Εάν κάνει κανείς μια σοβαρή και ρεαλιστική σούμα των γεγονότων και των αποτελεσμάτων της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λιθουανία και της συνάντησης του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, θα πρέπει να είναι βαθιά ανήσυχος για το μέλλον. Και εξηγούμαι. Στις διεθνείς σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική – εθνική ασφάλεια, η αυτοεκπληρούμενη προφητεία (self-fulfilling prophecy) ορίζεται ως “ένας ψευδής ορισμός της κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά που κάνει την αρχικά εσφαλμένη αντίληψη πραγματικότητα”. Πολύ απλά το δίλημμα ασφαλείας γίνεται μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία για ένα κράτος όταν αυτό το κράτος δεν είναι επιτυχές στον κατάλληλο καθορισμό της κατάστασης ασφαλείας του, εντός του αναρχικού διεθνούς συστήματος. Η συμπεριφορά του κράτους, ενώ γίνεται αντιληπτή εσωτερικά ως ορθολογική έναντι των ενεργειών ενός άλλου κράτους, μπορεί άσκοπα να προκαλέσει ένα άλλο κράτος σε συσσώρευση όπλων, προκαλώντας έτσι την ίδια την απειλή που επιδίωκε να αποτρέψει. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα, εάν δει κανείς το πώς εκλαμβάνονται στη χώρα μας, τα αποτελέσματα στη Λιθουανία γύρω από την Τουρκία και κατ΄επέκταση τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και αυτό είναι πραγματικά τραγικό.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Δεν έχω κρύψει ότι ως διεθνολόγος, ως αναλυτής, αλλά και στη δημοσιογραφική μου πορεία, πρεσβεύω τη ρεαλιστική σχολή σκέψης. Με βάση λοιπόν μια ρεαλιστική ανάλυση το αποτέλεσμα γύρω από την Τουρκία, αλλά και το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, από τα γεγονότα που προέκυψαν στη Σύνοδο Κορυφής στο Βίλνιους της Λιθουανίας, είναι στην πραγματικότητα μια εν δυνάμει καταστροφή και ας προσπαθούν κάποιοι στην Ουάσιγκτον, στο ΝΑΤΟ και εδώ στην Ελλάδα να το παρουσιάσουν ως μια διπλωματική επιτυχία.
Παρά την ταπείνωση της Σουηδίας από την Τουρκία και την καταστρατήγηση, από το καθεστώς Ερντογάν, της ελευθερίας του λόγου και της δημοκρατίας στην Τουρκία, στο Βίλνιους, επικυρώθηκε η αντιμετώπιση των Κούρδων στη Σουηδία ως τρομοκρατών, όταν οι συμπαθούντες του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία όχι μόνο περιφέρονται ελεύθεροι, αλλά στελεχώνουν τη διοίκηση του Ερντογάν και την υπηρεσία πληροφοριών της Τουρκίας.
Στον αντίποδα η Τουρκία του Ερντογάν, στο Βίλνιους, πήρε αρκετά ανταλλάγματα. Όχι μόνο αναμένει τώρα, την άρση των περισσότερων κυρώσεων που σχετίζονται με την άμυνα, αλλά αναμένει από την Ευρώπη την επιτάχυνση της μέχρι σήμερα ετοιμοθάνατης διαδικασίας ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και μην βιαστούν κάποιοι να πουν, ότι ο δρόμος είναι μακρύς και αβέβαιος, το λένε ήδη, διότι πλανώνται εάν πιστεύουν ότι ο Ερντογάν επιδιώκει την ένταξη στην παραπέουσα Ευρωπαϊκή Ένωση. Την τελωνειακή ένωση, τη βίζα και το χρήμα θέλει και στο τέλος θα τα πάρει.
Τι πραγματικά συνέβη λοιπόν στο Βίλνιους;
Η Τουρκία χρησιμοποίησε την παρουσία της εντός του ΝΑΤΟ για να παραλύσει τον θεσμό και να επωφεληθεί από το de facto βέτο της. Όχι μόνο το κατάφερε αλλά για να άρει το βέτο στην ένταξη της Σουηδίας, το ΝΑΤΟ και η Ουάσιγκτον, της έδωσαν εξουσιοδότηση να παραλύσει περαιτέρω, την ήδη ευρισκόμενη σε παράλυση Ευρωπαϊκή Ένωση και να διαβρώσει τον δημοκρατικό προσανατολισμό της εκ των έσω.
Η ρεαλιστική πραγματικότητα είναι ότι αυτά που αποκόμισε ο Ερντογάν στο Βίλνιους, υποσκάπτουν το ίδιο το μέλλον της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Γιατί πολύ απλά όχι μόνο δεν κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν την Τουρκία από το να επαναλάβει τη συμπεριφορά της στο μέλλον όσο αφορά τη στρατηγική και αποστολές του ΝΑΤΟ, αλλά το καθιστά βέβαιο. Και πραγματικά είναι ανοησίες αυτά που ακούγονται ότι έκανε κωλοτούμπα και φοβήθηκε την Ουάσιγκτον και τον Μπάιντεν.
Το γεγονός ότι ο Ερντογάν κατάφερε μέσω ενός καλοσχεδιασμένου πόκερ υψηλού ρίσκου, να φύγει με νέες παραχωρήσεις και επιτυχίες να επιδείξει στο εσωτερικό της Τουρκίας, αποτελεί εγγύηση, την οποία του παρείχε απλόχερα το ΝΑΤΟ, ότι κάθε μελλοντική σημαντική απόφαση της Συμμαχίας, θα είναι μια ευκαιρία για τουρκικούς εκβιασμούς.
Και ας έρθουμε στην άλλη τραγωδία της πολύκροτης φούσκας των F-16. Είμαστε ελάχιστοι αυτοί που από την πρώτη στιγμή αυτής της αστείας υπόθεσης, φωνάζαμε και προειδοποιούσαμε ότι είναι τραγικό και επικίνδυνο να συνοψίζεται η εθνική μας στρατηγική στο να μην προχωρήσει η αγορά νέων F-16 και η αναβάθμιση των ήδη υπαρχόντων στην Τουρκία. Κρούαμε τον κώδωνα του κινδύνου, ότι είναι τραγικό και επικίνδυνο να ξοδεύουμε πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο στην Αμερική για ένα θέμα που η κατάληξή του ήταν βέβαιη και προδιαγεγραμμένη. Και τώρα μετά τη λυπητερή, οι ίδιοι που πουλούσαν όλο αυτό το διάστημα αέρα κοπανιστό, έχουν ήδη περάσει στην άλλη τραγωδία της δήθεν επιβολής όρων από την Ουάσιγκτον για τα F-16 και ότι η Τουρκία θα τα πάρει πολύ αργά και η Ελλάδα στο μεταξύ θα έχει πάρει F-35. Πόσο σανό ακόμη; Δεν υπάρχει φιλότιμο; Ας ρίξουν μια ματιά στην τραγωδία της Ουκρανίας για να καταλάβουν.
Μια άλλη μεγάλη “επιτυχία” που μας προέκυψε στο Βίλνιους, είναι τα μέλια (τουλάχιστον δημοσίως), στην πολύκροτη συνάντηση του Ερντογάν με τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. Χαμόγελα, κοινό ανακοινωθέν, κοινό Υπουργικό το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη. Η επιτομή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Και εκτός από τα μέλια έχουμε και τον πειρατή να μας δουλεύει απροκάλυπτα, δηλώνοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει χρήση των F-16 προς την κατεύθυνση της Ελλάδας, όπως δεν υπήρξε ποτέ μέχρι σήμερα. Αλήθεια; Οι παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, οι υπερπτήσεις πάνω από τα νησιά μας, οι επικίνδυνες αερομαχίες στο Αιγαίο, έγιναν στο Play Station. Απλά στήνει έξυπνα το άλλοθι, που περιέγραψε και ο γερουσιαστής Μενέντεζ, για να κλείσει η δουλειά στην πλάτη της Ελλάδας.
Μπροστά στο μεγάλο άγχος από το οποίο διακατέχεται, δυστυχώς, η πλειοψηφία του πολιτικού σκηνικού και της κοινωνίας στη χώρα μας, να επικρατεί η πολυπόθητη ησυχία στα εθνικά και να μην υπάρχει ανάγκη για τη δύσκολη διαμόρφωση και εφαρμογή εθνικής στρατηγικής, βλέπουμε θετικά στην κατρακύλα.
Ας δούμε λοιπόν τι ξεχνάμε. Το casus belli από την πλευρά της Τουρκίας σε ισχύ. Η αμφισβήτηση της εθνικής μας κυριαρχίας και η απαίτηση για αποστρατικοποίηση των νησιών μας σε πλήρη ισχύ. Turk Aegean και “Γαλάζια Πατρίδα”, σε πλήρη ισχύ. Τα Δαρδανέλια, τουρκικά στενά. Η απαίτηση του πειρατή για Κύπρο ακατονόμαστη, απλά συντεταγμένες. Και απαίτηση για λύση και αναγνώριση δυο κρατών στην Κύπρο.
Και ας έρθουμε στις επετείους που έρχονται πολύ σύντομα. Με πρώτη και καλύτερη, αυτή της εδώ και μισού αιώνα εισβολής και κατοχής της Κύπρου, 20 Ιουλίου, 1974. Για σχεδόν μισό αιώνα, η Τουρκία κατέχει το ένα τρίτο της Μεγαλονήσου. Μια χώρας που, για σχεδόν τρεις δεκαετίες, είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα αποτελέσει θύμα της πεποίθησης της αμερικανικής και ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, ότι η διεθνής πολιτική και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων απαιτούν θυσίες εθνικών συμφερόντων. Και μάλιστα όταν η Κυπριακή Δημοκρατία είναι όλο και περισσότερο ένας βασικός αμερικανικός εταίρος ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο και η σημασία της αυξάνεται μόνο. Καλό θα είναι να καταλάβουν, αλλά θα πρέπει Λευκωσία και Αθήνα να το απαιτήσουν, οι σύμμαχοι και φίλοι, ότι μια Κύπρος σήμερα αξίζει πιθανώς πολύ περισσότερο από μια Σουηδία, ανεξάρτητα από το μικρό μέγεθος της στρατιωτικά και εδαφικά.
Στη συνέχεια η επέτειος της Συνθήκης της Λωζάννης, την οποία ο πειρατής ανοικτά δηλώνει ότι θέλει να καταργήσει και δεν τη σέβεται. Μετά τα 100 χρόνια της τουρκικής δημοκρατίας, όπου ο πειρατής θέλει να ανακηρυχθεί σε Σουλτάνο παίζοντας δίπορτο μεταξύ της Δύσης και του απολυταρχικού άξονα.
Η απόλυτη ντροπή στο Βίλνιους δεν πρέπει να μας διαφεύγει. Η Αμερική κέρδισε επικοινωνιακά μια ενότητα και πέτυχε τα σχέδια της, διεύρυνση της Συμμαχίας και ξεμπλοκάρισμα του στρατηγικού της σχεδιασμού, μέσω του ΝΑΤΟ, με αιχμή του δόρατος Φιλανδία και Σουηδία.
Τι θα μας πει όμως η Ουάσιγκτον όταν ο πειρατής θα αλλάξει το τροπάριο, καλωσορίζοντας τον Πούτιν στην Άγκυρα, όταν θα στραφεί ανοικτά προς την Ασία, θα παίξει με την BRICS και θα αρχίσει να απειλεί και να εκβιάζει.
Είδαμε τις ηγεσίες του ΝΑΤΟ οι οποίες μπορεί να αλληλοσυγχαίρονται στο Βίλνιους, αλλά σύντομα θα μετανιώσουν. Κάνοντας τα χατίρια του πειρατή του διεθνούς δικαίου και εκβιαστή της Δύσης, δημιουργούν ένα επικίνδυνο προηγούμενο κατευνασμού όσο και ενδυναμώνουν ένα ξεκάθαρα αντιδυτικό και αντιευρωπαϊκό καθεστώς για το οποίο η Ευρώπη, το ΝΑΤΟ και η Αμερική, θα πληρώσουν πολύ υψηλότερο τίμημα στο μέλλον.
Και καλά αυτοί έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Εμείς γιατί πρέπει να ενδυναμώσουμε την έξωθεν καλή μαρτυρία του πειρατή. Κάποιοι λένε κερδίζουμε πολύτιμο χρόνο. Πολύτιμο χρόνο για ποιο λόγο. Εάν το κάνουμε για να διαμορφώσουμε αυτόνομη στρατηγική με κορμό το εθνικό συμφέρον πάει καλά. Αλλά αυτό το ακούμε χρόνια και το έχουμε ξαναδεί το έργο. Εάν το κάνουμε, απλά για να είμαστε αρεστοί στην Ουάσιγκτον και να έχουμε απλά την ησυχία μας, θα το πληρώσουμε ακριβά και όταν το καταλάβουμε θα είναι αργά.
Είναι καιρός να μπει τέλος στα κούφια πανηγύρια και στη λογική της αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
