Τον περασμένο μήνα, στην Πομπηία αποκαλύφθηκε μια τοιχογραφία με απεικόνιση εδέσματος το οποίο όλοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν αρχαία ρωμαϊκή πίτσα. Λογάριασαν όμως χωρίς τους αρχαιολόγους. Όχι, είπαν (και οι μάγειρες συμφώνησαν μαζί τους) πίτσα χωρίς μοτσαρέλα και σάλτσα ντομάτας δεν γίνεται! Και είχαν δίκιο.
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή δεν είχε ακόμα παρασκευαστεί μοτσαρέλα (μόνο ένας πρόγονός της, που όμως ήταν αλειφόμενο τυρί) και η Ευρώπη δεν γνώριζε τις ντομάτες, οι οποίες μάς ήρθαν από τον Νέο Κόσμο 1500 χρόνια μετά. Τι ήταν όμως αυτό το έδεσμα που εξάπτει τη φαντασία πολλών; Κάποιοι μάλιστα έφτασαν να προτείνουν συνταγές παρασκευής του στο YouTube.
Ο Max Miller, δημιουργός του καναλιού YouTube Tasting History, του οποίου κάθε επεισόδιο περιλαμβάνει πιστές αναδημιουργίες πιάτων από το παρελθόν, δεν μπορούσε να αγνοήσει αυτό το εύρημα. Όμως, καθώς δεν έχουμε περιγραφή, δίνει τη δική του ερμηνεία.
Η τοιχογραφία φαίνεται να απεικονίζει ένα στρογγυλό καρβέλι ψωμί (focaccia) σε ασημένιο δίσκο που χρησιμεύει ως στήριγμα για διάφορα φρούτα, συμπεριλαμβανομένου ενός ροδιού και πιθανώς ενός χουρμά. Ωστόσο, ο «ανανάς» στο πιάτο μάλλον πρέπει να είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, αφού ο πρώτος Ευρωπαίος που συνάντησε αυτό το φρούτο ήταν ο Χριστόφορος Κολόμβος στη Γουαδελούπη το 1493. Υποθέτουν, λοιπόν ότι μάλλον πρόκειται για διακόσμηση από κίτρινη κουμαριά.
Οι ειδικοί λένε ότι αυτό το ψωμί ήταν αρωματισμένο με μορέτουμ, (ο πρόγονος της μοτσαρέλας, που λέγαμε παραπάνω) ή μπαχαρικά. Για την παρασκευή του μορέτουμ υπάρχει ακόμη και συνταγή που αποδίδεται στον Βιργίλιο.
Η τοιχογραφία, που χρονολογείται πριν από περίπου 2.000 χρόνια, αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην περιοχή Regio IX του αρχαιολογικού πάρκου της Πομπηίας, κοντά στην πατρίδα της πίτσας, τη Νάπολη. Ο εν λόγω πίνακας βρισκόταν σε έναν τοίχο που πιστεύεται ότι ήταν ο διάδρομος ενός σπιτιού με ένα φούρνο στο παράρτημά του. Ο διευθυντής της Πομπηίας Gabriel Zuchtriegel είπε ότι δείχνει την αντίθεση μεταξύ ενός «οικονομικού και απλού γεύματος» και της «πολυτέλειας των ασημένιων δίσκων».
«Πώς μπορούμε να μην σκεφτούμε, από αυτή την άποψη, την πίτσα, που επίσης γεννήθηκε ως ένα «φτωχό» πιάτο στη νότια Ιταλία, που έχει πλέον κατακτήσει τον κόσμο και σερβίρεται επίσης σε εστιατόρια με αστέρια», είπε
Η έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. έθαψε την Πομπηία σε ηφαιστειακή τέφρα και λάβα, «παγώνοντας» την πόλη και τους κατοίκους της στο χρόνο.
Η τοποθεσία απέχει μόνο περίπου 23 χιλιόμετρα (14 μίλια) από την πόλη της Νάπολης – το σύγχρονο σπίτι της ιταλικής πίτσας που προστατεύεται από την UNESCO.
Δεκαπέντε χιλιαρικάκια για το Κολοσσαίον
Μια και βρισκόμαστε στην Ιταλία, ας πούμε ότι βεβαίως και ταυτοποιήθηκε ο τουρίστας που χάραξε το όνομα της αγαπημένης του στο Κολοσσαίο, με την ίδια να τον κοιτά. Σύμφωνα με το ιταλικό πρακτορείο ANSA, πρόκειται για ένα ζευγάρι που διαμένει στην Αγγλία. Τους πρόδωσε- τι άλλο; Το βίντεο που ευτυχώς κάποιος τράβηξε, για να αποτυπώσει την πράξη του. Ο δράστης φαίνεται να χαμογελάει, ακόμη κι όταν αυτός που τραβάει το βίντεο τον επιπλήττει μιλώντας του στα αγγλικά και τον βρίζει.
«Είμαι ευγνώμων στους καραμπινιέρους που ταυτοποίησαν αμέσως τον φερόμενο ως δράστη της απολίτιστης και παράλογης πράξης που διαπράχθηκε στο Κολοσσαίο» δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού της Ιταλίας, Τζενάρο Σανγκιουλιάνο.
Σύμφωνα με το ANSA, ο τουρίστας κινδυνεύει με πρόστιμο τουλάχιστον 15.000 ευρώ και ποινή φυλάκισης έως πέντε ετών. Αυτό είναι ένα σωστό μέτρο και μακάρι να εφαρμοζόταν και στη χώρα μας.
Το Κολοσσαίο έχει υποστεί επανειλημμένα πράξεις βανδαλισμού, καθώς δεκάδες επισκέπτες έχουν συλληφθεί τα τελευταία χρόνια να αφήνουν επιγραφές ή να προσπαθούν να κλέψουν πέτρες από το μνημείο.
Ανάγλυφο σκάλισμα και ζυγός των Μάγιας
Ένα αρχαίο ανάγλυφο των Μάγιας που βρέθηκε σε γερμανικό κατάστημα με αντίκες και επιστράφηκε στο Μεξικό στις 18 Ιουλίου, μέσω του μεξικανικού προξενείου στη Φρανκφούρτη. Υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι είχε λεηλατηθεί.
Το τεχνούργημα, ένα λείψανο από τον πολιτισμό των Μάγιας, περιέχει ανάγλυφο σκάλισμα κεφαλής σε προφίλ. Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι το αντικείμενο περιλάμβανε ένα τετράγωνο σε έναν τοίχο από παρόμοια γλυπτά που προορίζονταν να παραπέμπουν σε ένα Τζομπαντλί, ή ένα ράφι κρανίου, μια τελετουργική μεσοαμερικανική περίφραξη που διευκόλυνε τη δημόσια εμφάνιση κρανίων που ανήκαν σε αιχμαλώτους πολέμου ή θύματα θυσιών. Το αντικείμενο πιθανότατα δημιουργήθηκε στα πεδινά του βόρειου Γιουκατάν κατά την Ύστερη Κλασική ή Μετακλασική Μεσοαμερικανική περίοδο (περίπου 750-1244). Το αντικείμενο είναι όμοιο με άλλα αντικείμενα που προέρχονται από την Chichén Itzá, την προ-ισπανική πόλη που χτίστηκε από τους Μάγιας στην Τελική Κλασική περίοδο.
Η εθελοντική επιστροφή του αναγλύφου, σηματοδοτεί άλλη μια επιτυχία στην εκστρατεία #MiPatrimonioNoSeVende του Μεξικού, που μεταφράζεται ως «η κληρονομιά μου δεν είναι προς πώληση». Είναι μια πρωτοβουλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διαδόθηκε από τη μεξικανική κυβέρνηση και με την οποία προωθείται η ανάκτηση πολιτιστικών αγαθών που διακινούνται παράνομα .
Τον Ιούνιο, περίτεχνος πέτρινος ζυγός επέστρεψε στο Μεξικό αφού ανακτήθηκε από έναν αυστριακό οίκο δημοπρασιών. Θεωρείται ότι μπορεί να φορούσαν παίκτες αρχαίων μεσοαμερικανικών αγώνων με μπάλα.
Ο ζυγός, φτιαγμένος από ιζηματογενή πέτρα, πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε στην ακτή του Κόλπου κατά τη Μεσοαμερικανική Κλασική περίοδο (400-900 ). Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι πέτρινοι ζυγοί προορίζονταν για προστατευτικά ισχίου που φορούσαν οι παίκτες κατά τη διάρκεια των τελετουργικών παιχνιδιών με μπάλα. Αν και, προσθέτουν, είναι απίθανο αυτά με περίπλοκα σχέδια να χρησιμοποιήθηκαν ποτέ από τους παίκτες κατά τη διάρκεια των αγώνων. Μπορεί να χρησίμευαν ως τρόπαια ή ως τελετουργικές προσφορές.
Ρώμη καλεί Λούβρο
Δεν έχει μόνο η Ελλάδα αιτήματα- ή και απαιτήσεις- επιστροφής πολιτιστικών αγαθών της που είναι κλεμμένα. Πολλές χώρες ζητούν να τους επιστραφούν αγαθά από το παρελθόν τους.
Η Ιταλία επιδιώκει την επιστροφή επτά αρχαίων έργων που κατείχε το Λούβρο, τα οποία πιστεύεται ότι έχουν λεηλατηθεί, συμπεριλαμβανομένου ενός αμφορέα του 5ου αιώνα από τον λεγόμενο ζωγράφο του Βερολίνου.
Η διευθύντρια του Λούβρου, Laurence des Cars, λέει ότι τα έργα βρίσκονται υπό διερεύνηση: «Θεωρώ ότι τα έργα που έχουν αμφίβολη προέλευση αποτελούν κηλίδα στις συλλογές του Λούβρου. Πρέπει να εξετάσουμε [αυτές τις περιπτώσεις] με αυστηρότητα και διαύγεια» είπε στη Le Monde.
Τον Φεβρουάριο, ο Τζενάρο Σαντζουλιάνο, ο Ιταλός υπουργός Πολιτισμού, συναντήθηκε με την Des Cars για να συζητήσουν τον πιθανό επαναπατρισμό των επίμαχων έργων. Εν τω μεταξύ, τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Luigi La Rocca, γενικός διευθυντής αρχαιολογίας στο ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού, παρουσίασε μια λίστα με έργα της συλλογής του Λούβρου που αναζητούσε η Ιταλία, συμπεριλαμβανομένου και ενός κεφαλιού του Ηρακλή από την αρχαία ετρουσκική πόλη Cerveteri. Η Des Cars δήλωσε: «Θα εισέλθουμε σε μια νέα φάση αυτό το φθινόπωρο, στο τέλος της οποίας θα προτείνουμε μια θέση [για τα επίμαχα έργα] στο Υπουργείο Πολιτισμού».
Η Le Monde αναφέρει ότι ορισμένα από τα έργα, που αποκτήθηκαν μεταξύ 1982 και 1998, μπορούν να συνδεθούν με τους καταδικασμένους εμπόρους αρχαιοτήτων Τζάκομο Μέντιτσι και Τζανφράνκο Μπεκίνα. Το 1995, φωτογραφίες Polaroid, έγγραφα και αρχαιότητες που πέρασαν από τα χέρια των Μεδίκων ανακαλύφθηκαν σε ένα Freeport της Γενεύης, κατασχέθηκαν από την ιταλική αστυνομία και παρουσιάστηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία σε μια υψηλού προφίλ υπόθεση λεηλασίας στην Ιταλία το 2005. Τα φωτογραφικά αρχεία του Becchina κατασχέθηκαν από τις ελβετικές αρχές το 2001 και αντίγραφα έχει και η Ιταλία.
Τέσσερα κομμάτια της συλλογής του Λούβρου αναγνωρίστηκαν από τους Maurizio Pellegrini και Daniela Rizzo, αρχαιολόγους που αποσύρθηκαν από το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού πριν από πέντε χρόνια. Αυτοί οι ειδικοί ερεύνησαν τα αρχεία του Becchina και ανακάλυψαν ότι το Λούβρο αγόρασε τον κρατήρα από τον «ζωγράφο της Αντιμένης» για 290.000 δολάρια από τον έμπορο το 1987.
Ένας άλλος εμπειρογνώμονας που παρακολούθησε τα έργα στο Λούβρο είναι ο Ελληνας Χρήστος Τσιρογιάννης ο οποίος εντόπισε τον αμφορέα του «ζωγράφου του Βερολίνου» στα αρχεία του Μέντιτσι. Το έργο, που κάποτε ανήκε στους μεγιστάνες του πετρελαίου Νέλσον και Γουίλιαμ Χαντ, αγοράστηκε από το Λούβρο σε δημοπρασία στο Λονδίνο το 1994.
Από το Μανχάταν στην Κυρήνη
Από την Ιταλία, θα πάνε τώρα στη Λιβύη. Το γραφείο του εισαγγελέα του Μανχάταν ανακοίνωσε την επιστροφή δύο αγαλμάτων, συνολικής αξίας 1,26 εκατομμυρίων δολαρίων, στο «σπίτι τους» στη Λιβύη. Τα αντικείμενα, μαρμάρινο πρόσωπο μιας πτολεμαϊκής βασίλισσας και γυναικεία προτομή , κλάπηκαν από την αρχαία πόλη της Κυρήνης, που βρίσκεται κοντά στο σύγχρονο Shahhat, και μεταφέρθηκαν λαθραία από τον διαβόητο Βρετανό έμπορο έργων τέχνης Robin Symes, του οποίου ο ιστορικός ρόλος ως σύνδεσμος για δίκτυα λαθρεμπορίου αρχαιοτήτων σε όλο τον κόσμο και εκτείνεται σε πολλές δεκαετίες. Ο Σάιμς τα είχε κρύψει σε μια μονάδα αποθήκευσης της Νέας Υόρκης για περισσότερα από 20 χρόνια.
Κατά τη διάρκεια πρόσφατων ανασκαφών στη Λιβύη, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν κορμό. Πιστεύουν ότι ήταν ο κορμός που ανήκε αρχικά στη Γυναικεία Προτομή και βρέθηκε σε έναν τάφο στην Κυρήνη.
«Είναι ντροπή που αυτά τα όμορφα κομμάτια αποθηκεύτηκαν για δεκαετίες από έναν καταδικασμένο διακινητή», δήλωσε ο εισαγγελέας Άλβιν Μπραγκ σε δήλωση. «Η Κυρήνη αντιμετώπισε σημαντικές λεηλασίες, αλλά χάρη στο έργο της Μονάδας Εμπορίας Αρχαιοτήτων και των συνεργατών μας στην Εσωτερική Ασφάλεια, έχουμε επιστρέψει τώρα πολλά κομμάτια από αυτή την αρχαία πόλη στον λαό της Λιβύης. Συνεχίζουμε να έχουμε συνεχείς έρευνες για κλεμμένα τεχνουργήματα της Λιβύης και προσβλέπουμε σε περισσότερες τελετές επαναπατρισμού στο μέλλον».
Υπενθυμίζουμε πως συνεργάτης του Αλβιν Μπραγκ είναι ο ελληνικής καταγωγής Μάθιου Μπογδάνος, με πάρα πολλές επιτυχίες επιστροφής αρχαιοτήτων στο ενεργητικό του.
