Η Ισπανία, αλλά και η ΕΕ, αποτίνουν σήμερα φόρο τιμής στους 192 ανθρώπους 17 εθνικοτήτων που σκοτώθηκαν πριν από 20 χρόνια στη Μαδρίτη σε βομβιστικές επιθέσεις οι οποίες σηματοδότησαν την έναρξη των τζιχαντιστικών επιθέσεων στην Ευρώπη.
Υπό τον βασιλιά Φελίπε Στ’ και τη βασίλισσα Λετίθια, η επίσημη τελετή θα ξεκινήσει στις 12:15 (τοπική ώρα, 13:15 ώρα Ελλάδας) στην Πινακοθήκη Βασιλικών Συλλογών, ένα μουσείο που βρίσκεται στο συγκρότημα του βασιλικού παλατιού στη Μαδρίτη. Οργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η 11η Μαρτίου έχει οριστεί «Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Τρομοκρατίας».
Την Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004, λίγο μετά τις 07:30, ώρα αιχμής, εξερράγησαν με μερικά λεπτά διαφορά δέκα εκρηκτικοί μηχανισμοί που είχαν τοποθετηθεί σε τέσσερα τρένα του προαστιακού στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ατότσα, στην καρδιά της Μαδρίτης, ή σε κοντινούς σταθμούς.
Η ισπανική πρωτεύουσα βυθίστηκε αμέσως στο χάος, ενώ παράλληλα οργανώθηκε ένα δίκτυο αλληλεγγύης: ταξί κινητοποιήθηκαν για να μεταφέρουν τους τραυματίες (σχεδόν 1.900) στα νοσοκομεία.
Αντιμέτωπη επί πολλές δεκαετίες με την αιματηρή εκστρατεία της βάσκικης αυτονομιστικής οργάνωσης ΕΤΑ, η Ισπανία δυστυχώς ήταν συνηθισμένη σε βομβιστικές επιθέσεις, αλλά δεν είχε ποτέ πριν γίνει στόχος μιας τόσο μεγάλης επίθεσης.
Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, στις οποίες σκοτώθηκαν περίπου 3.000 άνθρωποι, είχαν σημειωθεί δυόμισι χρόνια νωρίτερα, αλλά η Ευρώπη δεν πίστευε ακόμη το 2004 ότι θα αποτελέσει και εκείνη στόχο της αλ Κάιντα.
Διαφορετικές εκδοχές
Οι επιθέσεις στον σταθμό της Ατότσα, που στην Ισπανία είναι γνωστές ως «11-Μ», σημειώθηκαν σε ένα ιδιαίτερα τεταμένο πολιτικό πλαίσιο, καθώς επρόκειτο να διεξαχθούν εκλογές σε τρεις ημέρες.
Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα του απερχόμενου πρωθυπουργού Χοθέ Μαρία Αθνάρ εμφανιζόταν φαβορί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, έναντι του Σοσιαλιστικού Κόμματος του Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο.
Έναν χρόνο νωρίτερα η Ισπανία είχε αποφασίσει να ταχθεί στο πλευρό των ΗΠΑ και να συμμετάσχει στην εισβολή στο Ιράκ, παρά την αντίθεση της ισπανικής κοινής γνώμης.
Τους μήνες που ακολούθησαν ο Οσάμα μπιν Λάντεν απείλησε με αντίποινα τις χώρες που συμμετείχαν στην εισβολή.
Η ισπανική κυβέρνηση αμέσως θεώρησε την ΕΤΑ υπεύθυνη για την επίθεση στην Ατότσα και επέμεινε στη θεωρία αυτή, παρά το γεγονός ότι αυξάνονταν οι ενδείξεις ότι δεν μπορεί να ισχύει.
Οι ερευνητές άρχισαν πολύ γρήγορα να συγκεντρώνουν στοιχεία για τους δράστες, κυρίως χάρη στον εντοπισμό τριών βομβών που δεν εξερράγησαν και οι οποίες βρέθηκαν σε σακίδια πλάτης και αθλητικές τσάντες.
H αλ Κάιντα ανέλαβε την ευθύνη για τη βομβιστική επίθεση, χαρακτηρίζοντάς την αντίποινα για τη συμμετοχή της Ισπανίας στον πόλεμο στο Ιράκ.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν υπήρχαν ακόμη, αλλά οι αμφιβολίες για την κυβερνητική εκδοχή εξαπλώθηκαν γρήγορα στη χώρα. Σε τέτοιο βαθμό που την Παρασκευή 12 Μαρτίου πραγματοποιήθηκαν σε όλη την Ισπανία πολλές διαδηλώσεις με τη συμμετοχή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Τρεις παραμένουν στη φυλακή
Την Κυριακή 14 Μαρτίου οι Ισπανοί πάνε μαζικά στις κάλπες και δίνουν τη νίκη στους Σοσιαλιστές. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η διαχείριση των επιθέσεων από την κυβέρνηση Αθνάρ της κόστισε την ήττα.
Στις αρχές Απριλίου επτά άνδρες, που αποτελούσαν τον σκληρό πυρήνα των τζιχαντιστών που εξαπέλυσαν την επίθεση, πυροδότησαν τα εκρηκτικά που έφεραν και σκοτώθηκαν σε διαμέρισμα στο νότιο τμήμα της Μαδρίτης, το οποίο πολιορκούσε η αστυνομία. Η έκρηξη κόστισε τη ζωή σε έναν αστυνομικό, ο οποίος θεωρείται στην Ισπανία το 193ο θύμα της «11-Μ».
Το 2007, 29 κατηγορούμενοι, στη μεγάλη τους πλειονότητα Μαροκινοί, δικάζονται στη Μαδρίτη. Οι 18 καταδικάζονται.
Σήμερα μόνο τρεις εξ αυτών – δύο Μαροκινοί που έχουν καταδικαστεί σε ποινές σχεδόν 43.000 ετών κάθειρξης και ένας Ισπανός που παρείχε τα εκρηκτικά, ο οποίος έχει καταδικαστεί σε ποινή σχεδόν 35.000 ετών κάθειρξης– εξακολουθούν να είναι στη φυλακή. Θα παραμείνουν εκεί τουλάχιστον ως το 2044.
Όλοι οι άλλοι έχουν αφεθεί ελεύθεροι αφού εξέτισαν τις ποινές τους και οι περισσότεροι έχουν απελαθεί κυρίως στο Μαρόκο.
