Ο Ελ Γκρέκο στον Λαβύρινθο, θα είναι μια έκθεση που όπως μπορεί να εικάσει κάποιος θα ξεκινά από τα χρόνια που ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος έζησε στην Κρήτη, θα διερευνά, πάντως, το σύνολο του έργου του. Από τις 11 Οκτωβρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου 2024, το Palazzo Reale στο Μιλάνο θα αφιερώσει ένα εκτενές και άνευ προηγουμένου εκθεσιακό πρόγραμμα στον μεγάλο καλλιτέχνη, με περισσότερα από σαράντα έργα του διάσημου καλλιτέχνη χάρη σε διεθνή δάνεια.
Ο Ελ Γκρέκο (Κρήτη, 1541 – Τολέδο, 1614) υπήρξε μεγάλος καλλιτέχνης που άφησε το αποτύπωμά του στο παγκόσμιο στερέωμα. Η έκθεση χρηματοδοτείται από την πόλη του Μιλάνου και οργανώθηκε από το Palazzo Reale και το MondoMostre , υπό την αιγίδα της Ισπανικής Πρεσβείας στην Ιταλία.
Για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα της Λομβαρδίας , θα παρουσιαστούν περισσότερα από σαράντα έργα του διάσημου καλλιτέχνη. Από την Ελλάδα θα συζητηθεί αύριο στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αίτημα του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης για την προσωρινή εξαγωγή στο Μιλάνο της Ιταλίας και επανεισαγωγή του έργου «Η Βάπτιση του Χριστού». Το έργο έχει παραχωρηθεί από το Δήμο Ηρακλείου στις συλλογές του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης.
Θα διερευνηθούν τα ιταλικά στοιχεία και σημεία στην εκπαίδευση του καλλιτέχνη σε σχέση με την τελευταία του περίοδο στο Τολέδο. Η παρουσίαση θα χωριστεί σε ενότητες που εστιάζονται στη σχέση του καλλιτέχνη με τους τόπους όπου έζησε και ταυτόχρονα θα προσφέρει στους επισκέπτες με αμεσότητα μια ακριβή ιστορικο-βιογραφική αναπαράσταση . Ταυτόχρονα, μια σειρά από συγκρίσεις με τη μεγάλη ρωμαϊκή και ενετική ζωγραφική θα αναδείξει το ισχυρό θέμα του λαβύρινθου , υπογραμμίζοντας πώς η ζωή του Ελ Γκρέκο ήταν ένα είδος εκπαιδευτικού μυθιστορήματος ανάμεσα στις πολιτιστικές πρωτεύουσες της Μεσογείου.
Η έκθεση θα ξεκινήσει από τα βιογραφικά στοιχεία για να προτείνει μια νέα ματιά στο έργο του Ελ Γκρέκο. Εκκινώντας από τον μύθο της Αριάδνης, ο λαβύρινθος χρησιμεύει ως μεταφορά για την εμβάθυνση στην καλλιτεχνική, θεματική και στην εξέλιξη τεχνικής που ανέπτυξε ο καλλιτέχνης από το ταξίδι του στις πόλεις της Μεσογείου. Στόχος να δει ο θεατής την προσοχή την επιρροή που είχαν στην καλλιτεχνική του πρακτική οι μεγάλοι Ιταλοί καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Michelangelo, Parmigianino, Correggio, Titian, Tintoretto και Bassanos. Καλλιτεχνών που αποτέλεσαν πρότυπά του και των οποίων τις διδασκαλίες δεν εγκατέλειψε ποτέ. Τέλος, παρουσιάζεται η επιστροφή στην κατά μέτωπον σύλληψη των βυζαντινών εικόνων.
Από τις ενότητες: η πρώτη ενότητα, με τίτλο «Σταυροδρόμια», πραγματεύεται τις απαρχές του ζωγράφου στον κύκλο της κρητικής εικονογραφίας και τη μετέπειτα μαθητεία του στη Βενετία και στη συνέχεια στη Ρώμη. Πρόκειται για ένα αποφασιστικό στάδιο στο οποίο διαμορφώνεται οριστικά ως ζωγράφος, εγκαταλείποντας τον «ελληνικό τρόπο».
Η δεύτερη ενότητα, Διάλογοι με την Ιταλία , παρουσιάζει μια σειρά έργων του Ελ Γκρέκο υπό την άμεση επιρροή των Ιταλών ζωγράφων που θαύμαζε για τη χρήση του χρώματος και του φωτός, ή για τη μαεστρία τους.
Η τρίτη ενότητα, Ζωγραφική Ιερότητα, εξερευνά την πρώιμη φάση του έργου του Ελ Γκρέκο στο Τολέδο ως ζωγράφου θρησκευτικών σκηνών και λατρευτικών πινάκων. Ο καλλιτέχνης αντιμετωπίζει τον νόμο της αγοράς τέχνης που ίσχυε εκείνη την εποχή στην πόλη του Τολέδο και το πλαίσιο της Αντιμεταρρύθμισης. Υπό αυτές τις συνθήκες δημιούργησε ένα τεράστιο έργο ως ζωγράφος θρησκευτικών σκηνών και λατρευτικών πινάκων.
Η τέταρτη ενότητα, Και πάλι η εικόνα, απεικονίζει πώς ο καλλιτέχνης επιστρέφει, στην τελευταία φάση της ύπαρξής του, στο σύστημα σύνθεσης των εικόνων της γενέτειράς του Κρήτης, αναπτύσσοντας μια παραγωγή που χαρακτηρίζεται από μια άμεση, κατά μέτωπον προσέγγιση. Πρόκειται για έργα βαθιάς ενδοσκόπησης, στα οποία διερευνάται διεξοδικά η εκφραστική δύναμη. Η έκθεση ολοκληρώνεται με μια ενότητα στην οποία γίνεται φόρος τιμής στο μοναδικό μυθολογικό έργο που δημιούργησε ο Ελ Γκρέκο, το έργο Ο Λαοκόων , ένα όψιμο και λαμπρό αριστούργημα, γεμάτο μηνύματα που δεν έχουν ερμηνευθεί πλήρως ακόμη και σήμερα.
Γεννημένος στην Ελλάδα, ο Δομήκος Θεοτοκόπουλος ξεκίνησε την καριέρα του ως παραδοσιακός βυζαντινός αγιογράφος. Αλλά ο άνθρωπος που θα γινόταν γνωστός ως El Greco (1541–1614) είχε υψηλότερες φιλοδοξίες. Κατευθύνθηκε στη Βενετία, όπου μελέτησε τις αναγεννησιακές εικόνες των Τιτσιάνο και Τιντορέτο, και στη συνέχεια πήγε στη Ρώμη, με το ταλέντο του να λειτουργεί σαν χρυσό εισιτήριο στον στενό κύκλο του Πάπα. Υστερα από χρόνια στην Ιταλία, ο Ελ Γκρέκο εγκαταστάθηκε στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου δημιούργησε το καλύτερο έργο του.
Μακριά από μόδες και ρεύματα, στο Τολέδο βρήκε την απαραίτητη ηρεμία για να συνεχίσει να ερευνά μια ολοένα πιο προσωπική, αφηρημένη γλώσσα. Ηταν ένας καλλιτέχνης εξαιρετικής ιδιοφυΐας, που επηρέασε και τις επόμενες εποχές.
