Η λυχνία με την «εφεδρική» ολυμπιακή φλόγα έδωσε χθες τη δυνατότητα να ανάψει η ειδική δάδα, που σχεδιάστηκε για τη φετινή λαμπαδηδρομία και να μεταφέρει τη φωτιά η πρωθιέρεια από τον ναό της Ηρας στο στάδιο της Αρχαίας Ολυμπίας. Ο ήλιος δεν έκανε το χατίρι στους διοργανωτές της χθεσινής τελετής, καθώς δεν εμφανίστηκε. Χωρίς τις ακτίνες του, το κοίλο κάτοπτρο δεν είναι δυνατόν να δώσει φλόγα. Κάτι που παραλίγο θα παθαίναμε στους δικούς μας Ολυμπιακούς Αγώνες, του 2004.
Ηταν 25η Μαρτίου και η Ελλάδα είχε επιλέξει την εθνική επέτειο και μεγάλη θρησκευτική γιορτή για την τελετή αφής. Μια τελετή που γίνεται στον ναό της Ηρας και ακολούθως η Ολυμπιακή Φλόγα μεταφέρεται με λυχνία στο αρχαίο στάδιο, προκειμένου να ξεκινήσει το «ταξίδι» της ανά τον κόσμο. Για πολλούς και σοβαρούς λόγους, προηγούνται πρόβες, με την τελική πρόβα να είναι η σημαντικότερη. Από αυτήν ανάβει η ειδική λυχνία, ώστε ό,τι καιρό και να κάνει την επομένη, να μην υπάρχει φόβος πως δεν θα ανάψει η δάδα.
Μάρτιος του 2004, όπως, είπαμε, και ο καιρός στην Ελλάδα είναι ανοιξιάτικος, δηλαδή άστατος. Την προηγούμενη είχε συννεφιά, αλλά ο σκοπός της αφής επετεύχθη. Ανήμερα του Ευαγγελισμού οι χιλιάδες που ήμασταν στην αρχαία Ολυμπία καρδιοχτυπούσαμε για το αν θα είχαμε την καλή είδηση. Ο ήλιος έπαιζε κρυφτό με τα σύννεφα και όλα ήταν «στον αέρα».
Η ώρα φτάνει η Θάλεια Προκοπίου ως πρωθιέρεια λέει τον ύμνο στον Απόλλωνα και επικαλείται τη βοήθειά του ώστε να γίνει με επιτυχία το τελετουργικό. Ολοι κρατάμε την ανάσα μας. Και έρχεται η μαγική στιγμή κατά την οποία η φωτιά ξεπετιέται από το κάτοπτρο και ακούγεται ένα ανακουφιστικό «αααααχ» από τους δεκάδες χιλιάδες παριστάμενους. Χαρά μεγάλη, από το πλήθος που δεν ήταν στον αρχαιολογικό χώρο, αλλά είχε κατακλύσει την αρχαία Ολυμπία και παρακολουθούσε από όλες τις τηλεοράσεις που ήταν δυνατόν να επιστρατευθούν ώστε να βλέπουμε την τελετή. Οι Ολυμπιακοί της Αθήνας ξεκίνησαν με καλούς οιωνούς και έληξαν επίσης καλά.
Η Ολυμπιακή Φλόγα ξεκίνησε λοιπόν το μεγάλο ταξίδι της για τους Ολυμπιακούς Αγώνες «Παρίσι 2024», στη γαλλική πρωτεύουσα. Πρώτος Λαμπαδηδρόμος ήταν ο Ολυμπιονίκης Στέφανος Ντούσκος και πρωθιέρεια η ηθοποιός Μαίρη Μηνά.
Το 2004 πρωθιέρεια ήταν η Θάλεια Προκοπίου, πρώτος λαμπαδηδρόμος ο Κώστας Γκατσιούδης και τελευταίος, που άναψε τον βωμό στο Ολυμπιακό Στάδιο, ο Νίκος Κακλαμανάκης. Η δάδα είχε καφέ και ασημί χρώμα, ύψος 68 εκ και βάρος 700 γραμμάρια. Είχαν κατασκευαστεί 16.000 για 11.500 λαμπαδηδρόμους. Οι Χώρες που διήνυσε ήταν: Ελλάδα, Αυστραλία, Ιαπωνία, Ν.Κορέα, Κίνα, Ινδία, Αίγυπτος, Ν.Αφρική, Βραζιλία, Μεξικό, ΗΠΑ, Καναδάς, Βέλγιο, Ολλανδία, Ελβετία, Γαλλία, Μ. Βρετανία, Ισπανία, Γερμανία, Σουηδία, Φινλανδία, Ρωσία, Ουκρανία, Τουρκία, Βουλγαρία, Κύπρος(78.000 χιλιόμετρα).
Η Θάλεια Προκοπίου αρχικά ήταν ιέρεια στις τελετές και πρωθιέρεια στο Σίδνεϋ το 2000, στην Αθήνα το 2004 και στους χειμερινούς του Σολτ Λεϊκ το 2002. Στην τελετή μετείχε η Μαρία Χορς, η οποία είχε εμπνευστεί και τη χορογραφία, όπως και τις κομψές και απέριττες στολές των ιερειών και των νέων.
Η Ολυμπιακή Φλόγα θεωρείται σύμβολο του ανθρώπου και της εφευρετικότητας. Συμβολίζει επίσης «το φώς του πνεύματος, τη γνώση και τη ζωή». Η καταγωγή της βρίσκεται στην αρχαία Ελλάδα. Μια ιερή φλόγα αναβόταν από τις ακτίνες του ηλίου στην Ολυμπία και την αναμμένη καθόλη την διάρκεια των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων. Ωστόσο στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε ακριβώς αυτή η τελετή της Αφής ούτε η διαδικασία με τους λαμπαδηδρόμους, όπως γίνεται σήμερα. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, υπήρχε στο Πρυτανείο της Αρχαίας Ολυμπίας πάντα αναμμένος ένας βωμός αφιερωμένος στην Εστία με την Ιερή Φλόγα που είχε αναφθεί από τις ακτίνες του ήλιου με τη βοήθεια ενός κοίλου κατόπτρου.
Η φλόγα αντιπροσώπευε την «προσπάθεια για τη νίκη». Ο αναβιωτής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν είχε υποστηρίξει ότι η Ολυμπιακή Φλόγα είναι συνδετικό σημείο μεταξύ των παλαιών και σύγχρονων αγώνων και συνιστά την ανανέωση των Ολυμπιακών Αγώνων που αντλούν τη δύναμη από τους αρχαίους.
Παρόλα ταύτα, δεν υπήρχε Ολυμπιακή Φλόγα στην πρώτη διοργάνωση του 1896 στην Αθήνα, ούτε στις επόμενες. Πρωτοεμφανίστηκε το 1928 στο Άμστερνταμ. Δεν έγινε όμως μεταφορά της από την Αρχαία Ολυμπία, την άναψαν επί τόπου.
Η Αφή της Ολυμπιακής Φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία και η μεταφορά της στον τόπο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων μέσω λαμπαδηδρομίας, τελέστηκε για πρώτη φορά και καθιερώθηκε στη σύγχρονη εποχή από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι δεν υπήρχαν λαμπαδηδρομίες στους Αρχαίους Αγώνες, ωστόσο διεξάγονταν λαμπαδηδρομίες στην Αθήνα και άλλες πόλεις προς τιμήν διάφορων Θεών, περιλαμβανομένου και του Προμηθέα.
Από το Βερολίνο και μετά, η Αφή της Ολυμπιακής φλόγας και η Ολυμπιακή Λαμπαδηδρομία, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα, έγιναν θεσμός. Οπως αναφέρουν κάποιες πηγές, «η ιδέα ήταν του Γερμανού καθηγητή και μέλους της Γερμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής δρ. Καρλ Ντιμ, ο οποίος και την εισηγήθηκε στην Οργανωτική Επιτροπή των ΧΙ Ολυμπιακών Αγώνων.»
Ο Καρλ Ντιμ είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Αν και δεν υπήρξε ποτέ μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, ήταν ο διευθυντής της Ακαδημίας των Σπορ της Κολωνίας, επικεφαλής του χιτλερικού αθλητισμού και θεωρητικός της στρατιωτικοποίησης της ναζιστικής νεολαίας.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχαμε ολυμπιακούς αγώνες. Στο Λονδίνο του 1948, ύστερα από την ήττα των ναζί, αποφασίστηκε να τηρηθεί το τελετουργικό, το οποίο ακολουθείται μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με το τελετουργικό, την Αφή την κάνει η Πρωθιέρεια στο χώρο του ναού της Ήρας (Ηραίον), που βρίσκεται απέναντι από το ναό του Δία, στο αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Εκεί η πρωθιέρεια ζητά τη βοήθεια του θεού του ήλιου Απόλλωνα ώστε να ανάψει η δάδα απαγγέλοντας την επίκληση. Η δάδα ανάβει με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου.
Έπειτα, η πρωθιέρεια κατευθύνεται προς το Στάδιο, μεταφέροντας τη φλόγα σε πήλινο αγγείο και με τη συνοδεία των ιερειών. Η πομπή κάνει μία στάση στην ιερή Ελιά από την οποία ο «αμφιθαλής παις», δηλαδή ένας νέος που έχει εν ζωή και τους δύο γονείς του, κόβει ένα κλαδί, σύμβολο ειρήνης και έπαθλο νίκης που δίνονταν κατά τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες στους νικητές.
Στο Στάδιο, η πρωθιέρεια ανάβει τη δάδα του πρώτου δρομέα και η λαμπαδηδρομία ξεκινά με σκοπό να μεταφέρει την φλόγα στο στάδιο της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Κατά τη διαδρομή, υπάρχουν βεβαίως και ατυχήματα. Σύνηθες είναι το φαινόμενο να σβήνει η φλόγα κατά την διάρκεια του ταξιδιού της Ολυμπιακής φλόγας, καθώς πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να είναι ελαττωματική μια δάδα και να μη λειτουργήσει σωστά. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές και έτσι πάντα μεταφέρεται σε όλο το ταξίδι και εφεδρική ολυμπιακή φλόγα. Έτσι, ακόμα και αν τελικά καταφέρει κάποιος σκόπιμα ή από λάθος να την σβήσει, πάντα υπάρχει λύση.
Το 1976 στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μόντρεαλ. Εξαιτίας νεροποντής η Ολυμπιακή φλόγα στον βωμό έσβησε και ένας εργάτης, με φόβο ότι μπορεί να χάσει τη δουλειά του, πήγε και τον άναψε με τον… αναπτήρα του! Από τύψεις ομολόγησε την ενέργεια του και έτσι ο βωμός άναψε και πάλι από τον εφεδρικό λύχνο.
