«…Κρατώντας το βιβλίο στα χέρια και ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του, κρατήστε στον νου, στην καρδιά, τις αιωνόβιες ρίζες του Πόντου, τα δάση ενός λαού, οξυγόνου στον πολιτισμό και στην ιστορία του κόσμου». Αυτά γράφει ο Ηλίας Τσέχος στα προλογικά του για το βιβλίο “ Ανθολογία Ποντιακής Ποίησης – Η Δίγλωσσος ”. Ο πρώτος τόμος είχε εξαιρετική αποδοχή και ο δεύτερος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, θα παρουσιαστεί σήμερα Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου ώρα 19:30 στην αίθουσα «Βέτλανς» στη Νάουσα.
Την παρουσίαση οργάνωσαν ο Δήμος Ηρωικής Πόλης Νάουσας σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Ανάλεκτο» από τις οποίες κυκλοφορεί η δίτομη ανθολογία. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Γεώργιος Ορδουλίδης, Καθηγητής βυζαντινής μουσικής, Άρχων Μαΐστωρ Μ.τ.Χ.Ε. και ο Σίμος Ανδρονίδης, Διδάκτωρ του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ. Θα προλογίσει ο Άκις Θωμαΐδης, εκδότης. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό.
Μιλώντας για το έργο αυτό, που αποτελεί ένα ακόμα έργο ζωής για τον ίδιο, ο ποιητής Ηλίας Τσέχος λέει στο Thepresident.gr: «Η τόλμη να εισέλθω στην ποντιακή ποίηση, στους ρυθμούς και στις μορφές της, μεταφέροντας όλους τους χυμούς στη νεοελληνική, ήταν πίεση 10 χρόνων από επιφανείς του ποντιακού πολιτισμού… ” να πράξω ” κι εγώ για τους ημέτερους, τιμώντας τους, ανασταίνοντάς τους από το πικρό , απάνθρωπο και ματωμένο ξεριζωμό. Διόλου εργασία εύκολη! Πέντε χρόνια 2 Τόμοι και άλλα δύο για τον τρίτο τόμο, που θεμελιώνεται…»
Σημειώνει πως πέρασαν πλέον «εβδομήντα χρόνια από τις τελευταίες, πολύτιμες, ανθολογήσεις του Λάμπρου Λαμψίδη και Στάθη Ευσταθιάδη, ποντιακής ποίησης, δημοτικών παραδοσιακών ασμάτων και δίστιχων, που σώθηκαν προφορικά από τον 10 μ.χ αιώνα μέχρι τον 18 μ.χ και γραπτά από τον 19 αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Ήταν, πιστεύω, αναγκαίο να συμβεί και ήταν η σειρά μου να κοπιάσω, συλλέγοντας ποιήματα και τραγούδια στην ποντιακή γραφή τους – βοηθείας της διδασκάλισσας της ποντιακής μητρικής μας γλώσσας Γιώτας Ιωακειμίδου – και μεταφέρνοντάς τα στη νεοελληνική, δίνοντας αφορμή να πλησιάσουν την ποντιακή λαλιά μέσα από την νεοελληνική οι απανταχού ομογενείς… Τιτάνια η κατάθεση! «
-Γιατί και η Ποντιακή Ποίηση σήμερα;
«Ήταν και είναι ακόμα – ευτυχώς – ο κόσμος μας, ο πολιτισμός μας, η καθημερινότητά μας και η γιορτινότητά μας, ήχοι και γεύσεις, ενδυμασίες και τροφές, χοροί και τραγούδια, γεωγραφία και ιστορία, γεωργική και βουκολική ζωή, αμεσότητα και χάρη… Να σώσουμε ό,τι μπορούμε με βιβλία, μέσα στα βιβλία, γιατί, όπως μας ενημερώνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε 80 χρόνια από σήμερα, από τις 2000 γλώσσες – διαλέκτους, η ποντιακή είναι μέσα στις 3 πρώτες που θα εξαφανιστούν!!! Κρίμα και κρίμα μας…»
Τα χιλιοτραγουδισμένα μαργαριτάρια της ποίησης του ποντιακού πολιτισμού συγκεντρώθηκαν λοιπόν από τον ακάματο Ηλία Τσέχο (κατά κόσμον Τσεχελίδη) σε μία δίγλωσση έκδοση που επιτρέπει στον αναγνώστη να αφουγκραστεί την ανάσα της ποντιακής γλώσσας αλλά και να κατανοήσει το περιεχόμενό της με οδηγό την ποιητική ευαισθησία της νεοελληνικής μεταφοράς του. Με την ίδια ευαισθησία και το ίδιο ταλέντο που αφιερώνει στους δικούς του στίχους, ο Ηλίας Τσέχος κατόρθωσε να μην προδώσει το πρωτότυπο, και ας έχει εκείνο πίσω του τους αιώνες!
Το βιβλίο διαβάζεται εύκολα. Στις αριστερές σελίδες τα ποιήματα στην ποντιακή γλώσσα ή στην ποντιακή διάλεκτο, αν επιθυμείτε. Στις δεξιές σελίδες τα ποιήματα στη νεοελληνική γλώσσα, με έναν τρόπο πιστό κι άπιστο μεταφοράς κατά λέξη, σπουδαίας όμοιας εικόνας, ατμόσφαιρας, σεβασμού, ρυθμού, ανάσας, της πνοής στο μεγαλείο αυτής της γλώσσας, που παλεύει τη σωτηρία της. Όλο το βάρος του εγχειρήματος έχει δοθεί στη μεταφορά της ποντιακής ποίησης στη νεοελληνική γλώσσα, δυναμικά, ικανά, αφού την ποντιακή γραφή και το γλωσσάρι, ανέλαβε κι έλαμψε ο άφθονος πλούτος της Γιώτας Ιωακειμίδου.
Η λαμπρή φιλόλογος, συγγραφέας ερευνήτρια και δασκάλα της Ποντιακής, ανέλαβε την γλωσσική επιμέλεια των ποντιακών κειμένων και την μεταγραφή τους στην φωνητική γραφή της ποντιακής διαλέκτου.
« Ήθελα να πω δυο λίγα λόγια, δεν είπα τίποτα, μα κρατώντας το βιβλίο στα χέρια και ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του, κρατήστε στον νου, στην καρδιά, τις αιωνόβιες ρίζες του Πόντου,τα Δάση ενός Λαού Οξυγόνου στον Πολιτισμό και στην Ιστορία του Κόσμου» γράφει στο οπισθόφυλλο ο ποιητής- ανθολόγος και μεταγραφέας.
Στον δεύτερο τόμο θησαυρίζονται πολλά, ιδιαίτερης σπουδαιότητας – λιγότερο γνωστά ποιήματα της ποντιακής παράδοσης και ανθολογούνται κάποια από τα σημαντικότερα ποιήματα νεότερων, επωνύμων Ποντίων δημιουργών (Φίλωνος Κτενίδη, Ηλία Τσιρκινίδη, Παντελή Μελανοφρύδη, κ.ά.) στο έργο των οποίων διακρίνεται, μεταξύ άλλων, η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες, που εκφράζεται με ενάργεια κι ευαισθησία, συνθέτοντας ποιητικές εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς.
«Οδηγώντας η ποίηση τα διαχρονικά άσματα, αλλά και τα σύγχρονα, της πατρίδας, ταξιδεύουμε με τον μνημειώδη αυτό τόμο, ιστορικά, στην τρισχιλιόχρονη γη των προγόνων µας . Ξαναγεννιόμαστε!» γράφει για τον πρώτο τόμο ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
«Τα πρώτα ελληνικά τραγούδια είναι τα ομηρικά έπη, που εξυµνούν τους άθλους και τα κατορθώματα οµηρικών ηρώων. Η διαχρονική αξία τους διατηρείται ζωντανή. Η ποντιακή παράδοση µεταφέρει, µε τον προσήκοντα σεβασμό, ως τις µέρες µας, την ιστορία και τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων και ως Ίωνες. Η ποντιακή γλώσσα, γέφυρα ανάμεσα στην ομηρική και νεοελληνική γλώσσα, μηδενίζει το χρόνο. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη µεταφορά του προοιµίου της Ιλιάδας του Οµήρου στην ποντιακή γλώσσα: «Τραγούδ’ θεά τον φοβερόν θυµόν του Αχιλλέα. ‘Σ ση Αχαιίων το κιφάλ’ πολλά κακά που έγκεν, παληκαρίων π’ έστειλεν ‘ς σον Άδην πολλά ψ’ήα και µε τα λέσ΄ εχόρτασεν όρνεα και θερία, γιατί λογοπιάστανε Ατρείδης κ’ Αχιλλέας, τρανός ο είνας ήρωας κι ο άλλος Βασιλέας».
Το ποντιακό ακριτικό δημοτικό και ιστορικό τραγούδι στην ποίηση του Πόντου, διατηρήθηκε µε τη λογική φυσιολογική του εξέλιξη ζωντανό, σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής και οθωμανικής αυτοκρατορίας. Επιλεγμένα τραγούδια, κοσμήματα της πνευματικής µας κληρονομιάς, δεν άντεξαν απλά στο χρόνο, αλλά τον νίκησαν και παραδόθηκαν ως εµάς, από γενιά σε γενιά. Ο ακριτικός κύκλος του 8ου κα 9ου αιώνα, οι παραλογές του 10ου και 11ου αιώνα, τα ιστορικά τραγούδια του 13-15ου αιώνα, αλλά και οι καλλιτεχνικοί θησαυροί της οθωµανοκρατίας, λειτούργησαν ως πνευματικοί φάροι στη συνείδηση των Ελλήνων, αλλά και ισχυρά όπλα διατήρησης και ενίσχυσης της εθνικής µνήµης και της ταυτότητας. Η ποιητική και λογοτεχνική ανθοφορία, παρατηρείται κυρίως σε κρίσιµες περιόδους για το λαό και το έθνος. Είναι οι µηχανισµοί αντιστήριξης, στους οποίους ο λαός, µπροστά στο συγκεκριµένο γεγονός, αντιδρά αυθόρµητα, χωρίς σκοπιµότητες και µικροψυχίες.
Συγκεκριµένα την περίοδο των Νεότουρκων και των Κεµαλικών, ο πόνος και η συµφορά, το βάσανο, γίνονται τραγούδι λυτρωτικό και µοιρολόγι. Η τροµοκρατία, ο εµπορικός και οικονοµικός αποκλεισµός, η παράνομη στρατολογία, οι διωγµοί, οι λεηλασίες, οι φυλακίσεις, οι βίαιοι εξισλαμισμοί, οι εκτοπίσεις, τα τάγµατα εργασίας, οι δολοφονίες, η οικιστική γενοκτονία, τα τάγματα θανάτου και ο ρόλος του Άϊχµαν των Ποντίων, Τοπάλ Οσµάν, ενέπνευσαν ανώνυμους και επώνυμους τραγουδιστές και µοιρολογίστρες. Ο ξεριζωµός και η προσφυγιά, θεματικά, ήταν και είναι πηγές έμπνευσης. ∆ιατηρούν ζωντανή την γέννηση ασμάτωνν µε ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Την περίοδο του μεσοπολέμου παρατηρείται µια ύφεση, μα επανεμφανίζεται δυναμικά, µε ηρωικά κυρίως δίστιχα, τα χρόνια της γερμανικής κατοχής και του εµφυλίου πολέμου. Σχεδόν σε κάθε ποντιακό χωριό ακούγονται τραγούδια που υµνούν ή καταγγέλλουν συγκεκριμένα ιστορικά περιστατικά τοπικού ή γενικού ενδιαφέροντος.
Μετά την απελευθέρωση, η λαϊκή ποιητική δημιουργία υποχωρεί και τη θέση της παίρνει δειλά η έντεχνη, ιδιωτική, ποίηση, η οποία την πρώτη περίοδο δεν διακρίνεται για το αγωνιστικό και ηρωικό περιεχόμενο. Αυτήν την περίοδο ξεχωρίζουν το κοινωνικό τραγούδι, για τους αδίστακτους καπνέµπορους και τα λαϊκά δίστιχα για τους αγώνες των Κυπρίων αδερφών, αληθινά διαµάντια, τα οποία εξαιτίας της κοµµατικής γραμμής, θυσιάστηκαν στο βωµό της εµπάθειας και αυτής της λογικής. Έτσι ξεχάστηκε ο Καραολής και οι συναθλητές του. Τα επόµενα χρόνια η λαϊκή ποίηση υποχωρεί, αλλά δεν αφανίζεται. Σταθµός στην ανάπτυξη της εθνικής µνήµης, πιστεύω, ήταν ο δίσκος των Γρηγόρη Σουρµαΐδη, Γιώργου Καλαµαριώτη ”Στο δρόµο για το Τσιµενλί”. Τα επιλεγµένα κείµενα, το πάντρεµα της µελωδικής φωνής της Ρένας Κουµιώτη, με την επική φωνή του Γρηγόρη Σουρµαΐδη, έδωσαν ξεχωριστό αποτέλεσµα, που ξύπνησε µνήµες κι αρχίσαµε να ερευνούµε την ιστορία των ανθρώπων μας.»
