Παρατηρώντας, ως αναλυτής και διεθνολόγος, τις σεισμικές εξελίξεις στο διεθνές σύστημα, σε γεωπολιτικό και γεωοικονομικό επίπεδο, και αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της εποχής που διανύουμε, όσο αφορά το μέλλον του δυτικού πολιτισμού και της πραγματικά φιλελεύθερης δημοκρατίας, αναζητώ πηγές οι οποίες θα μου δώσουν τη δυνατότητα να αναλύσω καλύτερα αυτά που συμβαίνουν. Και όταν λέω πηγές, δεν εννοώ ένα γύρο στον ελαφρύ κόσμο των κοινωνικών δικτύων, αλλά σε κείμενα και βιβλία, κάτι που δυστυχώς στις ημέρες μας σπανίζει. Μια τέτοια πηγή υπέπεσε στην αντίληψή μου, μετά από σύσταση της κόρης μου, πρωτοετούς φοιτήτριας διεθνών σχέσεων. Πρόκειται για το βιβλίο, “Η Προδοσία των Διανοούμενων”, του Γάλλου συγγραφέα, Julien Benda, που γράφτηκε το 1928 και είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πόσο επίκαιρο είναι σήμερα.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Στην εισαγωγή της τελευταίας επανέκδοσης, ο Αμερικανός κριτικός τέχνης και συντηρητικός κοινωνικός σχολιαστής, Ρότζερ Κίμπαλ, παραθέτει δύο σχόλια παλαιότερων διανοούμενων, τα οποία κουμπώνουν άριστα στην ταραγμένη εποχή μας.
“Όταν το μίσος για τον πολιτισμό γίνεται το ίδιο μέρος του πολιτισμού, η ζωή του νου χάνει κάθε νόημα”. — Alain Finkielkraut.
“Σήμερα προσπαθούμε να διαδώσουμε τη γνώση παντού. Ποιος ξέρει αν στους επόμενους αιώνες δεν θα υπάρχουν πανεπιστήμια για την αποκατάσταση της προηγούμενης άγνοιάς μας”. —Γκέοργκ Κρίστοφ Λίχτενμπεργκ (1742-99)
Στην πραγματικά καταπληκτική πραγματεία του, ο Benda, χρησιμοποιεί τον όρο “clerk” με τη “μεσαιωνική έννοια”, δηλαδή για να σημαίνει “γραφέας”, κάποιος που θα ονομάζαμε σήμερα μέλος της διανόησης. Οι ακαδημαϊκοί και οι δημοσιογράφοι, οι ειδήμονες, οι ηθικολόγοι και οι αναλυτές όλων των ποικιλιών είναι, με αυτή την έννοια, “κληρικοί”.
Όπως αριστουργηματικά διατυπώνει ο Benda, από την εποχή των προσωκρατικών, οι διανοούμενοι, ήταν μια ξεχωριστή φυλή. Σύμφωνα με τους όρους του Benda, αντιμετωπίζονταν ως “όλοι εκείνοι των οποίων η δραστηριότητα ουσιαστικά δεν είναι η επιδίωξη πρακτικών στόχων, όλοι εκείνοι που αναζητούν τη χαρά τους στην άσκηση μιας τέχνης ή μιας επιστήμης ή μιας μεταφυσικής κερδοσκοπίας, εν ολίγοις, στην κατοχή μη υλικών πλεονεκτημάτων”. Χάρη σε αυτούς τους ανθρώπους, ο Benda έγραψε: “Η ανθρωπότητα έκανε κακό για δύο χιλιάδες χρόνια, αλλά τιμούσε το καλό. Αυτή η αντίφαση ήταν τιμή για το ανθρώπινο είδος και σχημάτισε το ρήγμα με το οποίο ο πολιτισμός εξαπλώθηκε στον κόσμο”.
Σύμφωνα με τον Benda, ωστόσο, αυτή η κατάσταση άλλαζε. Όλο και περισσότερο, οι διανοούμενοι εγκατέλειπαν την προσκόλλησή τους στην παραδοσιακή πανοπλία των φιλοσοφικών και ακαδημαϊκών ιδανικών. Ένα σαφές σημάδι της αλλαγής ήταν η επίθεση στο ιδεώδες του Διαφωτισμού της παγκόσμιας ανθρωπότητας και η συνακόλουθη εξύμνηση διαφόρων ιδιαιτεροτήτων. Η επίθεση στο καθολικό συνεχίστηκε στην κοινωνική και πολιτική ζωή, καθώς και στους εκλεπτυσμένους χώρους της επιστημολογίας και της μεταφυσικής: “Εκείνοι που επί αιώνες είχαν παροτρύνει τους ανθρώπους, τουλάχιστον θεωρητικά, να νεκρώσουν το αίσθημα των διαφορών τους . . . έχουν έρθει τώρα να τους επαινέσουν, ανάλογα με το πού δίνεται το κήρυγμα, για την “πίστη τους στη γαλλική ψυχή”, “το αμετάβλητο της γερμανικής συνείδησής τους”, για τη “θέρμη της ιταλικής καρδιάς τους”. Εν ολίγοις, οι διανοούμενοι άρχισαν να βυθίζονται στον ανησυχητικά πρακτικό και υλικό κόσμο των πολιτικών παθών: ακριβώς αυτά τα πάθη, παρατήρησε ο Benda, “εξαιτίας των οποίων οι άνθρωποι ξεσηκώνονται εναντίον άλλων ανθρώπων, τα κύρια από τα οποία είναι τα φυλετικά πάθη, τα ταξικά πάθη και τα εθνικά πάθη”.
Γράφοντας σε μια στιγμή που τα εθνοτικά και εθνικιστικά μίση είχαν αρχίσει να διαλύουν την Ευρώπη, η διάγνωση του Benda πήρε τη γενεαλογία μιας προφητείας. Μιας προφητείας που συνεχίζει να έχει βαθιά απήχηση σήμερα. “Η εποχή μας είναι πράγματι η εποχή της πνευματικής οργάνωσης του πολιτικού μίσους”, γράφει στην αρχή του βιβλίου. “Eίναι ένας από τους κύριους ισχυρισμούς που θα παρατηρήσει στην ηθική ιστορία της ανθρωπότητας”. Σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, η πρόβλεψη του Benda ότι, λόγω της “μεγάλης προδοσίας” των διανοουμένων, η ανθρωπότητα “κατευθυνόταν προς τον μεγαλύτερο και τελειότερο πόλεμο που έχει δει ποτέ ο κόσμος”, επιβεβαιώθηκε με τον πλέον τρομακτικό τρόπο μέσα από την άνοδο του ναζισμού και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η “Προδοσία των Διανοούμενων”, είναι ένα πραγματικά δύσκολο και ταυτόχρονα εντυπωσιακό για την επικαιρότητα του βιβλίο, εάν αναλογιστεί κανείς ότι αυτό που περιέγραψε το 1928 ο Benda, και σε σύντομο χρονικό διάστημα δικαιώθηκε από το αποτέλεσμα, το ζούμε σήμερα από την ανάποδη.
Στην εποχή που ο Benda, έγραψε την “Προδοσία των Διανοούμενων”, οι διανοούμενοι, που αποκαλεί στο βιβλίο Clerks, ανέχθηκαν και στήριξαν την λογική και την άνοδο του ναζισμού με τα γνωστά αποτελέσματα.
Σήμερα, οι διανοούμενοι, έχοντας πάρει μια παρόμοια καταστροφική πορεία, έχουν υιοθετήσει και στηρίζουν στην πλειοψηφία τους, το woke culture και στην ουσία την αναίρεση της σκέψης.
Στην πλειοψηφία των πανεπιστημίων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των Think Tanks, των ιδρυμάτων, των τεχνών του κινηματογράφου, η σκέψη, η γνώση και η κοινή λογική βρίσκονται υπό διωγμό.
Οι σημερινές αντιλήψεις και πολιτικές των ελίτ και διανοούμενων δεν αντιπροσωπεύουν την επέκταση αλλά την καταστροφή του πολιτισμού. Η δημοκρατία, που κάποτε συνεπαγόταν πρόσβαση στον πολιτισμό για όλους. Σήμερα μέσα από τη λογική του woke culture, σημαίνει το δικαίωμα του καθενός στην κουλτούρα της επιλογής του. Αυτό μπορεί να ακούγεται θαυμάσιο, είναι άλλωστε το σύνθημα που ακούει κανείς να φωνάζεται σε ακαδημαϊκά και πολιτιστικά ιδρύματα από άκρη σε άκρη του δυτικού κόσμου. Αλλά, δυστυχώς το αποτέλεσμα, είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε.
Η κοινή κραυγή της επικρατούσας, σήμερα, ελίτ και των επικριτών της Δύσης που προωθούν και στηρίζουν, οι σημερινοί διανοούμενοι, ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι εξίσου νόμιμοι και όλα πρέπει να είναι αποδεκτά είναι εξαιρετικά επικίνδυνη.
Η ειρωνεία, δυστυχώς, είναι ότι αφαιρώντας τα πρότυπα και δηλώνοντας ότι όλα επιτρέπονται, δεν αποκτάται περισσότερος πολιτισμός και δεν κατακτάτε περισσότερη δημοκρατία. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι ο πολίτης, παίρνει όλο και περισσότερες εξευτελιστικές απομιμήσεις του πολιτισμού. Αυτή η απάτη είναι το βρώμικο μυστικό που οι σημερινοί διανοούμενοι και τα συμφέροντα τα οποία στηρίζουν, αρνούνται να αναγνωρίσουν.
Ας ελπίσουμε, ότι αυτή η νέα προδοσία των διανοούμενων, έναντι της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού, δεν θα οδηγήσει με τον ίδιο τραγικό τρόπο στη δικαίωση που κατέκτησε η πραγματεία του Benda.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των, πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
