«…Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Πρό πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν. Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! η Πατρίς μάς προσκαλεί!».
Η ώρα είχε φτάσει, όπως έγραφε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στην προκήρυξη που εξέδωσε 24 Φεβρουαρίου του 1821 στο στρατόπεδο Ιασίου. Είναι το ιδεολογικό μανιφέστο της Επανάστασης που ερχόταν. Και ήρθε, επισήμως ανήμερα της 25ης Μαρτίου, στην πραγματικότητα λίγες μέρες πριν. Από τότε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, προάγγελος και της Ανοιξης και Ανθισης του Γένους, εορτάζεται διπλά. Κι ας έχουν περάσει πάνω από 200 χρόνια, στην καρδιά όλων η Επανάσταση είναι ζωντανή, όπως και ο πόθος για την Ελευθερία.
Ο μέγας ξεσηκωμός των Ελλήνων, ο μεγαλύτερος κατά τους τελευταίους αιώνες, έμεινε για πολλούς και ωραίους λόγους στο μυαλό μας. Όχι ότι δεν υπήρξαν και προβλήματα και λάθη και αστοχίες- παρότι δύο εκατονταετίες μετά δεν τολμάμε να βάλουμε το δάχτυλο στις πληγές. Εν γένει όμως, ήταν ένας αγώνας υπέροχος, γεμάτος υψηλές στιγμές. Δεν είναι τυχαίο το ότι οι δύο μείζονες ποιητές της εποχής, ο Διονύσιος Σολωμός και ο Ανδρέας Κάλβος, μεγάλοι μέχρι και σήμερα και ο πρώτος Εθνικός ποιητής, ύμνησαν την Ελευθερία και τον ξεσηκωμό που ερχόταν με μοναδικό τρόπο στο έργο τους. Ο Σολωμός περιέγραψε και τα πάθη του εξεγερμένου Ελληνισμού στο Μεσολόγγι και αλλού, αλλά και τη στάση κάποιων από τους άρχοντες.
«Και εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
που ό,τι θέλεις ημπορείς,
εις τον κάμπο, Ελευθερία,
ματωμένη περπατείς»
γράφει ο κόντες στο 82ο τετράστιχο του Υμνου εις την Ελευθερίαν.
Μεγάλες στιγμές, μεγάλη ποίηση. Σε αυτήν ας σταθούμε σήμερα, ανήμερα της επετείου. Κυρίως, θα μιλήσουμε για τα χειρόγραφα του Σολωμού, που βρίσκονται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, στη Ζάκυνθο. Το μουσείο κατέχει ένα μέρος των χειρογράφων (οι άλλοι τρεις φορείς βρίσκονται στην Αθήνα).
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ύστερα από πρωτοβουλία της Υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη που ανακοινώθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την συγγραφή του Εθνικού Ύμνου, ανέλαβε την συντήρηση των χειρογράφων του Διονυσίου Σολωμού, που φυλάσσονται και εκτίθενται στην Ζάκυνθο. Μαζί με προβολή ενημερωτικού βίντεο του συντηρητή Νίκου Μυλωνά θα εκτίθενται στο αθηναϊκό μουσείο μέχρι τέλος Απριλίου, σε συνδυασμό με εκπαιδευτικά προγράμματα από την αρχαιολόγο Ράνια Φατώλα και την συντηρήτρια Ιωάννα Στεφανή.
Σε ειδική εκδήλωση που έγινε τις προηγούμενες ημέρες, η συντηρήτρια Ιωάννα Στεφανή παρουσίασε την διαδικασία συντήρησης με θέμα ‘’ Η συντήρηση των χειρογράφων του Διονυσίου Σολωμού. Από το Μουσείο Σολωμού στο Βυζαντινό Μουσείο’’, ο ιστορικός Δημήτρης Αρβανιτάκης ανέπτυξε την κύρια ομιλία της εκδήλωσης με θέμα «Ο Διονύσιος Σολωμός και ο αγώνας για την ποίηση των νέων Ελλήνων», και η ιστορικός – ηθοποιός Σοφία Γιαννιώτη απήγγειλε αποσπάσματα από τους ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΥΣ.
Την εκδήλωση πλαισίωσαν τα μελοποιημένα ποιήματα του Διονυσίου Σολωμού οι Τραγουδιστάδες τση Ζάκυθος.
Κλείνοντας τα μάτια στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 ο Διονύσιος Σολωμός άφηνε πίσω του ελάχιστο δημοσιευμένο έργο. Τα περισσότερα και τα πιο σημαντικά ποιήματά του έμεναν ανολοκλήρωτα, γραμμένα σε τετράδια και σε πολυάριθμα λυτά φύλλα και δίφυλλα. Αμέσως μετά το θάνατο του Σολωμού, τα πολύτιμα χειρόγραφά του αποτέλεσαν τη βάση της πρώτης μεταθανάτιας συγκεντρωτικής έκδοσης του έργου του, δημοσιευμένου και αδημοσίευτου, της περίφημης έκδοσης των Ευρισκομένων (Κέρκυρα 1859), την οποία επιμελήθηκε ο φίλος και μαθητής του Ιάκωβος Πολυλάς.
Σήμερα, τα χειρόγραφα που περιέχουν τα έργα του Σολωμού βρίσκονται στη Ζάκυνθο (στο Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων) και στην Αθήνα, σε τρία διαφορετικά σημεία: στην Ακαδημία Αθηνών, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην ιδιωτική βιβλιοθήκη Σπυρίδωνος Λοβέρδου (ένα χειρόγραφο), ύστερα από περιπετειώδεις διαδρομές.
Η συλλογή του Μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων συγκροτήθηκε το 1898, με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Σολωμού. Τότε η Ασπασία Σορντίνα Ρίγκλερ, αδελφή της γυναίκας του Ιάκωβου Πολυλά, του φίλου και εκδότη των λογοτεχνικών καταλοίπων του ποιητή (Ευρισκόμενα), κατέθεσε στην Τεκτονική Στοά Ζακύνθου (μετέπειτα Μουσείο Σολωμού) όσα σολωμικά χειρόγραφα είχαν μείνει στα χέρια του Πολυλά, ενόψει της νέας έκδοσης του σολωμικού έργου που ετοίμαζε σε συνεργασία με τον Γεώργιο Καλοσγούρο.
Η συλλογή σολωμικών χειρογράφων του Μουσείου ήταν πολύ πλουσιότερη από ό,τι σήμερα, καθώς σε αυτή ανήκαν αρκετά ακόμη χειρόγραφα του ποιητή, τα οποία υπεξαιρέθηκαν το 1927 και στη συνέχεια πουλήθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στον Σπυρίδωνα Λοβέρδο. Το 1953 η συλλογή χειρογράφων του Μουσείου κινδύνεψε και αυτή από τον καταστροφικό σεισμό και τα επακόλουθά του, ωστόσο διασώθηκε χάρη στην επέμβαση του Νικόλαου Βαρβιάνη.
Η συλλογή σολωμικών χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης συγκροτείται το 1927, αποκτώντας τα χειρόγραφα που άλλοτε ανήκαν στην Τεκτονική Στοά Ζακύνθου (μετέπειτα Μουσείο Σολωμού). Στη συλλογή αυτή ωστόσο ανήκει και ο κύριος όγκος της αλληλογραφίας του Σολωμού. Η συλλογή σολωμικών χειρογράφων της Ακαδημίας Αθηνών συγκροτείται το 1934, όταν οι κληρονόμοι του Καλοσγούρου δίνουν εκεί τα χειρόγραφα που είχε στα χέρια του ο Καλοσγούρος, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τον Πολυλά για την νέα έκδοση του σολωμικού έργου.
Το σκορπισμένα σε διάφορα σημεία χειρόγραφα του Σολωμού μπορεί κανείς να δει συγκεντρωμένα στη δίτομη διπλωματική τους έκδοση, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1964, χάρη στη φωτισμένη σύλληψη του Λίνου Πολίτη (Διονυσίου Σολωμού Αυτόγραφα Έργα, τόμ. Α´: Φωτοτυπίες, τόμ. Β´: Τυπογραφική μεταγραφή, Επιμέλεια-Σημειώσεις Λίνος Πολίτης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1964 – τώρα σε ενημερωμένη ανατύπωση από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης).
Χρόνια πολλά στην πατρίδα, λοιπόν, και πάμε τώρα στα χάλια μας. Ποια πατρίδα, αναρωτιέται κανείς ακούγοντας τηλεοράσεις και ραδιόφωνα ή διαβάζοντας εφημερίδες και ιστοσελίδες.
Τον τελευταίο καιρό ζούμε τη γελοιότητα κάποιων μειοψηφιών (στο μυαλό) που θεωρούν πως αν πεις τα φοιτητά είναι σωστό, ενώ είναι λάθος να πεις οι φοιτητές και οι φοιτήτριες. Αλλά πρέπει, σου λένε, να πεις και τα υπάλληλα, και ας είναι ο/η υπάλληλος. Διότι έτσι μόνο περικλείεις και το τρίτο φύλο (το ότι εξαφανίζεις τα άλλα δύο, δεν τους φαίνεται καταστροφικό. Τι να πω; )
Ε, λοιπόν, τους έχω καλύτερη πρόταση: τα συμβάν. Μάλιστα! Ρεπόρτερ σε δελτίο ειδήσεων. Παρακολουθούσε τα συμβάντα και τα περιέκοψε όλα σε ένα.
Πόσες φορές να το πούμε; Περισυλλέγω το ρήμα. Συλλέγω και συλλογή. ΟΧΙ περισυνελέγω. Επομένως γλυκουλίνι, δεν έκαναν μιάμιση ώρα για να περισυνελέξουν τον πιλότο που εκτοξεύθηκε από το αεροπλάνο στη θάλασσα. Λίγη περισυλλογή δεν βλάπτει.
«Eπί πληρωμής γίνονται τα απογευματινά χειρουργεία». Δεν ξέρεις τη σωστή πτώση, εντάξει. Μπορείς να το πεις αλλιώς. Επί πληρωμή (σοκολατάκια) σου κάνω και μάθημα άμα θες.
«Η παράφρων εξτρεμίστρια Δημοκρατική εισαγγελέας Λετίσια Τζέιμς θέλει να κατασχέσει τα ακίνητα μου στη Νέα Υόρκη. Αυτό περιλαμβάνει τον εικονικό πύργο Τραμπ». Ωραία η μηχανική μετάφραση. Iconic σημαίνει εμβληματικός, όχι εικονικός αγαπητό παιδί. Μην κάνεις iconic λάθη.
Ούτε εσύ που θεωρείς πως μπορείς να πεις «με κρύο αίμα». Αγγλιστί in cold blood, ελληνιστί εν ψυχρώ. Μαύρο φίδι που σας έφαγε, όλους, με την υιοθέτηση αγγλισμών χωρίς λόγο. Σουσουδισμός λέγεται αυτό, να το ξέρετε.
Σουσουδισμός κι αυτό: «Σαρακοστή χωρίς φρούτα της θάλασσας; Δεν γίνεται! Στα κάρβουνα, στο φούρνο, στην κατσαρόλα, φτιάξε τα θαλασσινά όπως σου αρέσουν και απόλαυσέ τα με όρεξη, όπως τους αρμόζει!» Αν δεν πεις τα θαλασσινά φρούτα της θάλασσας, όπως τα λένε στην Ευρώπη, θα σου κόψει η μαγιονέζα.
Και πάμε για μια ακόμα φορά στο «κυριολεκτικά» το οποίο, όπως έχουμε ξαναπεί, ο αείμνηστος Λέων Καραπαναγιώτης (κυριολεκτικά) απαγόρευσε στα κείμενα. Είχε δίκιο. Ιδού τα χάλια μας:
«Κυριολεκτικά άνοιξε την καρδιά της» λέει ο ένας.
«Τους γάζωσαν κυριολεκτικά» ο άλλος.
Σας παρακαλώ!
Η καθαρεύουσα δεν χρειάζεται πάντοτε. «Πραγματοποιεί τη βόλτα του πριν πραγματοποιηθεί η μαθητική παρέλαση» είπε χθες η κοπέλα με το μικρόφωνο, πραγματοποιώντας το όνειρό της να μιλήσει σε τηλεοπτική εκπομπή. Και… πραγματοποίησε πατάτα! Κάνε μια βόλτα να συνέλθεις και τα ξαναλέμε.
Καθαρεύουσα και αγγλισμός εν τινι τρόπω μαζί:
«Μετέβη σε μία άλλη πίστα». Πίστα, έχουν τα games, και όταν πάμε σε ανώτερο επίπεδο δεν είναι αναγκαίο να πούμε ότι μεταβαίνουμε. Μετάβαση από μια γλώσσα σε άλλη και από όρους τεχνολογίας σε όρους ανθρώπινης ενέργειας ε, πάει πολύ.
Καπάκι: «Η φωτιά άρχισε να μεταλαμπαδεύεται». Να μεταδίδεται, να εξαπλώνεται κάτι τέτοιο. Μεταλαμπαδεύω γνώσεις, ή, γενικά κάτι θετικό. Εδώ αναφερόμασταν σε πυρκαγιά.
«Μιλάμε για εκατοντάδες άνθρωποι που επισκέπτονται» αλλά και για μία που δεν σκέπτεται. Ανθρωπον ζητώ, να πει σωστά το ανθρώπους. Έναν, έστω.
Όταν ο συντάκτης της συνταγής είναι αφηρημένος. Γράφει για σκορδαλιά- αυτή που θα φάμε σήμερα. «Και εδώ μπορεί να προστεθεί τριμμένη καρυδόπιτα που θα δώσει την ωραία ξηροκαρπάτη αίσθησή του και θα την κάνει πιο πλούσια γευστικά» λέει. Τι καρυδόψιχα, τι καρυδόπιτα. Καλή θέληση να υπάρχει (πρόσεχε να βάλει μέσα οπωσδήποτε το ξηροκαρπάτη. Διότι όταν τρως σκορδαλιά είναι σαν να πίνεις ουίσκι, όλοι το ξέρουν αυτό).
«Είχε κλέψει όλα κι όλα 40 πολυτελή αυτοκίνητα». Ναι, τι είναι 40 αυτοκίνητα; Ψιλοthings είπαμε.
«Ποιανού έργο είναι Ο φτωχούλης του Θεού;» ρωτά η τηλεπαρουσιάστρια. Ο παίκτης δεν το ξέρει. Αναλαμβάνει να μας το εξηγήσει ο «κυνηγός». Του Καζαντζάκη, λέει. Αναφέρεται στον Ιησού.
Εντάξει, μπορεί να γίνει το λάθος εν τη ρύμη του λόγου. Στο μοντάζ δεν κάνει κανείς έλεγχο; Ο Αγιος Φραγκίσκος της Ασίζης πήγε άκλαυτος, ο φτωχούλης.
«Μεγάλα παλοιροιακά κύματα». Στο ίδιο τηλεπαιχνίδι. Παλιρροϊκά δεν κάνει στην παρουσιάστρια. Στον αρχισυντάκτη μήπως;
Λεμονάκι μυρωδάτο: «η αγορά των πάρα πολύ υπερπολυτελών ακινήτων». Να αυτά είναι! Και πάρα πολύ και υπερπολυτελών, όλες οι εκδοχές μέσα.
«Λοιπόν, έχεις καρκίνο» σου λέει ο γιατρός. Και μεταμορφώνεσαι από έναν ήσυχο άνθρωπο, που έχει τον έλεγχο της ζωής του σε κάποιον που το θέλει δεν το θέλει, πρέπει να παλέψει. Αν σταυρώσεις τα χέρια, ο εχθρός θα προχωρήσει.
Καρκίνο έχουν και οι βασιλιάδες, και οι πριγκίπισσες με τα γυάλινα γοβάκια ή αυτές που κοιμούνται 100 χρόνια και μετά το βασιλόπουλο κάνει τα δέοντα, και οι πρίγκιπες που περιμένουν να τους φιλήσει μια πριγκίπισσα για να ξαναγίνουν άνθρωποι από βάτραχοι. Κάθε παραμύθι έχει καλό τέλος. Η μάχη για τη ζωή σου, πρέπει να έχει και αυτή. Αν όμως δεν δώσεις τη μάχη, όπως με κάθε μάχη που δεν έδωσες, έχεις ήδη χάσει.
Καλή ανάρρωση σε κάθε έναν που κουβαλά τον σταυρό αυτού του μαρτυρίου. Και καλόν αγώνα.
Όπως θα έλεγε κι ο Γιάννης Ρίτσος
«Να λες: ουρανός· και ας μην είναι».
(γι’ αυτό υπάρχουν οι ποιητές, οι απαρηγόρητοι παρηγορητές του Κόσμου).
