Όταν είσαι ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου αλλά δεν μπορείς να προστατέψεις τα εκθέματά σου ούτε καν από το απλό νεράκι της βροχής και γενικά από τα καιρικά φαινόμενα, έχεις πρόβλημα. Το Βρετανικό Μουσείο το έχει διαπιστώσει αυτό, παίζει όμως εδώ και πολύ καιρό ένα παιχνίδι καθυστέρησης. Πότε επισκευάζει, χωρίς αποτέλεσμα, ένα μέρος μιας πτέρυγας, πότε τμήμα σκεπής, χωρίς να επιτύχει και πάλι κάτι, και γενικά, δεν καταφέρνει, προς το παρόν, να βρει τα δυσθεώρητα ποσά τα οποία απαιτούνται για τη γενική αναμόρφωσή του.
Θα έπρεπε να τα είχε προβλέψει όλα και το ίδιο, και η βρετανική κυβέρνηση, η οποία στην ουσία το χρηματοδοτεί. Εν τέλει πάντως δεν θα μπορούσε να κάνει και πολλά κανείς από τους δύο, καθώς τόσο το Brexit όσο και ο κορωνοϊός επέφεραν μεγάλα πλήγματα στην οικονομία της χώρας. Eχουν όμως υποχρέωση και πρέπει να αντιδράσουν και όχι να εμφανίζονται ως εκείνοι που ψάχνουν και βρίσκουν λύσεις. Διότι και αν ψάχνουν (αμφίβολο) δεν βρίσκουν. Τα έχουν όλα παραπέμψει στη γενική αναμόρφωση.
Φυσικά, δεν εμφανίζεται και δεν θα εμφανιστεί σε καμία περίπτωση ως το ταπεινό και γλυκό μουσείο που ζητά βοήθεια και συμπαράσταση- αλλιώς δεν θα ήταν το κορυφαίο μουσείο μιας πρώην θαλασσοκράτειρας, πρώην αποικιακής δύναμης που έχει θητεύσει στην αλαζονεία. Θα εμφανίζεται πάντοτε σαν να του χρωστά η ανθρωπότητα τα πάντα. Ξεχνώντας πως του χρωστά πολλά, αλλά κι εκείνο της χρωστά εφόσον έχει καταληστέψει τους εθνικούς θησαυρούς πολλών χωρών.
Δεν έφτανε λοιπόν, στο Βρετανικό Μουσείο που πιέζεται για τα γλυπτά του Παρθενώνα και για άλλα ζητήματα (η Χιλή έχει επίσης ξεσηκωθεί και ζητά πίσω κάτι που αφαιρέθηκε παράνομα από τη Νήσο του Πάσχα) ξαφνικά, ήρθε και ένα ρεπορτάζ από το Artnet news να επιβεβαιώσει αυτό που όλοι ξέρουμε: ο βασιλιάς είναι γυμνός! Οι οροφές στάζουν νερό, ο κλιματισμός δεν λειτουργεί, οι μπογιές ξεφλουδίζουν και τα πλακάκια δαπέδου έχουν ραγίσει. Δύο αίθουσες που γειτνιάζουν, η μία με ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά (Gallery 23) και η άλλη με αριστουργήματα της ασσυριακής τέχνης (Gallery 8), είναι τώρα εκτεθειμένες στα στοιχεία της Φύσης, καθώς προστατεύονται μόνον από ένα λεπτό φύλλο υλικού (φανταστείτε κάτι σαν σεντόνι) απλωμένο πάνω από τους μεγάλους φεγγίτες στην οροφή για να καλύψει το άνοιγμα, που θα έπρεπε να καλύπτουν τα ενισχυμένα γυάλινα πάνελ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζονται ανάλογα προβλήματα, τα οποία ακυρώνουν την έννοια της προστασίας των πολιτιστικών θησαυρών. Συχνά στάζει ή που έχει υγρασία και στις αίθουσες των Γλυπτών του Παρθενώνα. Κουβάδες επιστρατεύονται για να μαζεύονται τα νερά (σε κοινή θέα) θερμάστρες για να φεύγει η υγρασία και γενικώς τόσο επιπόλαια και βιαστικά είναι τα μέτρα που παίρνει το μουσείο. Δεν οδηγούν σε λύση του προβλήματος.
Ο Τζορτζ Όσμπορν, ο πρόεδρος των επιτρόπων, παραδέχτηκε σε ομιλία του τον περασμένο Νοέμβριο ότι για δεκαετίες το κτίριο «μπαλώνεται με αποσπασματικό τρόπο και κλείνει γκαλερί όταν μπαίνει η βροχή». Σε άλλη χώρα, θα έπρεπε να είχε οδηγηθεί προς την παραίτηση. Όχι όμως και στη Μεγάλη Βρετανία. Γιατί;
Επειδή πιέζει για ένα φιλόδοξο masterplan που προβλέπει την αναβάθμιση ολόκληρου του κτιρίου, ξεκινώντας από τις γκαλερί των αρχαίων ελληνικών, ρωμαϊκών και ασσυριακών αρχαιοτήτων. Στις οποίες βρίσκονται και τα γλυπτά του Παρθενώνα. Αυτά που το Βρετανικό Μουσείο ισχυρίζεται επίμονα πως προστατεύει καλύτερα από εμάς. Αμ δεν το βλέπουμε;
Μέχρι να βρει το 1 δισ στερλίνες για την εφαρμογή του γενικού σχεδιασμού, ο Οσμπορν κάνει μπαλώματα και το ξέρει, θέτοντας σε κίνδυνο αρχαιότητες μοναδικής αξίας. Όπως αποκαλύπτει η The art newspaper, τον Δεκέμβριο του 2022 σημαντικά ασσυριακά ανάγλυφα απειλήθηκαν από σοβαρή συμπύκνωση, όταν ασυνήθιστες μετεωρολογικές συνθήκες οδήγησαν στη δημιουργία υγρασίας στην επιφάνεια των γλυπτών του 9ου αιώνα π.Χ. Απαιτήθηκαν έκτακτα μέτρα για να στεγνώσουν και να αποφευχθούν τυχόν μόνιμες ζημιές. Αυτά τα ανάγλυφα είναι πλέον ιδιαίτερα πολύτιμα, λόγω της απώλειας παρόμοιων πλακών στο Ιράκ που καταστράφηκαν από εξτρεμιστές του Ισλαμικού Κράτους το 2015.
Ένας εκπρόσωπος του μουσείου επισημαίνει τώρα ότι το μουσείο είναι 270 ετών «και είμαστε ανοιχτοί ως προς το γεγονός ότι χρειάζεται πλήρη ανακαίνιση». Το γενικό σχέδιο αντιπροσωπεύει «ένα από τα πιο σημαντικά έργα πολιτιστικής ανάπλασης που έχουν αναληφθεί οπουδήποτε στον κόσμο». Το μόνο που δεν λέει είναι τι θα γίνει μέχρι τότε και αν κάποιος θα πιέσει τη Μεγάλη Βρετανία να πάρει σοβαρά μέτρα. Προφανώς επειδή αυτό δεν έχει «ωριμάσει» άρα δεν θα ξεκινήσει σύντομα.
Η Βικτόρια Χίσλοπ γνωρίζει καλά πόσο σημαντικό είναι το όλο θέμα. Γνωρίζει και πόσο σημαντική είναι η μη εμπορευματοποίηση των παγκόσμιων πολιτιστικών θησαυρών- κάτι που έγινε πρόσφατα με την σκανδαλώδη επίδειξη μόδας στις αίθουσες των Γλυπτών του Παρθενώνα. Σε άρθρο της στους The Times η δημοφιλής συγγραφέας τονίζει:
«Η συλλογή (σ.σ. μόδας) του Erdem Moralioglu αυτή την άνοιξη ήταν προφανώς εμπνευσμένη από την παράσταση της Μήδειας της Μαρίας Κάλλας και ήθελε να τονίσει την ελληνικότητα της Κάλλας. Τι πιο «ελληνικό» από τα μαρμάρινα γλυπτά που αφαιρέθηκαν από τον Έλγιν τον 19ο αιώνα και φιλοξενήθηκαν στην αίθουσα 18 του Βρετανικού Μουσείου; Αυτή ήταν μάλλον η σκέψη του. Και κανείς δεν φαίνεται να τον πτόησε.
Ίσως ήταν μια καθαρά εμπορική συναλλαγή. Το Βρετανικό Μουσείο πρόκειται να ξεκινήσει ένα έργο 1 δισεκατομμυρίου λιρών για την επισκευή και τον επανασχεδιασμό του κτιρίου. Χρειάζεται χρήματα. Η ιστοσελίδα του προωθεί το γεγονός ότι οι γκαλερί ενοικιάζονται για μεγάλα πάρτι ή δείπνα. Μάλιστα, οι διαχειριστές του μουσείου χρησιμοποίησαν την γκαλερί Duveen (Αίθουσα 18) για το ετήσιο δείπνο τους πέρυσι.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι όποιος δέχτηκε να δανείσει την γκαλερί στον Ερντέμ το έκανε με μηδενική γνώση της σημασίας και της μοναδικότητας των γλυπτών; Αυτό ήταν απλώς αξιοθρήνητη άγνοια; Όπως μου επεσήμανε ένας αρχαιολόγος, ο αριθμός των ανθρώπων που ήταν παρόντες στην παράσταση του Ερντέμ, συν ο φωτισμός και οι κάμερες, θα είχαν επηρεάσει τη θερμοκρασία και την υγρασία στη γκαλερί. Αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να είχε αρνητική επίδραση σε αυτά τα ανεκτίμητα έργα τέχνης.
Τα γλυπτά δεν είναι άφθαρτα — αλλά είναι αναντικατάστατα. Στο Λονδίνο, όπου κι αν κοιτάξεις, υπάρχουν νεοκλασικά κτίρια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για εμπορική προβολή, όλα εμπνευσμένα από την αρχιτεκτονική της αρχαίας Ελλάδας. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ αυτού που φορούσαν τα μοντέλα και της Μήδειας ή της ελληνικής γλυπτικής φαίνεται ψεύτικη.
Μια ειρωνεία είναι ότι το κοινό κάθισε με την πλάτη του στα γλυπτά του Παρθενώνα — δεν θα το είχε προσέξει αν ήταν εκεί ή όχι. Γιατί λοιπόν να αναλάβουμε τον κίνδυνο της ζημιάς; Από προσβολή;
Τα γλυπτά θεωρούνται ως η πεμπτουσία της ελληνικότητας. Αυτό δεν υποδηλώνει πού ανήκουν; Για άλλη μια φορά, οι ενέργειες και η στάση του Βρετανικού Μουσείου με έχουν αφήσει μπερδεμένη— και όλο και πιο θυμωμένη.»
