Από την έδρα του πανεπιστημιακού καθηγητή Ενεργειακής Πολιτικής και Διοίκησης στη μάχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Περιδιαβαίνοντας τα δρομάκια στο Πεδίον του Άρεως, ο υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, επικεφαλής του συνδυασμού «Αθήνα Τώρα», μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τα σχέδιά του, τις προτάσεις και τους στόχους που έχει θέσει, για το Μοντέλο «Πόλης των 15 λεπτών», για το πράσινο και το περιβάλλον, για τους λόφους της Αθήνας και τα άλση της, για τον Ελαιώνα, για την καθαριότητα και την ανακύκλωση, για το δίκτυο ομβρίων υδάτων της πόλης και τα φρεάτια της, για το πώς μπορεί η πρωτεύουσα να αντιμετωπίσει τα ακραία φαινόμενα, που όλο και πιο έντονα κάνουν την εμφάνισή τους, αλλά και για το ίδιο το ιστορικό πάρκο, εκεί όπου δώσαμε το ραντεβού μας.
Αναλυτικά:
– Εάν αύριο εκλεγείτε δήμαρχος, ποιo είναι το πρώτο πράγμα που θα αλλάζατε κ. Δούκα;
«Αν αύριο ήμουν δήμαρχος, θα προσπαθούσα να αλλάξω συνολικά την κατεύθυνση της πόλης. Και από την προσπάθεια να αναδειχθούν έργα βιτρίνας, αποσπασματικές δράσεις εδώ κι εκεί, σαν ένα κτίριο που αλλάζουμε την πρόσοψη, θα έδινα βάση στα θεμέλια. Τι σημαίνει αυτό; Ότι θα είχαμε ένα πρόγραμμα, το οποίο θα αγκάλιαζε τις υποβαθμισμένες, τις υποτιμημένες γειτονιές και θα έδινε μια άλλη υπόσταση στην καθημερινότητα των πολιτών. Θα ενίσχυα δηλαδή, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και θα βελτίωνα πράγματα στοιχειώδη και θεμελιώδη, όπως είναι η ποιότητα αέρα, το οξυγόνο, η μείωση της ηχορύπανσης, το κυκλοφοριακό κομφούζιο, όλα αυτά τα μικρά, που όμως είναι τόσο μεγάλα, γιατί είναι αυτά που βελτιώνουν τελικά τη ζωή των πολιτών. Θα διεκδικούσα δηλαδή, από την πρώτη στιγμή που θα γινόμουν δήμαρχος, το δικαίωμα να αλλάξουμε την πόλη βελτιώνοντας τη ζωή μας».
– Βρισκόμαστε στο Πεδίον του Άρεως, ένα ιστορικό αλλά και πολύ ταλαιπωρημένο πάρκο, που αποτελεί ωστόσο, μία ανάσα όλα αυτά τα χρόνια για τους κατοίκους μιας τόσο πυκνοκατοικημένης περιοχής. Όμως, τα μεγάλα πάρκα στην Αθήνα είναι λίγα, δεν είναι μια πόλη με πολύ πράσινο, και όχι πολύ φιλόξενη για τους κατοίκους της. Πώς το αφιλόξενο μπορεί να γίνει φιλόξενο;
«Τα πάρκα είναι πολύ σημαντικά και συνδέουν στιγμές της ζωής μας, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, κι αυτό είναι ένα πάρκο εμβληματικό, πάρα πολύ σημαντικό, όμως η τελευταία ανάπλαση ήταν πάνω από δέκα χρόνια. Και είναι ένα πάρκο που μπορεί να αποτελέσει έναν κρίσιμο και σημαντικό πνεύμονα, αλλά κι ένα κέντρο ψυχαγωγίας, που όμως δεν είναι προτεραιότητα για τη σημερινή δημοτική Αρχή. Κι εδώ θέλω να πω και το εξής, γιατί μίλησα πολλές φορές για την ‘Πόλη των 15 λεπτών’ και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως. Η ‘Πόλη των 15 λεπτών’ λέει ότι κάθε σπίτι θα πρέπει στα 300 μέτρα, να έχει ένα πάρκο, ένα γήπεδο να παίζουν τα παιδιά, να έχει πρόσβαση στο πράσινο κι αυτό σήμερα δεν συμβαίνει στην Αθήνα. Γι’ αυτό και σ’ εμάς, προτεραιότητά μας είναι οι χώροι ψυχαγωγίας, είναι τα πάρκα, είναι όμως και οι συμπαγείς χώροι πρασίνου, να ενισχύσουμε δηλαδή πάρα πολύ τα δέντρα. 25.000 δέντρα έχουμε βάλει ως στόχο την επόμενη πενταετία.
Και γιατί δίνουμε τόσο μεγάλη έμφαση σε αυτό; Διότι είδαμε τις πρόσφατες πλημμύρες και τις καταστροφές. Και βλέπουμε ότι όλη αυτή η προσέγγιση της τσιμεντοποίησης, του μπαζώματος, είναι μια προσέγγιση που όσα λεφτά μετά κι αν δίνεις σε αντιπλημμυρικά έργα, καταλήγει να γίνεται μια απίστευτη καταστροφή και να δίνουμε κι άλλα λεφτά σ’ ένα βαρέλι χωρίς πάτο. Αντίθετα, εδώ έχουμε ζωντανό χώμα. Αν και σε άλλες περιοχές, αντί για το πράσινο της εργολαβίας, της ζαρτινιέρας, της πλάκας, έχουμε ζωντανό χώμα, έχουμε δέντρα, έχουμε άλλες αντιπλημμυρικές δυνατότητες φυσικής δράσης, για να γίνει η Αθήνα σφουγγάρι, τότε θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε, όχι απλώς τις καταιγίδες που είναι συνηθισμένα φαινόμενα, αλλά και τα περισσότερο δύσκολα και ακραία φαινόμενα, που βλέπουμε πια στις μέρες μας».
– Μιλήσατε για το Μοντέλο «Πόλης 15 λεπτών», δηλαδή μέσα σε 15 λεπτά οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε όποια από τις βασικές υπηρεσίες χρειάζονται. Ακούγεται όμορφο, όμως συνηθίζουμε να λέμε τη φράση «Πολύ όμορφο για να είναι πραγματικό». Μπορεί να γίνει πραγματικότητα αυτό το Μοντέλο; Είναι εφικτό και με τις ιδιαιτερότητες που έχει η Αθήνα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις;
«Ήταν μια ερώτηση, που γινόταν πριν την πανδημία, αν μπορούμε να αλλάξουμε τις πόλεις. Και σαν καθηγητής του Πολυτεχνείου έβρισκα μικρές πόλεις και μικρά έργα πιλοτικά, τα οποία είχαν ‘δουλέψει’. Όμως, με την πανδημία υπήρξε μια μεγάλη αλλαγή. Ότι αποφάσισαν κάποιες πόλεις ή κάποιες δημοτικές Αρχές να αλλάξουν τις πόλεις τους και να γίνουν περισσότερο ανθεκτικές και βιώσιμες. Οι πόλεις αυτές δεν ήταν μικρές, κάπου στην Ισπανία ή στην Ιταλία ή στη Σκανδιναβία. Ήταν μεγάλες πόλεις, όπως το Παρίσι, η Βαρκελώνη, το Μιλάνο, όπου ξεκίνησε η πανδημία και ο Μορένο είπε ”Πάμε ν’ αλλάξουμε την πόλη και το Μιλάνο και το Λουγκάνο και όλες αυτές τις περιοχές και να τις κάνουμε περισσότερο ανθεκτικές”. Κι αν πάει κανείς σήμερα στο Παρίσι και δει το ‘Paris Respire’, που είναι ένας ολόκληρος μετασχηματισμός του κέντρου του Παρισιού, με πεζοδρομήσεις, με ποδήλατα, με δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, με κίνητρα για τους κατοίκους για να ξεφύγουν με σωστό και ορθολογικό τρόπο από το αμάξι, με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, βλέπουμε ότι ναι, γίνεται και ότι χάσαμε τέσσερα χρόνια, όπου μετασχηματιζόντουσαν πόλεις στην Ευρώπη κι εμείς αποφασίζαμε αν θα είναι ζαρτινιέρα ή πλάτανος ή φοίνικας η Πανεπιστημίου και τελικά όλη αυτή η προσέγγιση μας γύρισε στο χτες. Το μέλλον όμως είναι οι ‘Πόλεις των 15 λεπτών’, είναι οι βιώσιμες και ανθεκτικές πόλεις και γι’ αυτές θα προσπαθήσουμε».
– Αναφερθήκαμε προηγουμένους και στον Πεδίον του Άρεως, ένα πάρκο στην καρδιά της πόλης, που περιτριγυρίζεται από περιοχές όπως η Κυψέλη, η πλατεία Βικτωρίας από κάτω, του Γκύζη από πάνω, τα Εξάρχεια παραδίπλα. Η βιωσιμότητά του λοιπόν είναι θέμα ζωτικό για όλες αυτές τις περιοχές. Πιστεύετε πως χρειάζονται θεσμικές παρεμβάσεις;
«Το Πεδίον του Άρεως, ακόμη και σήμερα που μιλάμε, δεν ανήκει στη δημοτική Αρχή της Αθήνας, η ευθύνη είναι της Περιφέρειας. Πάρα πολλές φορές έχω ακούσει το πώς θα μπορέσει να περάσει η ευθύνη τελικά στη δημοτική Αρχή των Αθηναίων. Να λοιπόν, μια πολύ σημαντική κρίσιμη θεσμική παρέμβαση. Και δεν είναι μόνο αυτή. Είναι άλλες περιοχές, όπως του Γουδή, όπου υπάρχει το αντίστοιχο πάρκο κι εκεί είναι διάφοροι δήμοι που πρέπει να συντονιστούν και να συνεργαστούν. Κι εδώ λοιπόν σημαντική θεσμική παρέμβαση. Ο δήμος Αθηναίων θα πρέπει να είναι μητροπολιτικός, πρέπει να υπάρξει μια συνολική σοβαρή τολμηρή θεσμική πρόταση, για να μπορέσει να ελέγξει όλα τα συστήματα, που είναι στη γεωγραφική του επικράτεια. Δεν είναι δυνατόν να γίνεται ένας κατακλυσμός και να συζητάμε ποιοί δρόμοι ελέγχονται από τον δήμο και ποιοί από την Περιφέρεια, ποιό φρεάτιο είναι του δήμου και ποιό της Περιφέρειας.
Όμως, να πω και κάτι άλλο για τις θεσμικές παρεμβάσεις. Ήμουν πριν λίγες ημέρες στον Ελαιώνα. Άλλη μια τεράστια χαμένη ευκαιρία για την Αθήνα, για τον δήμο, για την Περιφέρεια, διότι θα μπορούσε να είναι άλλος ένας πολύ σημαντικός χώρος πρασίνου, οξυγόνου, που έχει καεί τόσες φορές η Πάρνηθα και δεν έχουμε δυνατότητα να βρούμε άλλες περιοχές όπου να έχουμε συμπαγές πράσινο. Και είναι μια περιοχή σε εγκατάλειψη, που δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ούτε πράσινο, ούτε κατασκευές γίνονται για το περίφημο γήπεδο. Κατανοώ ότι θα προχωρήσουν, αλλά πάνε ακόμη με αργό ρυθμό, άρα είναι σημαντική πρότασή μας, επιτέλους να προχωρήσουμε γρήγορα στην περιοχή εκεί, που είναι ξεχασμένη και παρατημένη και να πάμε σε χώρους πρασίνου. Βεβαίως να γίνει και το γήπεδο του Παναθηναϊκού, αλλά να γίνει με βιοκλιματικό τρόπο, με μικρό ανθρακικό αποτύπωμα, όπως σχεδιάζουν όλες οι πόλεις, γήπεδα και κτιριακές υποδομές το 2023».
– Καθαριότητα και ανακύκλωση, μεγάλο κεφάλαιο για έναν δήμο, ίσως το μεγαλύτερο και πιο κρίσιμο. Θεωρείτε πως η Αθήνα σε γενικές γραμμές, είναι μια καθαρή πόλη ή αν δεν το πιστεύετε αυτό, τι μπορεί να γίνει τόσο ως προς την καθαριότητά της, όσο και ως προς τον τεράστιο όγκο απορριμμάτων που παράγει ως μεγαλούπολη;
«Η καθαριότητα είναι το νούμερο ένα πρόβλημα, που βλέπω σε όλες τις ποιοτικές δημοσκοπήσεις που έχω υπ’ όψιν μου. Στις περισσότερες γειτονιές υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Για να το συνδέσω και με την ανακύκλωση που με ρωτήσατε, πολύ σημαντικό θέμα είναι πώς θα μειώσουμε τελικά τα απορρίμματα που φτάνουν στην τελική διαλογή. Κι εμείς έχουμε βάλει ως στόχο να τα μειώσουμε κατά 50% τα επόμενα πέντε χρόνια. Δεν είναι κάτι φαντασιακό, είναι στόχος που έτσι κι αλλιώς θα έπρεπε να έχει η πόλη για να πετύχει τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις. Όμως, να σας πω τι παρέλαβε η δημοτική Αρχή. Παρέλαβε ποσοστό ανακύκλωσης 4,3% και το πήγε στο 3,4%. Μειώθηκε δηλαδή η ανακύκλωση.
Και να πω και κάτι άλλο που είναι πολύ σημαντικό. Ξέρουμε όλοι τα τέσσερα ρεύματα κι ένα πολύ σημαντικό είναι ο περίφημος καφέ κάδος, που τι κάνει; Είναι για τα υπολείμματα των φαγητών και για άλλα κλαδέματα και είναι αυτά τα απορρίμματα, τα οποία στη συνέχεια πάνε σε κομποστοποίηση, δεν πάνε δηλαδή σε ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ και άρα μπορούν να δώσουν επιπλέον κέρδος. Έχουμε καφέ κάδους στην Αθήνα; Ελάχιστους. Αν είχαμε 100% αξιοποίηση του καφέ κάδου, θα γλιτώναμε κάθε χρόνο 2,5 εκατομμύρια ευρώ κι έτσι θα μπορούσαμε να μειώσουμε σημαντικά τα δημοτικά τέλη, που οφείλω να πω ότι είναι πάρα πολύ ακριβά, πιο ακριβά από τη Γλυφάδα, από το Μαρούσι. Να λοιπόν εύκολοι τρόποι να δημιουργήσεις προστιθέμενη αξία, περιβαλλοντική και ταυτόχρονα κοινωνική».
– Η κλιματική κρίση είναι εδώ, από κοντά και η ενεργειακή, που είναι και το επιστημονικό πεδίο σας. Ακραία φαινόμενα όλο και πιο συχνά, με όλες αυτές τις τραγικές συνέπειες που ζούμε. Και η Αθήνα πλέον έρχεται αντιμέτωπη με ακραία φαινόμενα, όπως ο καύσωνας, αλλά και πλημμύρες. Υπάρχει σχέδιο για το πώς μπορεί να θωρακιστεί για την αντιμετώπιση μελλοντικά όλο και πιο ακραίων φαινομένων;
«Είμαι καθηγητής σε θέματα ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής κι εδώ και χρόνια προσπαθώ να αναδείξω την ανάγκη που έχει η πόλη να αλλάξει συνολικά τον τρόπο που θωρακίζεται, να γίνει περισσότερο ανθεκτική, όπως και συνολικά η χώρα. Η Μεσόγειος είναι στην καρδιά της κλιματικής κρίσης, τρέχει δηλαδή η κλιματική αλλαγή εδώ, πολύ γρηγορότερα απ’ ό,τι τρέχει σε άλλες περιοχές του πλανήτη και η προσέγγιση που έχουμε συνολικά στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, είναι στη λάθος κατεύθυνση. Είναι η λογική του μπαζώματος, η λογική που προσπαθούμε να περιορίσουμε τις εκβολές των ποταμών, που προσπαθούμε να περιορίσουμε το πράσινο, το φυσικό και να δημιουργήσουμε μόνο κηπουρική, είναι η λογική αν θέλετε, όπου τεράστια άλση γίνονται χώροι που εξυπηρετούν μια σειρά από άλλες χρήσεις και όχι τη βασικότερη, που είναι η φωτοσύνθεση και η παραγωγή οξυγόνου. Άρα τι χρειάζεται να κάνουμε; Χρειάζεται να φτιάξουμε ένα συνολικό σχέδιο ανασχεδιασμού της πόλης. Τι σημαίνει αυτό, για να είμαι συγκεκριμένος.
Η πόλη έχει τέσσερα βουνά και επτά λόφους. Πρέπει να μιλήσουμε με όρους ορεινής υδρονομίας, είναι βουνά τα οποία μπορούν να συγκρατήσουν τεράστιες ποσότητες νερού και πρέπει να δούμε και με ποιόν τρόπο, γιατί κάποια έχουν καεί αρκετές φορές. Και είναι και λόφοι, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν ένα φυσικό φρούριο, που μπορεί να συγκρατεί πλημμυρικά φαινόμενα ή αν δεν το κάνουμε σωστά, να δημιουργεί τρομακτικά προβλήματα στις γύρω περιοχές.
Είναι επίσης, θέματα που έχουν να κάνουν με τα στοιχειώδη. Στον δήμο Αθηναίων αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καταγραφή του δικτύου ομβρίων υδάτων. Ούτε σήμερα που μιλάμε δεν έχει ξεκινήσει η αντίστοιχη μελέτη για το πού βρίσκονται, ποιά είναι και πόσο επαρκή είναι. Ακόμα το 2023 υπάρχουν περιοχές, όπου όμβρια και λύματα έχουν κοινά δίκτυα, κάτι που είναι μια υγειονομική βόμβα. Ήμουν χτες στην Πανόρμου και μιλούσα και την ίδια ημέρα έβγαζε το ΠΑΚΟΕ μετρήσεις από το μετρό, όπου έλεγε ότι είναι πολύ υψηλά η μόλυνση και η ρύπανση και οι καρκινογόνες ουσίες και υπάρχει σοβαρό πρόβλημα για τους επιβάτες και τους εργαζομένους. Θέλω λοιπόν να πω ότι για εμάς το πράσινο δεν είναι εργολαβία, δεν είναι χορηγία, το πράσινο είναι ζωή. Και αν θέλουμε να έχουμε μέλλον εμείς και οι επόμενες γενιές, τότε πρέπει να ξαναδούμε όλο τον σχεδιασμό σε αυτή την προσέγγιση.
Και κάποιος θα πει ‘έχουμε χρόνο;’. Ο χρόνος είναι του ‘τώρα’. Είναι λάθος να λέμε τι θα κάνουμε μέχρι το 2030. Είναι τι θα κάνουμε τα επόμενα δύο με πέντε χρόνια. Είναι άλλες παρατάξεις, οι οποίες ψάχνουν μελέτες και ειδικούς. Εμείς έχουμε τη χαρά να είμαστε εμείς οι ειδικοί και να έχουμε ανθρώπους που έχουν δουλέψει για την Αθήνα. Έχουμε έτοιμα σχέδια και προτάσεις και θέλουμε πάρα πολύ αυτά να τα κάνουμε πράξη, για να μπορέσουμε να δώσουμε ένα άλλο νόημα, μια άλλη ταυτότητα στην πρωτεύουσα, η οποία θα αλλάξει και το παράδειγμα συνολικά στην Ελλάδα».
– Πώς το αποφασίσατε να μπείτε στο πεδίο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;
«Αποφάσισα να μπω στο πεδίο της πολιτικής και της Αυτοδιοίκησης, γιατί όλα είναι πολιτική, όχι κομματική, αλλά πολιτική διάσταση πρέπει να έχουμε σε όλα στη ζωή μας, μια προοδευτική κατεύθυνση που να έχει επίκεντρο το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Και το αποφάσισα διότι είναι αυτό που είπα, ο χρόνος του τώρα. Νομίζω δηλαδή ότι έχουμε χρέος εμείς οι πανεπιστημιακοί, που λέμε διάφορα πράγματα και προτάσεις, που κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου, να μπούμε μέσα στο πεδίο και να παράξουμε πολιτικές, οι οποίες θα αλλάξουν τη ζωή μας. Το έλεγα συχνά και στους φοιτητές μου, αφήστε τα πληκτρολόγια και πηγαίνετε στο πεδίο. Δεν θα μπορούσα λοιπόν κι εγώ να μην το κάνω πράξη κι αυτή είναι η βασική αιτία που είμαι σήμερα εδώ. Θέλω να βοηθήσω την πόλη που αγαπώ, την πόλη που ζω και να βοηθήσω και τη χώρα μου, γιατί αν καταφέρουμε να αλλάξουμε την Αθήνα, θα καταφέρουμε να αλλάξουμε όλη τη χώρα.
Και κοιτάξτε… Ο δήμος Αθηναίων είναι ένας δήμος, ο οποίος δεν αφορά μόνο τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Όλη η υφήλιος βλέπει αυτή την κοιτίδα της Δημοκρατίας και του πολιτισμού. Άρα τα φώτα είναι πάνω μας. Σε κάθε θετική πρόταση που θα γίνει πράξη εδώ, θα έχει μια πολύ μεγάλη αντιστοίχιση, όχι μόνο σε πανελλήνιο, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο».
– Σας ευχαριστώ. Δεν ξέρω αν εσείς θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο…
«Όχι, ευχαριστώ πάρα πολύ για το βήμα που μου δίνετε και την πολύ ωραία συζήτηση που είχαμε σ’ έναν πολύ ωραίο χώρο εδώ στο Πάρκο, που μας ταιριάζει, γιατί το πράσινο για εμάς είναι υπαρξιακή ανάγκη».
