H Δήλος αποτελεί ένα μοναδικό συνδυασμό μνημείων παγκόσμιας εμβέλειας, τόσο πολιτιστικής όσο και φυσικής κληρονομιάς, καθώς τα ανθρώπινα δημιουργήματα στο νησί είναι απόλυτα εναρμονισμένα με το φυσικό τους περιβάλλον. Επομένως, η περιοχή αυτή εκτίθεται σε συνδυαστικούς κινδύνους, οι οποίοι περιλαμβάνουν την επίδραση των κλιματικών και λοιπών γεωφυσικών φαινομένων στα ίδια τα μνημεία αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον της Δήλου και των Κυκλάδων εν γένει. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών, η Δήλος βρίσκεται 14η στον κατάλογο από τα συνολικά 244 μνημεία της UNESCO στη Μεσόγειο που κινδυνεύουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, τους σεισμούς και άλλα ακραία φαινόμενα.
Το Κέντρον Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών ανέλαβε τον συντονισμό της συγκεκριμένης δράσης για την ανάπτυξη και εγκατάσταση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη Δήλο. Η παρουσίαση έγινε χθες και ο ακριβής τίτλος είναι: “Παρουσίαση του ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου” και η παρουσίαση έγινε από τον γενικό γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστο Ζερεφό.
Η διάρκεια του έργου θα είναι 24 μήνες, στους οποίους θα εγκατασταθούν ατμοσφαιρικά, ωκεανογραφικά και σεισμολογικά όργανα που θα είναι συνδεδεμένα με υπέρ-υπολογιστικές δομές στην Ακαδημία Αθηνών, στις οποίες είναι εγκαταστημένα ή θα εγκατασταθούν αριθμητικά μοντέλα. Το έργο συμπεριλαμβάνει την ανάλυση της τοπικής κλιματολογίας, τον προσδιορισμό δεικτών τρωτότητας και κινδύνου καθώς και την ανάπτυξη σχεδίου διαχείρισης και λύσεων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, θα οργανωθούν οριζόντιες δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης καθώς και συναντήσεις εργασίας μαζί με ενημερωτικές ημερίδες όλων των εμπλεκόμενων φορέων τόσο στην Αθήνα όσο και στη Δήλο. Η επιτυχής εκπόνηση των δράσεων στο συγκεκριμένο πιλοτικό έργο για τη Δήλο θα αποτελέσει σημαντικό παράδειγμα για την ανάληψη αντίστοιχων δράσεων από την Ακαδημία Αθηνών και για άλλα μνημεία πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Επίσης, θα αποτελέσει δείγμα γραφής σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να ακολουθήσουν τις προτεινόμενες μεθοδολογίες και άλλα κράτη τα οποία συμμετέχουν και αυτά στις εμβληματικές δράσεις του ΟΗΕ, εστιασμένες στη Μεσόγειο.
Τέλος, τονίζεται ότι το έργο περιλαμβάνει την παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου τόσο σε πραγματικό χρόνο όσο και την παρακολούθηση της εξέλιξης της τρωτότητας και των κινδύνων που απειλούν την περιοχή αυτή στις προσεχείς 7 δεκαετίες.
Η Δήλος δεν είναι ο μόνος αρχαιολογικός χώρος που της Ελλάδας κινδυνεύει περισσότερο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τις ακραίες βροχοπτώσεις και σε μικρότερο βαθμό από την ερημοποίηση, τους σεισμούς και τις ακραία υψηλές θερμοκρασίες.
Η ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, που αποτελεί ένα από τα λίκνα του παγκόσμιου πολιτισμού, συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο ευάλωτων περιοχών στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή για τις επόμενες δεκαετίες. Ως εκ τούτου, η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της Μεσογείου αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρούς κινδύνους. Θα οφείλονται στην ξηρασία, στον καύσωνα, με θερμοκρασίες που θα ξεπερνούν και τις 40 ή και τις 50 ημέρες τον χρόνο, στις πυρκαγιές στις ακραίες βροχοπτώσεις και στην άνοδο της θαλάσσιας στάθμης.
Σύμφωνα με την μελέτη, η στάθμη της θάλασσας κατά τη μελλοντική περίοδο 2071-2100 προβλέπεται να αυξηθεί σε σχέση με την περίοδο αναφοράς (1971-2000) κατά 0,3-0,55 μέτρα σύμφωνα με το σενάριο RCP4.5 και κατά 0,45-0,75 μέτρα σύμφωνα με το σενάριο RCP8.5. Η μεγαλύτερη άνοδος της στάθμης της θάλασσας προβλέπεται για τις ακτές του Ατλαντικού, ενώ σημαντικές αυξήσεις φαίνονται στο Αιγαίο Πέλαγος, στην Αδριατική ακτογραμμή και στους κόλπους Γένοβας και Βενετίας. Επομένως, η Δήλος, αλλά και η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, το Πυθαγόρειο και το Ηραίον της Σάμου και άλλες τοποθεσίες, θα αντιμετωπίσουν ακραίους κινδύνους.
Όπως είπε ο κ. Ζερεφός, «το νησί της Δήλου ήταν ένα από τα σημαντικότερα μέρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου και περιλαμβάνει ναούς προς τιμή των δίδυμων θεών Απόλλωνα και Αρτέμιδος. Αποτελεί μοναδικό συνδυασμό μνημείων παγκόσμιας εμβέλειας, τόσο πολιτιστικής όσο και φυσικής κληρονομιάς, καθώς τα ανθρώπινα δημιουργήματα στο νησί είναι απόλυτα εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον.
Επομένως, η περιοχή αυτή υπόκειται σε συνδυαστικούς κινδύνους οι οποίοι περιλαμβάνουν την επίδραση των κλιματικών και λοιπών γεωφυσικών φαινομένων στα ίδια τα μνημεία αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον.»
Ο κ. Ζερεφός τόνισε πως το Κέντρον Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών αναλαμβάνει το συντονισμό συγκεκριμένης μελέτης για την ανάπτυξη και εγκατάσταση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία της Δήλου. Στο νησί θα εγκατασταθούν ατμοσφαιρικά όργανα, υπερ-υπολογιστικές δομές και μοντέλα, παλιρροιογράφος, δίκτυο σεισμολογικών σταθμών και επιταχυνσιογράφων.
Το Κέντρον Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας (ΚΕΦΑΚ) της Ακαδημίας Αθηνών, με τη θερμή υποστήριξη της Πρωτοβουλίας ’21 και σε συνεργασία με ερευνητές από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ε.Α.Α.) και αρχαιολόγους, παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου.
Η Πρωτοβουλία ’21 συγκροτήθηκε με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και είναι το αποτέλεσμα της συστηματικής συνεργασίας κοινωφελών, πολιτιστικών και επιστημονικών ιδρυμάτων της χώρας και της Εθνικής Τράπεζας. Συνεχίζει τη δραστηριότητά της με έμφαση σε δράσεις στο πεδίο της Κλιματικής Αλλαγής και του Περιβάλλοντος.
Την δράση της Ακαδημίας Αθηνών υποστηρίζουν τα Ιδρύματα-Μέλη της Πρωτοβουλίας ’21: Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ.Λάτση, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη και Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου.
Η εμβληματική αυτή πρωτοβουλία εντάσσεται σε μια σειρά πρωτοβουλιών που έχει ληφθεί από τους επιστήμονες του ΚΕΦΑΚ, σε συνεργασία με την Ελληνική Κυβέρνηση και δεκάδες άλλες χώρες στην εμβληματική πρωτοβουλία, την οποία υιοθέτησε και ενέταξε ως εμβληματική ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών António Guterres, ήδη από το 2019. Η παρουσίαση του πιλοτικού αυτού προγράμματος έγινε από τον Γενικό Γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών καθηγητή Χρήστο Ζερεφό, τον Συντονιστή της Πρωτοβουλίας ’21 κ. Ιωάννη Μάνο, τον Διευθυντή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δρα Δημήτριο Αθανασούλη και τον Διευθυντή Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Ε.Α.Α. Δρα Νικόλαο Μελή.
Στην εκδήλωση μίλησε και ο Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής Σταμάτης Κριμιζής, ο οποίος αναφέρθηκε στη σειρά εκδηλώσεων οι οποίες έχουν ξεκινήσει από διετίας να γίνονται τον Ιούνιο κάθε έτους στη Δήλο και αφορούν τη σύνδεση της Δήλου με διαστημικές δραστηριότητες της NASA. Την παρουσίαση παρακολούθησαν προσωπικότητες, ερευνητές, πλήθος επιχειρηματιών και δημοσιογράφων ενώ συμμετείχαν και τα Ιδρύματα της Πρωτοβουλίας ’21 που στηρίζουν αυτό το πρόγραμμα.
Αγγελική Κώττη
