Ηταν τόσο μεγάλη η αναστάτωση που προκλήθηκε στην γείτονα, ώστε το ίδιο το Κέντρο Καταπολέμησης της Παραπληροφόρησης (DMM) από τη Διεύθυνση Επικοινωνιών της Τουρκικής Προεδρίας διέψευσε πως αγοράστηκε η Αγία Σοφία. Προφανώς δεν υπάρχει καν καπνός πίσω από τις φήμες που κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θα ήταν μάλλον απίθανο το Βατικανό, το οποίο διαθέτει τεράστια περιουσία, να έδινε 38 δισεκατομμύρια δολάρια προκειμένου να αποκτήσει την ιστορική εκκλησία.
Η Αγία Σοφία, εμβληματικό μνημείο της Χριστιανοσύνης, είναι δεμένη με την Ορθόδοξη Εκκλησία και όχι με την Καθολική. Το ότι κάποια γεγονότα, όντως, σχετίζονται με αυτήν, (λειτουργίες επί μερικά χρόνια, τάφος Ερρίκου Δάνδολου κ.α.) δεν θα πρέπει να μας κάνουν να πιστέψουμε πως ο Πάπας και οι καρδινάλιοι θα συναινούσαν να δώσουν τέτοιο ποσό. Ούτε, δε, οι Τούρκοι θα πωλούσαν ποτέ ένα τζαμί (όπως έχει μετατραπεί) που σχετίζεται με τον Μωάμεθ Β τον Πορθητή.
Το Κέντρο Καταπολέμησης της Παραπληροφόρησης, των fake news δηλαδή, σε ανάρτησή του ανέφερε ότι ο ισχυρισμός που διαδόθηκαν από κάποιους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως η Αγία Σοφία πουλήθηκε στο Βατικανό για 38 δισεκατομμύρια δολάρια δεν αληθεύει.
«Μην πιστεύετε τους αβάσιμους ισχυρισμούς σχετικά με το Μεγάλο Τζαμί της Αγίας Σοφίας, όπως «πωλήθηκε» ή όπως «η αποκατάσταση θα διαρκέσει 50 χρόνια και θα κλείσει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», αναφέρεται επίσης.
Το μνημείο, ηλικίας 1486 ετών, πρόκειται να αναστηλωθεί σε μια διαδικασία που οι ειδικοί υπολογίζουν ότι θα διαρκέσει τρία χρόνια. Δεν αποκλείεται όμως να κρατήσει περισσότερο, αφού το σπουδαίο αυτό αρχιτεκτόνημα είχε εγκαταλειφθεί στην τύχη του επί πολλές δεκαετίες.
Σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερία «Μιλλιέτ» ο αρχιτέκτονας İhsan Sarı, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής, δήλωσε: «Η αποκατάσταση αυτού του μνημειώδους έργου, θα διαρκέσει πολύ. Κατά καιρούς έχουν γίνει μερικές αποκαταστάσεις, αλλά η προηγούμενη λεπτομερής αποκατάσταση έγινε από Ελβετούς αδερφούς αρχιτέκτονες μεταξύ 1848 και 1850 κατά τη βασιλεία του σουλτάνου Abdulmecid II. Τώρα προετοιμάζουμε την σύγχρονή μας λεπτομερή αποκατάσταση.
Βεβαίως πρόκειται να ολοκληρωθούν οι κατόψεις του μνημείου που έγιναν με σαρώσεις λέιζερ και μετά θα ξεκινήσει η αναστήλωση της Αγίας Σοφίας. Αλλά η αποκατάσταση τέτοιων πολιτιστικών αγαθών, δεν έχει αρχή και τέλος. Πρόκειται για πολιτιστικά αγαθά που πρέπει να συντηρούνται συνεχώς.
Οι τάφοι των σουλτάνων στον κήπο, δηλαδή ο τάφος του Σελίμ Β’, ο τάφος του Μουράτ Γ’, ο τάφος του Μεχμέτ Γ’, ο τάφος των πριγκίπων και οι τάφοι του Μουσταφά Α’ και του Ιμπραήμ Α’, βρίσκονται στο παλιό κτίριο του Βαπτιστηρίου, μαζί με το Ρολόι και το Δημοτικό Σχολείο. Ένα πολύ μεγάλο οικοδομικό σύμπλεγμα. Εχει ξεκινήσει η διαδικασία αντικατάστασης μολύβδου για την οροφή του τάφου του Murad III.
Δηλώνοντας ότι υπάρχει πρόβλημα με τους μιναρέδες του τζαμιού και ότι ένας μιναρές ίσως να αποσυναρμολογηθεί, ο İhsan Sarı είπε: «Δεν μπορώ να μην το πω αυτό. Θα υποβληθεί σε λεπτομερή αποκατάσταση με κοινή εργασία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, της Γενικής Διεύθυνσης Ιδρυμάτων και του Δήμου της Κωνσταντινούπολης. Γίνονται μελέτες. Θα γίνουν παρεμβάσεις για λόγους εξυγίανσης σε ορισμένους μιναρέδες. Μπορεί επίσης να γίνει μερική αποξήλωση μιναρέ, αλλά αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό αξιολόγηση. Με τον καιρό υπήρξαν προβλήματα με τους θόλους στην οροφή και θα αντιμετωπιστούν. Δυστυχώς, υπάρχουν τσιμεντοκονίες που χρησιμοποιούνται στις προσόψεις, αυτές θα αφαιρεθούν αμέσως από το μνημείο και θα επανασοβατιστεί με αυθεντικά κονιάματα κουρασανιού. Έτσι, θα ξεκινήσει η αποκατάσταση.»
Αναφέροντας ότι δεν είναι σαφές πόσος χρόνος θα χρειαστεί για την αποκατάσταση πολιτιστικών αγαθών όπως το τζαμί της Αγίας Σοφίας, ο Σαρί είπε: «Αυτή τη στιγμή συνεχίζεται η αποκατάσταση των εσωτερικών θυρών. Είναι πολύ δύσκολο να πούμε ότι θα αποκαταστήσουμε τέτοια μνημεία σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα γιατί δεν ξέρουμε τι θα γίνει στους χώρους που ανοίγουμε. Αλλά με την εμπειρία μου, μπορώ να πω ότι βρισκόμαστε στις παραμονές μιας αποκατάστασης που θα διαρκέσει αρκετές γενιές.»
Άλλος ειδικός επιστήμονας, ο ιστορικός Ιλμπέρ Ορταϊλί τόνισε πως ο μεγάλος αριθμός επισκεπτών (λόγω της χρήσης του ως τζαμιού) είναι απαράδεκτος. Δεν είναι αρκετά δυνατό το μνημείο για να φιλοξενεί τόσους πολλούς επισκέπτες».
«Η Αγία Σοφία δεν είναι ένας δρόμος που ο καθένας μπορεί να περάσει ελεύθερα. Οι διάδρομοι κάτω από αυτήν, οι πλωτές οδοί που θα μεταφέρουν λύματα και υγρασία και το σύστημα εξαερισμού δεν είναι αρκετά ισχυρό για να δέχεται τόσο πολλούς επισκέπτες.»
Σύμφωνα με τον καθηγητή Hasan Fırat Diker «Η Αγία Σοφία υψώνεται σε τοίχο θεμελίωσης ύψους περίπου 2 μέτρων, χτισμένο σε βράχο. Οι αγωγοί που περιβάλλουν το κτίριο από μέσα και έξω και με συνολικό μήκος περίπου ένα χιλιόμετρο είναι υπόγειες κατασκευές που χτίστηκαν μαζί με την Αγία Σοφία. Χρησιμεύουν για μεταφορά νερού , αποχέτευση όμβριων υδάτων και για λόγους εξαερισμού. Υπάρχουν επίσης υπόγεια κελάρια που ανήκουν στη δομή της αυλής, η οποία δεν υπάρχει σήμερα. Κάποιες υπόγειες κατασκευές της Αγίας Σοφίας χρειάζονται επειγόντως καθαρισμό και επισκευή καθώς έχουν παραμεληθεί για αιώνες.”
“Η δωρεάν είσοδος στην Αγία Σοφία μετά τη μετατροπή της σε τζαμί έχει φυσικά αυξήσει τον αριθμό των επισκεπτών. Αυτό το ενδιαφέρον καθιστά δύσκολο τον έλεγχο όσων εισέρχονται και μερικές φορές προκαλεί ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Η επίσκεψη σε αυτόν τον αρχαίο ναό, ο οποίος είναι ένα μνημείο, είναι πάνω απ’ όλα θέμα πολιτισμού και ευγένειας. Όσοι έρχονται στην Αγία Σοφία τόσο για προσκύνηση όσο και για επίσκεψη θα πρέπει να έχουν αυτή τη συνείδηση. Οι αρνητικές συνθήκες υγρασίας που δημιουργούνται από τον υπερβολικό αριθμό επισκεπτών στο εσωτερικό μπορεί να προκαλέσουν μωσαϊκά θόλου και οροφής να πέφτουν και να καταστραφούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Μια ρύθμιση για τον διαχωρισμό αυτών που έρχονται για επίσκεψη και προσκύνηση μπορεί να επιτρέψει τη μείωση της πυκνότητας στο εσωτερικό. Υπάρχουν παραδείγματα στον κόσμο όπου η χρήση της λατρείας και η επίσκεψη διαχωρίζονται χρονικά σε ναούς που έχουν τα χαρακτηριστικά μνημειακών έργων», τόνισε.
Όταν μιλάμε για την πιθανότητα κατάρρευσης της Αγίας Σοφίας, έρχεται στο μυαλό και ο προβληματικός κεντρικός τρούλος του κτιρίου.
” Η Αγία Σοφία είναι ένα κτίριο που είχε δομικά προβλήματα από την πρώτη του κατασκευή. Ο κύριος τρούλος του κατέρρευσε εντελώς, 21 χρόνια αφότου άνοιξε για πρώτη φορά για λατρεία, δηλαδή το 558. Το βορειοδυτικό τμήμα του κύριου τρούλου κατέρρευσε από το σεισμό του τον 10ο αιώνα και το νοτιοδυτικό τμήμα κατέρρευσε από τον σεισμό τον 14ο αιώνα», είπε ο Hasan Fırat Diker.
«Μετά τον σεισμό και τις επισκευές που έχει υποστεί, έχει βιώσει μια ασύμμετρη παραμόρφωση στις καμάρες που φέρουν τον κύριο τρούλο. Τα πιο αδύναμα σημεία της Αγίας Σοφίας είναι τα τόξα που συνδέουν τον κύριο θόλο με τα ημιθόλια. Με άλλα λόγια, το πραγματικό δομικό πρόβλημα είναι στα δομικά στοιχεία που το φέρουν, παρά στον κύριο τρούλο. Επομένως, το σεισμό πρόβλημα της Αγίας Σοφίας θα συνεχίζεται όσο υπάρχει το κτίριο. Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας δεν έχει καταρρεύσει για περίπου 7 αιώνες, με τις πολύτιμες συνεισφορές του Μιμάρ Σινάν. Αυτή είναι περίπου η μισή διάρκεια ζωής του κτηρίου». (σ.σ. Ο Μιμάρ Σινάν είναι ο μεγαλύτερος Οθωμανός αρχιτέκτονας, ελληνορθόδοξης καταγωγής, και έσωσε τον τρούλο κάνοντας στατικές επεμβάσεις, όπως και το κτίσμα, προσθέτοντας εξωτερικά χριστά «δεσίματα». Σε δικά του σχέδια κατασκευάστηκαν δύο μιναρέδες της Αγίας Σοφίας αλλά και σπουδαία τζαμιά ανά την Τουρκία.)
“Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού πρόκειται να ξεκινήσει τη μεγαλύτερη αποκατάσταση της Αγίας Σοφίας στην ιστορία της Δημοκρατίας. Η διαφορά αυτής από τις προηγούμενες επισκευές είναι ότι σχεδιάζεται να αντιμετωπιστεί η δομή με ολιστικό τρόπο, όχι εν μέρει.» καταλήγει. Μετά την ολοκλήρωση αυτής της αναστήλωσης, η Αγία Σοφία θα πρέπει βέβαια να είναι υπό συνεχή επιτήρηση, αλλά θα αντιμετωπίζει για αρκετά χρόνια μόνο μικρότερα προβλήματα.
Αγγελική Κώττη
