Τι είναι για μένα ο Άλλος; Όλοι γνωρίζουμε πως από την απάντηση που δίνουμε στο κλασικό αυτό ερώτημα, παρουσιάζουμε, στην ουσία, τη Φιλοσοφία που μας διέπει και πως σπουδαίοι ψυχίατροι έχουν δώσει μεγάλη σημασία. Είναι η κόλαση; Είναι ο παράδεισος; Εδώ εδράζονται οι απαρχές της σκέψης μας, της ύπαρξής μας, εδώ «μιλάμε» χωρίς να ανοίγουμε το στόμα μας.
Ναι, αλλά τι είναι για μένα στα κείμενα του Αλλου; Επίκαιρη συζήτηση, που θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα με την έλευση (ή μήπως την προέλαση;) της τεχνητής νοημοσύνης. Πολλά και διάφορα θα μπορούσαμε να πούμε, αλλά για την οικονομία της συζήτησης θα φτάσουμε απότομα στο προκείμενο: Τι είναι για την Ελένη Γκίκα τα κείμενα των Αλλων;
Ευδόκιμη η θητεία της στην Κριτική όπως και στη συγγραφή (πεζό και ποιήματα), μας επιτρέπει, κάθε τόσο, να δούμε τα πρόσωπα των Αλλων πάντοτε δι’ εσόπτρου εν αινίγματι. Μια φράση του Αποστόλου Παύλου που η ίδια αγαπά και έχει «ζυμωθεί» μαζί της τόσα χρόνια, ώστε να την έχει κάνει πλέον τρόπο γραφής. «Τώρα βλέπουμε [τα ουράνια μυστήρια] σαν σε καθρέφτη, και παραμένουν κάποιες απορίες [αινίγματα], ενώ τότε [στον παράδεισο] θα δούμε πρόσωπο με πρόσωπο» είναι η μετάφραση στη νεοελληνική. Ετσι, φτάνουμε και πάλι στα Κείμενα του Αλλου.
Από τότε που ξεκίνησε να διαβάζει κατά πάσα πιθανότητα, ή, έστω, ελάχιστο καιρό μετά, τα κείμενα των Αλλων είναι το οξυγόνο της Ελένης Γκίκα. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να ζήσει. Καθορίζουν την μέρα της, τη δουλειά και τη ζωή της, καθορίζουν τους ήρωές της, τη συμπεριφορά τους και τη δική της. Μικρές ή μεγαλύτερες ψηφίδες και νησίδες μέσα σε μεγάλες εικόνες, κάποτε δυσβάστακτες, άλλοτε γεμάτες φως και αρμονία, πεζά, δοκίμια ή ποιήματα, ξεδιπλώνονται αβίαστα, αφήνουν τα ίχνη από τα χρώματα και τις ευωδιές τους, καθώς στροβιλίζονται.
Διακειμενικότητα; Εν μέρει, αλλά μόνο αν δεχτούμε τη ρήση “τα κείμενα μιλούν για άλλα κείμενα”. Και πάλι δεν αρκεί. Είναι ο τρόπος της συγγραφέως, να μας δείξει το Σύμπαν της μέσα από ένα καλειδοσκόπιο. Οπου το κάθε στοιχείο είναι προσαρμοσμένο άριστα και έχει λόγο ύπαρξης εκεί, αλλιώς η μαγεία και η ομορφιά χάνονται.
Γενικά, τα κείμενα ενδέχεται να “συνομιλούν” μεταξύ τους, ανεξάρτητα από τις προθέσεις των δημιουργών τους- ισχύει στη διακειμενικότητα. Πάντως στο νέο της μυθιστόρημα «Ο τελευταίος Αλυπος» (εκδόσεις «Αρμός») η συνομιλία είναι εμπρόθετη, χωρίς να σημαίνει πως είναι και λιγότερο εμπνευσμένη. Κείμενα σπουδαίων συγγραφέων και ποιητών, ακόμα και πατερικά κείμενα, εμφανίζονται όχι στα διάκενα των δράσεων, παρά ως συγκολλητική ουσία της Δράσης.
Βεβαίως η συγγραφέας και σε αυτό το βιβλίο της, διακρίνεται και για την εικονοπλαστική και γλωσσική της δύναμη και βεβαίως αμφότερες παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Η σύλληψη, η πλοκή, η διαχείριση των ηρώων και των θεμάτων είναι δικά της. Κάποιες φορές ωστόσο, θα ήταν μετέωρο ή και έωλο το βήμα του ήρωα ή της πλοκής εάν δεν εμφανίζονταν τα λόγια αυτών των μεγάλων δημιουργών.
Εν αρχή ην ο Λόγος φαίνεται να μας τονίζει η Ελένη Γκίκα. Με αυτό τον τρόπο, δημιούργησε και έθεσε σε κίνηση και τάξη το δικό της Σύμπαν. Χωρίς τα μεγάλα έργα, θα ήμασταν φτωχοί. Η συγγραφέας, λοιπόν, στο τελευταίο αυτό αστυνομικό μυθιστόρημά της, εμπλουτίζει τα πάντα με ομορφιά αιώνων, και προσωπικοτήτων που άφησαν ισχυρά αποτυπώματα στην τέχνη. Όλα γίνονται όμως επειδή το ισχυρότερο αποτύπωμα είναι μέσα της.
Πρόκειται αναμφισβήτητα για το πιο ώριμο βιβλίο της, στο οποίο οδηγήθηκε χάνοντας ολοένα κάθε ελπίδα. Υπάρχει σωτηρία και λύτρωση, μάς λέει. Μέσα από τον Λόγο, όπως και μέσα από τους Ανθρώπους γύρω μας.
Και, ναι, είναι αληθινά τα περισσότερα (μήπως και όλα;) τα πρόσωπα του βιβλίου της. Άλλα τη συντροφεύουν στον ξύπνιο της, άλλα στον ύπνο της και άλλα αποτελούν δικές της προσωπίδες.
Όπως και να έχει, διαβάστε τον τελευταίο Αλυπο. Θα σας εμπνεύσει.
Αγγελική Κώττη
