Ένας επεξηγηματικός περίπατος με τα αυθεντικά σχέδια του Μανόλη Κορρέ πραγματοποιείται σήμερα Τρίτη, ώρα 7:30 μ.μ., στον κήπο του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Κεντρικό θέμα της ομιλίας του καθηγητή και ακαδημαϊκού Μανόλη Κορρέ, θα αποτελέσει η ιστορία της κατασκευής του Παρθενώνα από την εξόρυξη και λάξευση των μαρμάρων ως τη μεταφορά τους στην Ακρόπολη, τα αρχαία λατομεία στην Πεντέλη, οι μέθοδοι παραγωγής και διακίνησης, τα εργαλεία και τα μεταφορικά μέσα καθώς και το φυσικό τοπίο κατά μήκος της οδού από την Πεντέλη στην Αθήνα.
Παράλληλα, περιμετρικά στον κήπο του Ιδρύματος, θα εκτίθενται αυθεντικά σχέδια του Μανόλη Κορρέ, τα οποία αναπαριστούν τη λατομία και μεταφορά στην Ακρόπολη ενός δωρικού κιονόκρανου βάρους 11 τόνων και τις ιδιαίτερες περιπέτειές του, που συμπλέκονται με εκείνες των ανθρώπων – και της πόλης γενικότερα – σε μια γοητευτική εξιστόρηση από τον σπουδαίο δάσκαλο και επιστήμονα.
Η οικοδόμηση του Παρθενώνα ήταν ένα τεχνολογικά πρωτοποριακό και φυσικά εξαιρετικά δύσκολο έργο για τους αρχαίους Έλληνες. Εξόρυξαν, μετέφεραν και ανύψωσαν είκοσι χιλιάδες τόνους μαρμάρου από την Πεντέλη στην Ακρόπολη των Αθηνών, με τα μέσα της εποχής. Στα έργα της Ακρόπολης, εργάστηκαν ελεύθεροι πολίτες, μέτοικοι, δούλοι και μαρμαροτεχνίτες από την Πάρο, την Νάξο και την Μικρά Ασία. Το 447 π.Χ., την περίοδο του «Χρυσού Αιώνα του Περικλή», άρχισαν να χτίζεται το μεγαλύτερο οικοδόμημα της Ακρόπολης, ο Παρθενώνας. Την κατασκευή του ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Ικτίνος και Καλλικράτης, ενώ ο Φειδίας είχε καθήκοντα γενικού επιστάτη. Στο εργαστήριο του μέγα γλύπτη της αρχαιότητας δημιουργήθηκε, εξάλλου, ο γλυπτός διάκοσμος του κορυφαίου μνημείου της ανθρωπότητας.
Η Αθήνα μετατράπηκε σε εργοτάξιο. Για την ανέγερση του Παρθενώνα εργάστηκαν χρυσοχόοι, χαλκοπλάστες, μαρμαρογλύπτες, ξυλουργοί, αμαξοπηγοί (κατασκευαστές αμαξών), σχοινοποιοί, και ζευγοτρόφοι (κάτοχοι βοδιών). Τα έργα τελείωσαν μέσα σε 8 χρόνια. Ο αρχιτέκτονας και αναστηλωτής του Παρθενώνα Μανόλης Κορρές, έχει πει στη «Μηχανή του Χρόνου»: “Έχτιζαν, ταυτοχρόνως, σε όλες τις τέσσερις πλευρές και στο εσωτερικό. Αυτό δεν μπορούσε σε άλλες πόλεις να γίνεται, γιατί απαιτούσε πολύ ταχείς ρυθμούς. Τεράστια συνεργεία, τεράστια συστράτευση πάρα πολύ μεγάλων δυνάμεων.”.
Για την κατασκευή του Παρθενώνα χρησιμοποιήθηκαν τουλάχιστον 20 χιλιάδες τόνοι πεντελικού μαρμάρου. Για να μπορέσουν να μεταφέρουν τα μάρμαρα, οι αρχαίοι τεχνίτες κατασκεύασαν την «οδό Λιθαγωγίας». Ο δρόμος ξεκινούσε από το λατομείο στην σπηλιά του Νταβέλη στην Πεντέλη και κατέληγε στη νότια πλευρά της Ακρόπολης και η διαδρομή διαρκούσε περίπου έξι ώρες. Υπολογίζεται ότι υπήρχαν γύρω στις 20 άμαξες που έκαναν το δρομολόγιο, δέκα φορές ημερησίως. Ο συντονισμός ήταν πολύπλοκος και άψογος, γιατί τα πάντα έπρεπε να φθάνουν στο εργοτάξιο της Ακρόπολης την κατάλληλη ώρα και όχι νωρίτερα, ώστε να μην υπάρχει συνωστισμός.
Ήταν αδύνατον να ανεβάσουν τα μάρμαρα οι εργάτες μόνο με τη φυσική τος δύναμη. Ετσι, ανακάλυψαν τρόπος ανύψωσης που ήταν πρωτοποριακοί για την εποχή τους. Κατασκεύασαν αυτοσχέδιους γερανούς χρησιμοποιώντας τεράστιες τροχαλίες με δεμένες άμαξες και από τις δυο πλευρές, που λειτουργούσαν ως αντίβαρα. Επίσης, κατασκεύασαν και άλλους ξύλινους γερανούς. Για την οικοδόμηση του Παρθενώνα δούλευαν 8 μεγάλοι γερανοί και στο εσωτερικό του μερικοί μικρότεροι. Ήταν τόσο καλά κατασκευασμένοι που μπορούσαν να ανεβάζουν ένα μάρμαρο βάρους δέκα τόνων σε ύψος 15 μέτρων μέσα σε είκοσι λεπτά της ώρας.
Για να καταλάβουμε τη σημασία όλων αυτών, θα πούμε ότι σήμερα, όποτε κατέβηκαν σφόνδυλοι, μέρη του θριγκού ή άλλα μέρη του Παρθενώνα, που ζύγιζαν λιγότερο, απαιτήθηκε περίπου ίσος χρόνος.
Το εξαιρετικό βιβλίο του Μανόλη Κορρέ, με τίτλο «Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα», περιγράφει τα αρχαία λατομεία και την ιστορία ενός ημιτελούς δωρικού κιονοκράνου από τον πρώτο μαρμάρινο Παρθενώνα.
Συγκεκριμένα το πρώτο μέρος παρουσιάζει, σε είκοσι δύο ολοσέλιδες αναπαραστάσεις, την ιστορία ενός δωρικού κιονοκράνου, βάρους περίπου δώδεκα τόνων, από την εξόρυξη και τη λάξευσή του έως τη μεταφορά του στην Ακρόπολη. Γίνεται μια γλαφυρή αναδρομή στις διάφορες φάσεις κατασκευής της Ακρόπολης, από την εποχή των Περσικών Πολέμων μέχρι την περάτωση του δεύτερου μαρμάρινου Παρθενώνα. Ιδιαίτερα περιγράφονται οι μέθοδοι με τις οποίες οι αρχαίοι μετακινούσαν και ανύψωναν τεράστιους λίθους και έχτιζαν ναούς. Το δεύτερο μέρος αναπαριστά τα αρχαία λατομεία στην Πεντέλη, τις μεθόδους οργάνωσης, παραγωγής και διακίνησης του μαρμάρου, τα εργαλεία και τα μεταφορικά μέσα, καθώς και το φυσικό τοπίο κατά μήκος της οδού από την Πεντέλη στον Παρθενώνα.
«Η πιο συνηθισμένη απορία των επισκεπτών της Ακρόπολης αφορά στον τρόπο ανύψωσης των μαρμάρων» αναγράφεται στον πρόλογο. «Οι περισσότεροι από μας αγνοούμε ότι άλλα στάδια της κατασκευής, όπως η εξόρυξη από το λατομείο της Πεντέλης και η μεταφορά, ήταν δυσκολότερα από εκείνο της ανύψωσης και ότι το δυσκολότερο επίτευγμα ήταν η τέλεια επιπέδωση και συναρμογή των σπονδύλων, των κιονόκρανων αλλά και του καθενός λίθου ξεχωριστά που χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή του ναού. Μπορεί ο Παρθενώνας, να αποτελεί ένα ανυπέρβλητο ιδεολογικό, ιστορικό και καλλιτεχνικό δημιούργημα, όμως ως αρχιτεκτονικό και τεχνολογικό πρότυπο, είναι σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη.»
Ο αρχιτέκτονας Μανόλης Κορρές στο βιβλίο του “από την Πεντέλη στον Παρθενώνα” (εκδόσεις Μέλισσα) ισχυρίζεται ότι σήμερα, με την υπάρχουσα τεχνολογία αλλά και τη δυνατότητα ισάριθμων ή και περισσότερων εργατοτεχνιτών, δεν θα ήταν δυνατόν να χτιστεί ο Παρθενώνας στα οχτώ μόνο χρόνια που τον έχτισαν οι αρχαίοι. Μπορεί η σκέψη αυτή να μοιάζει παράδοξη, όμως είναι καλά τεκμηριωμένη και μπορεί κανείς να δει όλη την τεκμηρίωση στην έκδοση.
Ένα από τα μυστικά της κατασκευής ήταν η μεταλλουργία των λιθοξοϊκών εργαλείων και η απίστευτη επιδεξιότητα των αρχαίων λιθοξόων. Από την ποιότητα των ιχνών που άφησαν στα μάρμαρα, φαίνεται ότι τα εργαλεία τους ήταν πολύ ανώτερα από τα σημερινά. Είναι προφανές ότι εκείνη την εποχή είχαν καταλήξει σε κάποιες αξεπέραστες μεταλλουργικές συνταγές, μετά από πολύ αυστηρή πειραματική έρευνα. Οι συνταγές αυτές χάθηκαν, όπως πολλές άλλες ειδικές γνώσεις, όταν άρχισε η παρακμή του αρχαίου κόσμου.
Οι ρόλοι των ανθρώπων που συμμετείχαν σέ ένα μεγάλο έργο στον αρχαίο κόσμο ήταν εντελώς διαφορετικοί από τους σημερινούς. Ούτε τα τεχνικά μέσα για τους αρχαίους αρχιτέκτονες και γλύπτες ήταν με τον ίδιο τρόπο δεδομένα, όπως είναι για τους σημερινούς αρχιτέκτονες τα σχεδιαστικά υλικά, τα «έτοιμα» μηχανήματα, τα εμπορικά δομικά και άλλα υλικά. Ένας αρχαίος αρχιτέκτονας ήταν πολύ συχνά υπεύθυνος για τη σχεδίαση των μηχανικών μέσων και τη χειρωνακτική εκτέλεση υποδειγμάτων για τους τεχνίτες του. Ένας καλός λατόμος είχε πολύ συχνά στη σκέψη του πολλά από τα προβλήματα του γλύπτη ή του αρχιτέκτονα κι έκανε υπολογισμούς που απαιτούσαν συνολική πνευματική καλλιέργεια. Έπρεπε να παρατηρεί, να αξιολογεί και να διαχειρίζεται ένα πολύ δύσκολο υλικό, όπως είναι το μάρμαρο. Έπρεπε να συλλαμβάνει πολύπλοκους συνδυασμούς γεωλογικών, γεωμετρικών, καλλιτεχνικών και μηχανικών παραγόντων. Ένας άξιος τεχνίτης ήταν φυσικό να έχει θεωρητικά ενδιαφέροντα. Αν τα συνδύαζε και με ένα ξεχωριστό ταλέντο, τότε ήταν δυνατό να εξελιχτεί σε αρχιτέκτονα.
Μια άλλη εξίσου απαραίτητα προϋπόθεση ήταν η αποτελεσματική οργάνωση. Οι λαμπροί συντελεστές εκείνων των έργων έπρεπε όλοι να υπόκεινται σε ένα τέλειο σύστημα οργάνωσης της προσπάθειας και της παραγωγής, το οποίο καθεαυτό ήταν έξοχο επίτευγμα πολυσύνθετης πνευματικής εργασίας.
Κοντολογίς, η ακρόπολη του Περικλή, του Ικτίνου,του Καλλικράτη και του Φειδία, δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί χωρίς τον απλό τεχνίτη, τον λατόμο, τον λιθοξόο, τον μαρμαροτεχνίτη .. Το σπουδαιότερο μνημείο του δυτικού πολιτισμού, δεν θα είχε συντελεστεί αν οι μέθοδοι εξόρυξης και επεξεργασίας, του πεντελικού μαρμάρου δεν είχαν φτάσει σε θαυμαστά για την εποχή επίπεδα.
Και κάτι τελευταίο. Και τότε, όπως και σήμερα, μπροστά στα εντυπωσιακά αρχαία επιτεύγματα, το γνωστό τυπικό ελληνικό χαρακτηριστικό έκανε και πάλι την εμφάνιση του: η πολυπραγμοσύνη του Περικλή προκάλεσε το φθόνο των αντιπάλων του, οι οποίοι τον κατηγόρησαν ότι ξοδεύει «τα κοινά των Ελλήνων χρήματα» σε έργα βιτρίνας που εξευτελίζουν όλη την Ελλάδα, αφού δίνονται χρήματα για να χρυσοστολίζουν την Αθήνα «ως αλαζόνα γυναίκα, με λίθους πολυτελείς και ναούς χιλιοτάλαντους». Θύμα της κατακραυγής και των λαϊκών δικαστηρίων υπήρξε και ο Φειδίας, ο οποίος φυλακίστηκε ή, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη πριν προλάβει να ολοκληρώσει τη διακόσμηση του ναού.
Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Στρατηγού Καλλάρη 50, Ψυχικό
Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες / Κρατήσεις:
Τηλ.: 210 6776540 | hfc-worldwide.org/athens
