσταση της αρχικής γεωμετρίας του. Ο δρόμος περί τον περίβολο θα αποκατασταθεί στο σύνολό του. Για την ασφαλή διαμόρφωση της περιμετρικής οδού στην περιοχή αυτή απαιτείται κατάλληλη διαμόρφωση των πρανών του λόφου. Οι τάφοι της εποχής του Σιδήρου θα καταχωσθούν και θα ληφθούν μέτρα για τις σωστές απορροές υδάτων.
Η μελέτη επανατοποθέτησης δίφυλλης μαρμάρινης θύρας στον χώρο 4 και των μαρμάρινων φτερών και της κεφαλής στα υφιστάμενα γλυπτά των σφιγγών του ταφικού μνημείου του τύμβου Καστά Αμφίπολης. Εκπονήθηκε για λογαριασμό της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων από τον κ. Απόστολο Αντωνόπουλο σε συνεργασία με τους κ. Δημήτριο Κουτσουράλη, πολιτικό μηχανικό και κ. Δημήτριο Κορρέ, αρχιτέκτονα μηχανικό.
Από τον Μ. Λεφαντζή το 2014, έγινε η αρχική ταύτιση και απόδοση των θραυσμάτων των 4 φτερών των Σφιγγών, όπως και του κεφαλιού της ανατολικής Σφίγγας, μέσα από την οποία διαμορφώθηκαν σε σχέδιο τα βασικά τους χαρακτηριστικά. Δεδομένου ότι σώζεται ο γόμφος ένθεσής τους στα γλυπτά, αλλά και επιμέρους γεωμετρικά χαρακτηριστικά, που δηλώνουν ότι τα φτερά στο εσωτερικό είναι καταβιβασμένα σε σχέση με αυτά που βρίσκονται στην νότια όψη, έγινε σχεδιαστική ανασύσταση του πτιλώματος από την μασχαλιαία περιοχή μέχρι και τα άκρα τους.
Πιο συγκεκριμμένα, στην ράχη των Σφιγγών, σώζονται σε καλή κατάσταση οι πλευρικές βαθύνσεις / εγκοπές και οι γόμφοι για την τοποθέτηση ένθετων φτερών. Τα γλυπτά, θα πρέπει να δέχθηκαν διαμόρφωση κατά χώρα, δεδομένου ότι το πτίλωμα που σώζεται πάνω στα πλευρά της Σφίγγας συνεχίζεται με ακρίβεια στην επιφάνεια των ένθετων φτερών. Σώζονται τμήματα και από τα 4 φτερά, στα τρία από αυτά υπάρχει δυνατότητα σύνδεσής τους μέσω των αρχαίων γόμφων με τις Σφίγγες, ενώ κάποια ελλείποντα τμήματα πρέπει να συμπληρωθούν με νέο υλικό.
Η κεφαλή της Σφίγγας φέρουσας Πόλο, που βρέθηκε κατά την ανασκαφή, τοποθετημένη στην επίχωση πίσω από το κατώφλι του διαφραγματικού τοίχου του Ταφικού Θαλάμου επίσης δεν φέρει γόμφο, όπως και τα ακέφαλα γλυπτά των Σφιγγών. Συμπέρασμα της έρευνας ήταν πως εκτός της αδρής επιφάνειας έδρασης προς αποφυγή ολίσθησης, η τελική στήριξη επιτυγχάνονταν με τη σφήνωση του συμφυούς ραχιαίου τμήματος του αυχένα της κεφαλής ανάμεσα στα δύο ένθετα φτερά.
Η επέμβαση τοποθέτησης θραυσμάτων φτερών και κεφαλής Σφίγγας, χαρακτηρίζεται ως πλήρως αναστρέψιμη και δεν επηρεάζει το αρχαίο υλικό. Πρόκειται για μια επέμβαση που ο Δημήτρης Κορρές συνέλαβε με εμπνευσμένο τρόπο και χάρη σε αυτή τη σύλληψη, είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί. Και μάλιστα δεν θα είναι καθόλου ορατή.
Η θύρα προς τον ταφικό θάλαμο (χώρος 4), αποτελούμενη από δύο μαρμάρινα θυρόφυλλα είχε επίσης σπάσει. Προβλέπεται η αποκατάσταση των θυρόφυλλων με συγκόλληση των θραυσμάτων τους, η μεταφορά και επανατοποθέτησή τους στη θύρα σε ημίκλειστη θέση, ώστε να μπορεί ο επισκέπτη να εισέρχεται στον ταφικό θάλαμο, αλλά και να διαμορφώνεται χώρος πίσω από το κάθε θυρόφυλλο για τον απαιτούμενο νάρθηκα στερέωσης.
Για την στερέωση των φύλλων στην θύρα θα κατασκευαστεί μεταλλικός νάρθηκας ο οποίος θα μπορεί να παραλαμβάνει το οριζόντιο φορτίο του κάθε φύλλου και να το μεταφέρει μέσω πείρου στον γόμφο του υπέρθυρου. Επιπλέον, ο μεταλλικός αυτός νάρθηκας θα χρησιμεύσει για την ασφαλή μεταφορά κάθε θυρόφυλλου στην προβλεπόμενη θέση, αλλά και θα διαθέτει ειδικές αφαιρούμενες διατάξεις, οι οποίες θα μπορούν να ανυψώνουν και να περιστρέφουν το θυρόφυλλο εάν και όταν αυτό απαιτηθεί μελλοντικά.
Ο Μιχάλης Τιβέριος υποστήριξε την δυνατότητα των επισκεπτών να μπαίνουν και στον τελευταίο θάλαμο, τον ταφικό. Η ταφική θήκη που υπάρχει εκεί και όπου έγινε η πρώτη ταφή στον χώρο, θα αναστηλωθεί και θα συντηρηθεί και πάλι με ειδική μελέτη.
Αγγελική Κώττη
